گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
جعبه دنده یکی از مهم‌ترین قسمت‌های هر خودرویی محسوب می‌شود و ممکن است گاهی به درستی کار نکند. علت جا نرفتن یا بد جا رفتن دنده ماشین چیست؟
رانندگی کردن یکی از مهارت‌های شیرین و جذابی است که اغلب مردم تمایل به یادگیری آن دارند، ولی نمی‌دانند که دقیقا از چه مراحل و قسمت‌هایی تشکیل شده است. عده‌ای از رانندگان تصور می‌کنند همین که خودرو بخرند و پشت فرمان آن بنشینند یعنی این که راننده شده‌اند و مهارت‌های لازم را دارند، اما می‌دانیم که این طور نیست.
جا نرفتن یا بد جا رفتن دنده خودرو و دلایل آن
رانندگی در فشردن پدال گاز و ترمز و سرعت بالا راندن نیست و ریزه‌کاری‌های بسیاری دارد. در صورتی می‌توانید رانندگی خوبی داشته باشید که به این ریزه‌کاری‌ها مسلط باشید و بدین ترتیب از بروز سوانح و تصادف‌ها جلوگیری کنید. یکی از مشکلاتی که ممکن است برای رانندگان پیش بیاید، جا نرفتن دنده یا بد جا رفتن آن است.
اگر از این مشکل عبور کنیم و آن را حل نشده باقی بگذاریم، مطمئنا در آینده خسارات زیادی به بار خواهد آمد. وقوع چنین حالتی برای دنده می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد و به همین جهت ابتدا قصد داریم درباره جا نرفتن دنده و سیستم جعبه دنده یا گیربکس و نیز سیستم کلاچ توضیح دهیم.
وظیفه جعبه دنده یا گیربکس چیست؟
لازم به ذکر است که در خودروها از چرخ دنده‌ها استفاده می‌شود تا قوای محرکه و قدرت موتور از قسمتی به قسمت دیگر منتقل شود. برای مثال یک دوچرخه را فرض کنید که می‌خواهد حرکت کند. در دوچرخه‌ها نیز چرخ دنده‌ها وظیفه دارند تا از طریق رکاب زدن نیرو را به چرخ‌های عقب ببرند.
با الگوی بالا، خودروها نیز نیروی موتور را از میل لنگ (محور چرخشی که نیرو را از موتور می‌گیرد) به محور محرک زیر خودرو انتقال می‌دهند و نهایت امر این است که قوای محرکه به چرخ‌ها می‌رسند و خودرو به حرکت در می‌آید. توجه داشته باشید که چرخ دنده‌ها می‌توانند در تعداد مختلف به یکدیگر وصل شوند و همچنین اندازه و شکل‌های مختلف آنها می‌تواند وجود داشته باشد.
گفتنی است که هر بار نیرو از چرخ دنده به چرخ دیگر انتقال داده می‌شود، چرخ دنده‌ها قادر به انجام دو وظیفه زیر هستند: اول این که چرخ دنده‌ها می‌توانند سرعت خودرو را افزایش دهند. تصور کنید که دو چرخ دندانه‌دار به یکدیگر متصل کرده‌اید و دندانه چرخ اول بیشتر از دندانه چرخ دومی باشد. در این حالت چرخ دوم سریع‌تر از چرخ اول خواهد چرخید، ولی قدرت کمتری خواهد داشت.
دومین وظیفه چرخ دنده‌ها تغییر جهت است. هنگام اتصال دو چرخ دندانه‌دار با یکدیگر چرخ دومی همواره در جهت مخالف می‌چرخد. با این حساب در صورتی که اولین چرخ دنده در جهت عقربه‌های ساعت بچرخد، دومی باید در خلاف آن بچرخد. لازم به ذکر است که قادر خواهید بود از چرخ دنده‌های مخصوص استفاده کنید تا قدرت دستگاه از زاویه مد نظرتان بچرخد.
برای مثال در خودروها دیفرانسیل از چرخ دنده مخروطی‌شکل استفاده می‌کند تا قدرت محور محرک را با زاویه 90 درجه بچرخاند و بدین ترتیب چرخ‌های عقب به حرکت درآیند. گیربکس که گاهی از آن به عنوان جعبه دنده نیز یاد می‌شود دارای 4 یا 5 دنده برای حرکت رو به جلو است و یک دنده نیز برای حرکت رو به عقب تعبیه شده است. همچنین این روزها در خودروهای مدرن از جعبه دنده‌های 6 یا 7 سرعته خودکار و دستی استفاده می‌شود.
اجزای سیستم کلاچ
سیستم کلاچ قطعات مختلفی دارد که از جمله آنها می‌توان به پوشش کلاچ، صفحه کلاچ، فلایول و صفحه فشار اشاره کرد. گفتنی است که صفحه کلاچ خود به نوع خیس یا روغنی و خشک تقسیم می‌شود. احتمالا بدانید که کار کلاچ چیست. اصولا وقتی می‌خواهیم دنده عوض کنیم (چه سبک و چه سنگین) کلاچ را تا انتها می‌گیریم.
بنابراین اگر بخواهیم دقیق‌تر توضیح دهیم باید بگوییم که وظیفه کلاچ این است که ارتباط بین جعبه دنده با پیشرانه را قطع کند. به عبارت دقیق‌تر وقتی راننده پای خود را تا ته روی کلاچ می‌گذارد، فشار پای او به ترتیب ابتدا به دوشاخه کلاچ، بلبرینگ کلاچ و سپس صفحه خورشیدی کلاچ انتقال داده می‌شود.
در مرحله بعدی با فشار وارد شده صفحه فشار دهنده به عقب می‌رود و صفحه کلاچ از فلایول جدا خواهد شد. این‌گونه است که ارتباط بین پیشرانه با گیربکس قطع می‌شود و وقتی پدال را رها می‌کنید این ارتباط مهم دوباره برقرار می‌شود. با این اوصاف هم‌اکنون می‌توانیم درک کنیم که چرا گاهی دنده جا نمی‌خورد یا بد جا می‌خورد! بنابراین دلایل جا نرفتن دنده به شرح ذیل است:
1. کثیف بودن روغن واسکازین یا کم بودن آن
فرقی نمی‌کند که خودروی زیر پای شما دنده دستی است یا اتوماتیک، زیرا در هر صورت به روغن واسکازین احتیاج دارد. مایع واسکازین وظیفه دارد به نقاط مختلف گیربکس یا همان جعبه دنده برود و آنها را روغن‌کاری بکند. وقتی این قطعات روغن کاری می‌شوند دیگر اصطکاک زیادی بین آنها به وجود نخواهد آمد.
هر چه زمان بیشتری از تعویض روغن واسکازین بگذرد و راننده نسبت به تعویض آن اقدام نکند، این مایع بیشتر آلوده و تجزیه می‌شود. در صورتی که واسکازین به موقع عوض نشود احتمال دارد که دنده به درستی جا نرود. همچنین مایعی که مدت طولانی است مورد استفاده قرار می‌گیرد می‌تواند به گیربکس آسیب‌های جدی وارد کند. بنابراین دانستیم که روغن واسکازین باید دوره‌ای چک شود.
2. فرسودگی فلایول
توجه داشته باشید که فلایول نقش مهمی در جا رفتن یا بد جا رفتن دنده بر عهده دارد. اگر این قطعه دچار شکستگی، ساییدگی و خوردگی شود می‌تواند باعث بد جا رفتن دنده شود. بنابراین اگر روغن واسکازین و سایر دلایل شک‌برانگیز نبودند باید به فلایول شک کنید.
3. فشار ندادن کلاچ به طور اصولی
گاهی پیش می‌آید که به علت موقعیت بدی که راننده در آن قرار دارد، نمی‌تواند به درستی و تا انتها کلاچ را فشار دهد. در نظر داشته باشید که یکی از مهم‌ترین و شایع‌ترین علل جا نرفتن دنده همین درست فشار ندادن پدال کلاچ است.
4. خرابی دیسک صفحه کلاچ
وقتی دیسک صفحه کلاچ تمام یا خراب می‌شود می‌تواند باعث درگیری و ایجاد اصطکاک در آن شود و در نتیجه دنده ماشین را با مشکل مواجه کند.
5. نقص حسگر الکتریکی
سنسور الکتریکی تنها در خودروهای اتوماتیک وجود دارد؛ بنابراین در صورتی که نمی‌دانید مشکل بد جا رفتن دنده از کجاست ممکن است در این حسگر نقصی فنی به وجود آمده باشد. در این‌گونه موارد باید با یک متخصص و کارشناس برق خودرو مشورت کنید.
6. خرابی مبدل گشتاور
این قطعه نیز تنها در خودروهای دنده اتوماتیک وجود دارد و شامل اجزایی نظیر پمپ، استاتور و توربین است. هر یک از این سه قطعه احتمال دارد خراب شود. اگر این قطعات خراب شوند خودروی شما دچار لغزش می‌شود و همچنین ممکن است موجب بد جا رفتن دنده شود.
7. سیم کلاچ
مورد دیگری که ممکن است باعث جا نرفتن یا بد جا رفتن دنده شود، سیم کلاچ است. گفتیم که یکی از قطعات مهم برای تغییر دنده ماشین و سیستم انتقال قدرت، همین سیم کلاچ است. اگر این قطعه خراب شود باید فورا تعویض شود. از طرفی می‌توان به صورت دوره‌ای سیم کلاچ را تنظیم یا رگلاژ کرد تا در نتیجه آن کلاچ روان‌تر و نرم‌تر شود و تعویض دنده را آسان سازد.
8. خرابی سلکتور دنده
سلکتور دنده وظیفه دارد نوع دنده را انتخاب کند و ممکن است در گذر زمان دچار فرسودگی، شکستگی، خوردگی یا ساییدگی شود. اگر این اتفاق بیفتد باید سریع آن را عوض کرد.
9. خرابی دنده برنجی
در درازمدت برخی از قطعات موجود در جعبه دنده دچار فرسودگی و ساییدگی می‌شوند و یکی از آنها خراب شدن دنده برنجی است. این قطعه داخل گیربکس قرار دارد و به مرور زمان دچار ساییدگی خواهد شد.
10. آب و هوا
ممکن است در آب و هوای سرد شاهد بد جا رفتن دنده باشیم. در صورتی که محل زندگی شما در مناطق سردسیر است حتما متوجه این نکته شده‌اید. چنین مشکلی می‌تواند در اثر یخ‌زدگی سلونوئید به وجود آید.
نکاتی در مورد نگهداری درست گیربکس
یکی از مهم‌ترین قسمت‌های خودرو همان‌طور که گفتیم جعبه دنده است، زیرا وظیفه انتقال قدرت به محورهای خودرو را بر عهده دارد و نقش به‌سزایی در حرکت ماشین خواهد داشت. بنابراین نیاز است تا از گیربکس یا جعبه دنده به صورت اصولی استفاده کرد. در ادامه نکاتی درباره سرویس نگهداری این قطعه مهم خواهیم گفت:
- دنده‌ها را هنگام سبک و سنگین کردن به درستی در جای خود قرار دهید.
- هر دنده‌ای سرعت مجازی دارد که باید آن را رعایت کنید.
- خودروی خود را به اندازه ظرفیتی که دارد بار کنید.
- توجه داشته باشید که نباید به جای ترمز گرفتن از جعبه دنده استفاده کنید.
- حتما سطح روغن خودرو را بررسی کنید.
خودروی شما به درستی کار خواهد کرد مادامی که برنامه منظم و دوره‌ای برای تعمیر آن داشته باشید. سرویس نگهداری عبارت مهمی است که رانندگان مبتدی باید به آن توجه کنند و گیربکس نیز جزو آن محسوب می‌شود. اگر متوجه شدید که مشکلی در دنده یا قسمت‌های دیگر وجود دارد سریعا نسبت به حل آن اقدام کنید.
