زمین در آستانه رسیدن به دورترین نقطه از خورشید؛ پس چرا اینقدر گرم است؟

اوج خورشیدی اصطلاحی است که برای قرار گرفتن زمین در دورترین فاصله خود از خورشید استفاده می‌شود. در حال حاضر نیز زمین در دورترین نقطه از خورشید قرار دارد، پس دلیل گرم بودن شدید زمین در تیرماه چیست؟

در روزهای اولیه تابستان قرار داریم و دمای هوا نیز نسبتا بالا است؛ اما آیا می‌دانستید که کره زمین در دورترین فاصله ممکن از خورشید قرار دارد؟ این اتفاق هرسال رخ می‌دهد و اخترشناسان نیز واژه اوج خورشیدی را برای آن انتخاب کرده‌اند. اگر به‌نظرتان عجیب به‌نظر می‌رسد که چطور در دورترین نقطه از خورشید بازهم تابستان را تجربه می‌کنیم، باید حرکت زمین به دور خورشید و البته گردش به دور خود را مدنظر قرار دهید.

توضیح یک پارادوکس؛ زمین در دورترین فاصله از خورشید و روزها در گرم ترین حالت

فاصله متوسط بین زمین و خورشید یک واحد نجومی (AU) نامیده می‌شود و معادل ۱۵۰ میلیون کیلومتر است. هرچند مدار حرکت زمین به دور خورشید کمی بیضی‌شکل است. بدین‌ترتیب در طول سال یک روز حضیض نام می‌گیرد که یعنی زمین در نزدیک‌ترین حالت به خورشید قرار دارد و یک روز نیز اوج خورشیدی خوانده می‌شود.

در سال ۲۰۲۳، حضیض در ۴ ژانویه (۱۴ دی ماه ۱۴۰۱) رخ داد که فاصله زمین و خورشید به ۰.۹۸ واحد نجومی می‌رسید. امروز نیز ۶ جولای (۱۵ تیر) زمین ۱.۰۱ واحد نجومی با خورشید فاصله دارد. برای اولین‌بار در قرن هفدهم میلادی بود که اخترشناسی به‌نام Johannes Kepler متوجه شد سیاره‌ها مداری بیضی‌شکل به‌دور خورشید دارند.

او همچنین متوجه شود که سیاره‌ها وقتی در حضیض هستند با بیشترین سرعت ممکن حرکت می‌کنند و هنگامی که در اوج خورشیدی قرار دارند، سرعت خود را به‌ کمترین میزان ممکن کاهش می‌دهند. همین نیز باعث می‌شود که تابستان در نیم‌کره شمالی زمین چند روز طولانی‌تر از تابستان در نیم‌کره جنوبی باشد. با همه اینها، اگرچه فاصله بین حضیض و اوج میلیون‌ها کیلومتر است، ولی تاثیر بسیار کمی بر دمای کره زمین دارد.

پس چه‌چیزی باعث می‌شود که زمین در دورترین فاصله از خورشید، روزهای گرمی را تجربه کند؟ چیزی که باعث شکل‌گیری فصل‌ها می‌شود، انحراف محوری ۲۳.۵ درجه‌ای زمین است. بر این اساس در طول سال خورشید در عرض‌های جغرافیایی مختلف با زاویه متفاوتی می‌تابد. به‌خاطر همین انحراف محوری، در تیرماه نیم‌کره شمالی کمی به‌سمت خورشید مایل می‌شود و بیشترین میزان نور و گرما را از خورشید دریافت می‌کند.

در همین زمان نیم‌کره جنوبی در خلاف جهت خورشید کج شده است و طبیعتا روزهایی کوتاه‌تر و سردتر را تجربه می‌کند. در نتیجه قرار گرفتن زمین در دورترین فاصله از خورشید، نمی‌تواند تاثیر چندانی در گرم بودن یا نبودن کره زمین داشته باشد. البته اگر گمان می‌کنید که تابستان‌ها نسبت به گذشته گرم‌تر شده‌اند، کاملا حق با شماست.

سازمان‌های مختلف محیط‌زیستی هشدار داده‌اند که دمای کره زمین از قرن نوزدهم تاکنون به‌طور متوسط یک درجه سانتی‌گراد افزایش یافته است. این اتفاق عوامل مختلفی دارد. اول از همه اینکه بشر برای تولید برق و گرما به‌شدت از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کند که در نتیجه آن حجم زیادی کربن‌دی‌اکسید وارد جو می‌شود.

عامل دوم قطع کردن درختان و کوچکتر شدن جنگل‌ها است که فرصت بازیابی را از زمین می‌گیرد. عامل سوم افزایش جمعیت کره زمین است که سبب می‌شود شرکت‌های مختلف به‌دنبال تولید محصولات گوناگون برای بازارهای جدید باشند. البته تامین غذا و فراهم‌کردن شرایط زندگی (برق و گاز در ساختمان‌ها و حمل‌و‌نقل شهری) نیز باعث می‌شود که بشر در نهایت کربن‌دی‌اکسید بیشتری را روانه جو کند.

اگر روند کنونی ادامه پیدا کند، نسل‌های آینده شاهد تابستان‌هایی طاقت‌فرسا خواهند بود. در آن زمان قرار گرفتن زمین در دورترین فاصله از خورشید، می‌تواند نشانه‌ای برای آغاز کابوس گرم شدن سالیانه باشد.