تلسکوپهای قدرتمند فضایی همیشه تصاویر حیرتانگیزی را به زمین ارسال میکنند. هرچند امروز میخواهیم به تصاویر خاص ناسا از فضا بپردازیم که پیشتر هیچکسی ندیده است.
انسان هنوز نتوانسته به توانایی سفرهای بین ستارهای دست یابد. بههمینخاطر تنها ابزار ما برای بررسی رازهای فراتر از منظومه شمسی تلسکوپهای قدرتمند هستند. تلسکوپهای فضایی و رصدخانههای قدرتمند زمینی نیز در طول دهههای گذشته عملکرد شگفتانگیزی در این زمینه داشتهاند. در ادامه میخواهیم تصاویر جذابی را بهشما نشان دهیم که ناسا در طول سالهای مختلف از فضا گرفته است.
تصاویر حیرتانگیز ناسا از فضا با کمک تلسکوپ پرتو ایکس چاندرا
ناسا از سالها پیش متوجه شد که میتوان از پرتو ایکس برای آشکار کردن اسرار پنهان جهان هستی بهره برد. آنها در اواخر دهه ۱۹۷۰ رصدخانه پرتو ایکس اینشتین را ساختند؛ اما گل سرسبد تلاشهای ناسا در این زمینه را میتوان تلسکوپ پرتو ایکس چاندرا دانست. تلسکوپی که ۲۵ سال پیش به فضا پرتاب شد. در ادامه قصد داریم بهترین و زیباترین تصاویر ارسالی از چاندرا را بررسی کنیم.
برای اولینبار در ۲۳ جولای ۱۹۹۹ بود که ناسا این تلسکوپ پرتو ایکس را با شاتل کلمبیا به فضا فرستاد. چاندرا سنگینترین محمولهای بود که شاتل فضایی کلمبیا با خود حمل میکرد و ناسا بودجه زیادی را صرف اینکار کرد. البته این سرمایهگذاری نیز ضروری بود. پرتوهای ایکس ارزش بسیار زیادی برای اخترشناسان دارند. چراکه معمولا از اجرام فوقالعاده داغ میآیند. بهعنوان مثال مواردی که پس از انفجار یک ستاره به بیرون پرتاب میشوند و یا مواد فوقالعاده داغی که بهدور یک سیاه چاله میگردند همگی توسط پرتو ایکس آشکار میشوند.
سحابی رتیل
اولین تصویری که مشاهده میکنید، به سحابی رتیل تعلق دارد. ناسا برخی از تصاویر حیرتانگیز خود از فضا را با ترکیب دادههای چند تلسکوپ بهدست میآورد. تصویر سحابی رتیل نیز با ترکیب دادههای تلسکپ جیمز وب و چاندرا بهدست آمده است. مناطق نارنجی و سفید توسط جیمز وب و مناطق آبی و بنفش توسط چاندرا ثبت شدهاند. چاندرا گازهایی را نشان میدهد که بهخاطر امواج ضربهای ناشی از باد ستارههای غولپیکر دمای آنها به چند میلیون درجه سلسیوس رسیده است.
تصاویر ناسا از فضا: سحابی خرچنگ
در دومین مورد از تصاویر خاص ناسا از فضا به سحابی خرچنگ میرسیم. این سحابی باقیمانده یک انفجار ابرنواختر است که در سال ۱۰۵۴ میلادی رخ داد. دانشمندان تخمین میزنند که قطر سحابی خرچنگ تقریبا ۱۰ سال نوری باشد. بهطورکلی تلسکوپ فضایی چاندرا مواردی را مشاهده کند که با چشم عادی قابل مشاهده نیستند. بهعنوان مثال در این تصویر میتوان حلقههای بخش مرکزی سحابی و جت پرتاب شده به فضا را دید.
یک ستاره ولف-رایه نادر
در ادامه تصاویر جذاب ناسا از فضا به یک ستاره ولف-رایه میرسیم. این مدل ستارهها بسیار نادر هستند. بهصورتی که گفته میشود تنها ۵۰۰ عدد از آنها در کهکشان راه شیری وجود دارد. در این تصویر ستاره اصلی در مرکز دیده میشود و یک سحابی نیز آن را احاطه کرده است. نقطههای بنفش نیز ستارههایی هستند که توسط تلسکوپ پرتو ایکس چاندرا آشکار شدهاند.
ستونهای آفرینش از نگاه چاندرا
چهارمین تصویر نیز با ترکیب دو تلسکوپ قدرتمند جیمز وب و چاندرا بهدست آمده است. در این تصویر میتوانیم ستونهای آفرینش را مشاهده کنیم. قسمتی از سحابی عقاب که همیشه در حال شکل دادن به ستارههای جدید است. در این تصویر تلسکوپ پرتو ایکس چاندرا توانسته تعداد زیادی ستاره جوان را آشکار کند. مواردی که بهصورت نقطههای رنگارنگ دیده میشوند.
تصاویر ناسا از فضا: کهکشان شبح
در ادامه تصاویر خاص ناسا از فضا به کهکشان مسیه ۷۴ یا همان کهکشان شبح میرسیم. مسیه 74 بسیار تاریک است. بههمینخاطر دانشمندان این اسم خاص را برای آن انتخاب کردهاند. تصویری که مشاهده میکنید ترکیب دادههای دریافتی از تلسکوپ های جیمز وب، هابل و چاندرا است. در این تصویر نقاط بنفش اجرامی هستند که از خود پرتو ایکس ساطع میکنند و توسط چاندرا شناسایی شدهاند.
جاناتان مکداول، سرپرست سیستمهای داده علمی تلسکوپ چاندرا گفت که ما معمولا کار خود را از یک ابر گازی آغاز میکنیم. ابری که در حال درخشیدن است و باید منبع آن پیدا شود. سپس به یک منبع تولید پرتو ایکس غولپیکر میرسیم که محیط اطراف خود را تغییر میدهد. در واقع اگر شما به چاندرا مجهز نباشید، متوجه بسیاری از اجرام مهم در فضا نخواهید شد.
سیاه چالههای کلانجرم
برای اولینبار تلسکوپ چاندار بود که نشان داد جهان هستی با سیاه چاله های مختلف پر شده است. یکی از مهمترین دستاوردهای تلسکوپ پرتو ایکس چاندرا زمانی بود که بهلطف تصویری از یک سیاه چاله کلانجرم در صدر اخبار نجوم قرار گرفت. این سیاه چاله در کهکشان قنطورس ای قرار دارد و در این لحظه جت بزرگی را به فضا پرتاب میکند. چاندرا بهخوبی توانسته هم جت پرتاب شده از سیاه چاله و هم ابر آبیرنگ اطراف کهکشان را شکار کند.
شفقهای قطبی در سیاره مشتری
دستاوردهای تلسکوپ پرتو ایکس ناسا فقط به ارسال تصاویر زیبا از فضا مربوط نمیشود. یکی از موفقیتهای مهم چاندرا که اخبار علمی را تکان داد، به اولین مشاهده مستقیم در رابطه با ماده تاریک مربوط است. حتی چاندرا نیز نمیتواند ماده تاریک را مشاهده کند؛ اما میتوان حضور آن را احساس کرد. این ماده اسرارآمیز ۲۷ درصد از جهان هستی را شکل داده است.
همچنین چاندرا اولین تلسکوپی بود که متوجه شد برخورد دو ستاره نوترونی باعث میشود امواج گرانشی در بافت فضا-زمان ایجاد شوند. علاوه بر اینها چاندرا توانست پرتوهای ایکس ساطع شده از نورهای قطبی سیاره مشتری را مشاهده کند. در کره زمین ما این نورها را شفقهای قطبی مینامیم که گاهی اوقات در آسمان ظاهر شده و به آن زیبایی خاصی میبخشند. شفقهای قطبی بهلطف ذرات باردار خورشید در سیارههای مختلف ایجاد میشوند.
تصاویر ناسا از فضا: انفجار ابرنواختر
تلسکوپ پرتو ایکس چاندرا تاکنون توانسته ۲۵ هزار تصویر مختلف را از فضا ارسال کند. همچنین این تصاویر خاص باعث شدهاند که ماموریت ناسا در فضا توجهات زیادی از دانشمندان سرتاسر جهان را بهخود جلب کند. بهصورتی که تاکنون ۱۰ هزار مقاله مختلف بر پایه دادههای ارسالی چاندار منتشر شده است.
در این تصویر نیز نتیجه همکاری تلسکوپ فضایی هابل و چاندرا را مشاهده ميکنیم. این دو تلسکوپ توانستهاند بهصورت شگفتانگیزی حباب باقیمانده از یک انفجار ابرنواختر را ثبت کنند.
سوپرنوا Cassiopeia A
ناسا بهخوبی میداند که همکاری تلسکوپهای مختلف میتواند به خلق تصاویر شگفتانگیزی از فضا منجر شوند. گاهی هم همین همکاری برخی معماهای علمی را حل میکند. بهعنوان مثال در این تصویر میتوانید ترکیب دادههای جیمز وب و چاندرا را از باقیماندههای یک انفجار ابرنواختر بهنام Cassiopeia A مشاهده کنید. این تصویر به دانشمندان کمک کرد که دلیل احتمالی شکلگیری یک سازه عجیب و اسرارآمیز بهنام هیولای سبز را متوجه شوند.
هیولای سبز در بخش مرکزی تصویر قرار گرفته است و جلوی گسترش بافتهای قرمز و آبی رنگ را میگیرد. بررسی دادههای ترکیبی نشان داد که بین هیولای سبز و موجهای انفجار ستاره مرکزی ارتباط نزدیکی وجود دارد. در واقع دانشمندان تصور میکنند که برخورد این امواج با مواد احاطه کننده ستاره باعث شکلگیری هیولای سبز شده باشد.
مرکز کهکشان راه شیری
در ادامه تصاویر باورنکردنی ناسا از فضا به مرکز کهکشان راه شیری میرسیم. جایی که دادههای تلسکوپ پرتو ایکس چاندرا با تلسکوپ رادیویی MeerKAT آفریقای جنوبی ترکیب شده است. در این تصویر میتوان نمایی کاملا متفاوت از مرکز کهکشان راه شیری را مشاهده کرد که پیشتر توسط هیچ تلسکوپ دیگری آشکار نشده بود.
سیاهچاله کلانجرم کمان ای
چند ماه پیش اخترشناسان متوجه شدند که حجم زیادی از گاز داغ در مرکز کهکشان راه شیری آزاد میشود. آنها با تلسکوپ چاندرا مسئله را بررسی کردند. در نهایت نیز مشخص شد که سیاه چاله مرکزی کهکشان راه شیری مسئول این رخداد بوده است. در مرکز این تصویر میتوان سیاه چاله کلانجرم کمان ای را مشاهده کرد. دانشمندان تصور میکنند که در منطقه اطراف این سیاه چاله حجم بسیار زیادی از ماده تاریک وجود داشته باشد.
تصاویر ناسا از فضا: سحابی پنجه گربه
در آخرین مورد از تصاویر دیده نشده ناسا از فضا به سحابی پنجه گربه و باقیماندههای یک ابرنواختر میرسیم. تلسکوپ فضایی چاندرا توانسته بهخوبی تعداد زیاد ستاره های تازه متولد شده در کهکشان راه شیری را نشان دهد. همچنین چاندرا موفق شده آنچه پس از پایان عمر ستاره 3C 58 رخ داد را آشکار سازد. در واقع آنچه در تصویر مشاهده میکنید، باقیماندههای یک انفجار ابرنواختر هستند. جرم کشیده و سفید مرکز تصویر نیز یک ستاره نوترونی است که با سرعت بالایی میچرخد.
تصاویر حیرتانگیز ناسا از فضا نشان میدهند که چاندرا کاملا عملیاتی است و مشکلی برای ثبت تصاویر جدید و آشکار کردن اسرار هستی ندارد. هرچند ناسا میخواهد کمکم ماموریت چاندار را بهپایان برساند. آنها در سال ۲۰۲۵ بودجه این تلسکوپ را از ۶۸ به ۴۱ میلیون دلار کاهش خواهند داد و در سالهای آینده نیز بودجه سالیانه را به ۲۶.۶ میلیون دلار میرسانند. در نهایت نیز سال ۲۰۲۹ بودجه چاندرا به ۵.۲ میلیون دلار میرسد. این میزان بودجه دقیقا برای غیرفعال کردن و پایان دادن به عمر تلسکوپ کافی است. بهنظر شما کدامیک از تصاویر ناسا از فضا جذابتر بود؟