امروزه علم نجوم و شاید بهتر بگوییم صنعت فضایی، بهقدری پیشرفته شده است که شاید خیلیها تصور کنند سفرهای فضایی به آسانی انجام میشود و هرکسی میتواند به فضا برود. اما در واقع اینطور نیست و ایدههایی نظیر ساخت یک آسانسور فضایی نیز به همین دلیل مطرح شدهاند.
با وجود پیشرفت فوقسریع فضاپیماها و افزایش دانش بشری از سیارات و منظومهی شمسی، هنوز هم مشکلات زیادی بر سر راه سفرهای فضایی پیش میآید که احتمالاً نمونههای آن را در فیلمهای فانتزی نظیر مریخی (The Martian) و جاذبه (Gravity) دیدهاید. سازمان فضایی ناسا که رهبر اصلی فضانوردان و مطالعات ستارهشناسی محسوب میشود، با وجود بودجههای میلیارد دلاری خود که سالانه از دولت آمریکا دریافت میکند، باز هم در مضیقهی مالی قرار دارد و باید تا جایی که میتواند هزینهی پروژههایش را کاهش دهد.
یعنی اگر همهچیز خوب پیش برود، محاسبات درست از آب در بیایند و مشکل غیرمنتظرهای در فضای خارج از جو زمین پیش نیاید، باز هم این مشکل سرمایه است که میتواند جلوی عملی شدن پروژههای فضانوردی را بگیرد. بنابراین یکی از مسائل مهم این است که هزینهی سفرهای فضایی کاهش یابد. ایدهی ساخت آسانسور فضایی دقیقاً با هدف کاهش این هزینهها توسعهیافته است.
آسانسور فضایی با اینکه نام آسانسور را بر دوش میکشد، اما درواقع ساختاری شبیه به یک تلهکابین دارد. این آسانسور از چهار بخش اصلی تشکیل شده است: بخش اول در حکم پایه است که بر روی سطح سیارهی زمین (در زیر آب) نصب میشود و بخش دوم که همان کابل رابط است، بر روی آن محکم میشود. این کابل رابط سپس به مقصد موردنظر در خارج از جو کشیده میشود و در آنجا به چیزی شبیه به یک پایگاه فضایی بینالمللی متصل میشود.
با انجام این اتصال، مسیر ساخته میشود و حالا نوبت به یک کابین است که بر روی این کابل جابجا شود و مسافران و بارهایشان را جابجا کند. تا به اینجای کار همهچیز عالی به نظر میرسد و این ایده میتواند سالانه موجب میلیاردها دلار صرفهجویی در هزینهی سفرهای فضایی شود. اما همهچیز به این سادگی نیست و تقریباً در تمام مراحل اجرای این پروژهی ماجراجویانه و انقلابی، مشکلات عدیدهای وجود دارد.
در انیمیشن زیر که توسط کانال Kurzgesagt در یوتیوب ساخته شده است، به زبان ساده تمام مراحل ساخت یک آسانسور فضایی تشریح شده است و مهمترین مشکلاتی که برای ساخت آن وجود دارد را بیان کرده است. برای آشنایی بیشتر با این پروژه پیشنهاد میکنیم حتماً انیمیشن زیبا و علمی زیر را تماشا کنید:
بله تمام این مشکلات وجود دارد و احتمالاً باعث خواهد شد که ساخت چنین پروژهی عظیمی حدود ۲۰ تا ۳۰ سال دیگر عملی شود. اولین مشکل این است که مادهی اولیهی موردنیاز برای ساخت پایه و کابل ارتباطی موردنظر، هنوز کشف نشده است. این ماده باید بهقدری مقاوم باشد که در برابر تشعشات رادیواکتیو خارج از جو، در برابر برخورد زبالههای فضایی سرگردان در جو، در برابر مکانیزمهای زنده و ترکیبات میکروبی و برخورد تکه سنگهای معلق در فضا مقاومت کند و پاره یا جابجا نشود.
این کابل دارای طولی معادل حدود ۲۲ هزار مایل (۳۶ هزار کیلومتر) خواهد بود و اگر پاره شود، پایگاه فضایی متصل به آن در فضا معلق میشود و به سرنوشت نامعلومی دچار میشود! کابین متصل به آن هم اگر در نزدیکی جو زمین باشد، به داخل زمین کشیده میشود و مانند یک شهابسنگ به سطح زمین برخورد خواهد کرد؛ اگر هم دور از اتمسفر زمین باشد که در فضا سرگردان میشود و بهسوی نابودی میرود. خود کابل هم به دلیل جاذبهی زمین، بهصورت یک مدار مجازی در فضای اطراف زمین معلق خواهد شد و در آینده میتواند بهعنوان یک تله برای تمام فضاپیماها و ماهوارههای اطراف زمین عمل کند؛ درهرصورت فاجعهای رخ میدهد که قابل جبران نخواهد بود!
تامین انرژی آسانسور فضایی با ساخت یک نیروگاه هستهای بر روی کابین ممکن میشود!
مشکل مهم دیگر این است که انرژی موردنیاز برای جابجایی کابین این آسانسور فضایی چگونه قرار است تأمین شود؟ این انرژی معادل ۵۴ میلیون ژول بر هر کیلوگرم خواهد بود و چنین رقم عظیمی تنها از طریق اتصال یک نیروگاه اتمی سیار بر روی خود کابین قابل تأمین خواهد بود که آنهم نشدنی است! بنابراین اگر هم همهچیز به خوبی ساخته شود، نیروی محرکهی این کابین با توجه به علم کنونی بشر، قابلتولید نخواهد بود.
اما تمام این مشکلات باعث نشده است که دانشمندان این طرح را دور بریزند. آنها هنوز هم در حال کار بر روی این پروژه هستند و شاید با اجرایی شدن آن در ده، بیست، سی و شاید هم چهل سال دیگر، سفرهای فضایی هم به گزینههای برنامهی تعطیلات آخر هفتهی انسانهای معمولی اضافه شود! بنای آسانسور فضایی در صورت ساخته شدن، به عظیمترین و گرانترین سازهی ساخت بشر در تمام طول تاریخ تبدیل خواهد شد و اجرای آن میتواند هزینهی سفرهای فضایی را تا حدود ۱۰۰ برابر کاهش دهد؛ بهطور مثال جابجا کردن یک پاکت پستی از زمین تا فضا در شرایط کنونی ۲۰ هزار دلار هزینه خواهد داشت که این هزینه با اجرا شدن این پروژه به ۲۰۰ دلار کاهش خواهد یافت.