وجه تمایز اصلی دیپ سیک از سایر مدل های هوش مصنوعی چیست؟

یک دیدگاه ارسال شده توسط: منصوره نعمتی 21 بهمن 1403 ساعت 20:48

هوش مصنوعی دیپ سیک با ویژگی‌های جذاب و خاص، نگاه‌ها را به سمت خود کشاند. اما این مدل نوآورانه چه تفاوتی با OpenAI و سایر هوش‌مصنوعی‌های دیگر دارد؟

سال‌هاست که غول‌های فناوری آمریکا مانند OpenAI، گوگل و متا بر صنعت هوش مصنوعی حکمرانی می‌کنند. اما حالا یک رقیب تازه‌ نفس چینی به نام دیپ سیک (DeepSeek) آمده تا دنیای هوش مصنوعی را تغییر دهد.

مدل جدید این استارتاپ، DeepSeek-R1، به لطف عملکرد قدرتمند، متن‌باز بودن و توسعه کم هزینه حسابی سر و صدا به پا کرده است. نکته قابل توجه اینجاست که این مدل در برخی ویژگی‌ها حتی توانسته با برترین نمونه‌های موجود رقابت کند. در شرایطی که هوش مصنوعی به یکی از ارکان اصلی فناوری تبدیل شده، آشنایی با تفاوت‌های دیپ سیک با مدل‌های مطرح می‌تواند نگاهی تازه به آینده این صنعت بدهد. آیا این تازه‌ وارد می‌تواند غول‌های قدیمی این حوزه را به چالش بکشد؟

1. هوش مصنوعی متن‌ باز در برابر مدل‌های اختصاصی

نکته قابل توجه این است که دیپ سیک با رویکردی متفاوت از دیگر غول‌های هوش مصنوعی تولید آمریکا، توسعه متن‌ باز را در اولویت قرار داده است. مدل جدید این شرکت، DeepSeek-R1، تحت مجوز MIT منتشر شد. همچنین به پژوهشگران، توسعه‌دهندگان و کسب‌وکارها آزادی کامل می‌دهد تا به این فناوری دسترسی داشته باشند، آن را ویرایش کنند و در پروژه‌های خود به کار بگیرند. این تصمیم می‌تواند تحول بزرگی در اکوسیستم هوش مصنوعی ایجاد کند.

این در حالی است که اوپن‌ ای‌ آی (OpenAI) از سیاست ارائه متن‌ باز خود امتناع می‌کند و مدل‌های جدید جی‌پی‌تی را به‌صورت اختصاصی عرضه می‌کند. اما در مقابل دیپ‌سیک مسیر متفاوتی را انتخاب کرده است. توسعه متن‌باز این شرکت شفافیت بیشتری ایجاد می‌کند. در نتیحه این روش، امکان بهبودهای مشارکتی را فراهم می‌کند و دسترسی به هوش مصنوعی را برای عموم آسان‌تر می‌کند. بطور کلی این رویکرد، دیپ‌سیک را به گزینه‌ای ایده‌آل و جذاب برای کسب‌وکارها و توسعه‌دهندگانی تبدیل کرده است که به دنبال آزادی عمل، نوآوری و رهایی از محدودیت‌های مربوط به اکوسیستم‌های اختصاصی هستند.

2. ساختار مدل و معماری هوش مصنوعی دیپ سیک

مدل DeepSeek-R1 از R1 از معماری ترکیب متخصصان (Mixture-of-Experts – MoE) بهره می‌برد که به طور چشمگیری کارایی محاسباتی را افزایش می‌دهد. این مدل شامل 671 میلیارد پارامتر است، اما به لطف ساختار MoE، در هر پردازش تنها 37 میلیارد پارامتر فعال می‌شوند. این ویژگی به دیپ سیک اجازه می‌دهد که با کمترین هزینه‌های محاسباتی، عملکرد عالی را ارائه دهد و موجب بهینه‌سازی مصرف منابع پردازشی شود. برخلاف معماری‌های سنتی مبتنی بر ترنسفورمر (Transformer)، که معمولا به تمام پارامترها نیاز دارند، این مدل با فعال‌سازی تنها بخش‌های مورد نیاز، منابع را بهینه می‌کند.

در مقایسه، مدل GPT-4 از اوپن‌ای‌آی (OpenAI)که حدود 1.8 تریلیون پارامتر دارد، به قدرت پردازشی بسیار بیشتری نیاز دارد. در نتیجه این پردازش به هزینه‌های عملیاتی بالاتری دارد. استفاده از معماری MoE در هوش مصنوعی دیپ سیک به این شرکت کمک کرد تا در کنار حفظ دقت و عملکرد، هزینه‌های پردازش را کاهش دهد. این نوآوری یکی از برتری‌های کلیدی دیپ سیک در رقابت با غول‌های هوش مصنوعی محسوب می‌شود.

نکته مهم دیگر این است که معماری ترکیب متخصصان به دیپ سیک این امکان را می‌دهد که با همان ظرفیت سخت‌افزاری که مدل‌های دیگر دارند، محاسبات را بهینه‌تر انجام دهد. به‌این‌ترتیب، نه‌ تنها سرعت پردازش آن افزایش می‌یابد، بلکه می‌تواند در شرایط سخت‌افزاری محدود نیز به عملکرد قابل‌توجهی دست یابد.

3. بهره‌وری هزینه و استفاده از منابع

یکی از بزرگ‌ترین مزایای DeepSeek-R1، عملکرد قابل توجه آن با هزینه‌ای بسیار پایین‌تر از مدل‌های رقیب است. به گفته کارشناسان دیپ سیک، هزینه آموزش این مدل تنها حدود 5.6 میلیون دلار (معادل 312 میلیارد تومان) بوده است. این رقم به‌طور قابل‌ توجهی کمتر از هزینه‌های آموزش مدل‌های مشابه مانند GPT-4 از اپن ای‌آی است که معمولا صدها میلیون دلار هزینه دارند.

این موفقیت به دلیل استفاده از معماری MoE است که در آن تنها بخش‌های ضروری مدل برای انجام هر پردازش فعال می‌شوند. علاوه بر این، دیپ سیک از پردازنده گرافیکی H800، نسخه‌ای کاهش‌یافته از پردازنده‌های گرافیکی قدرتمند H100 انویدیا (Nvidia)، برای آموزش مدل‌های خود استفاده می‌کند. این در حالیست که به دلیل تحریم‌های ایالات متحده، صادرات H100 به چین ممنوع شد. اما دیپ سیک نشان داد که با منابع محدود نیز می‌توان مدل‌ رقابتی و کارآمدی در جهان امروز توسعه داد.

4. توانایی‌ استدلال و برنامه‌نویسی هوش مصنوعی دیپ سیک

دیپ سیک R1 در زمینه‌ هایی مانند منطق، ریاضیات و برنامه‌نویسی نیز عملکردی خیره‌کننده دارد. در آزمون‌های جداگانه‌ای که از این هوش مصنوعی چینی انجام شد، این مدل توانست در حل مسائل منطقی، محاسبات ریاضی و تولید کد، عملکردی بهتر از مدل‌های مطرح مانند چت جی‌ پی‌ تی 4 داشته باشد.

یکی از دستاوردهای چشمگیر دیپ سیک R1، کسب امتیاز ۲۰۲۹ اِلو (Elo) در کدفورسز (Codeforces)، پلتفرم معتبر مسابقات برنامه‌نویسی، می‌باشد. این امتیاز، دیپ سیک را بالاتر از ۹۶.۳٪ از برنامه‌نویسان انسانی قرار داده است.

این مدل از تکنیک زنجیره تفکر (Chain-of-Thought – CoT) استفاده می‌کند که به آن امکان می‌دهد مسائل پیچیده را گام‌ به‌گام تجزیه و تحلیل کند. این ویژگی به‌ ویژه برای حل مسائل پیچیده ریاضی و تولید کدهای بهینه شده بسیار مهم است. درحالیکه چت‌ جی‌پی‌تی همچنان در نوشتار خلاقانه و تعاملات انسانی قوی‌تر است. از سوی دیگر، دیپ سیک توانسته موقعیت خود را به‌عنوان ابزاری ایده‌آل برای توسعه‌دهندگان، مهندسان و پژوهشگرانی که به خروجی‌های دقیق، منطقی و کارآمد نیاز دارند، محکم کند.

5. پوشش زبانی و استراتژی بازار

برخلاف اوپن‌ای‌آی که بیشتر برای کاربران انگلیسی‌ زبان آماده و تولید شده است، دیپ سیک از ابتدا به‌صورت دوزبانه (چینی و انگلیسی) برای کاربران توسعه یافت. این ویژگی باعث شد که این هوش مصنوعی در آزمون‌های زبان چینی، عملکردی بهتر از مدل‌های آمریکایی داشته باشد.

این قابلیت، دیپ سیک را به گزینه‌ای مناسب و جذاب برای کسب‌وکارها، پژوهشگران و توسعه‌دهندگانی که در بازارهای چینی فعالیت می‌کنند تبدیل می‌کند. با این‌ حال، برخی از کاربران گزارش داده‌اند که دیپ سیک گاهی اوقات در پاسخ‌های خود از ترکیب زبان‌های مختلف (چینی و انگلیسی) استفاده می‌کند. حتی اگر ورودی تنها به یک زبان باشد نیز این مشکل همچنان وجود دارد. البته این چالش زبانی همچنان در حال بهینه‌سازی توسط سازندگان آن است.

6. قیمت‌گذاری

یکی از بزرگ‌ترین مزایای دیپ سیک، قیمت‌گذاری اقتصادی و به صرفه آن است. دیپ سیک R1 تنها با نرخ ۰.۱۴ دلار (۷,۸۰۰ تومان) به ازای هر یک‌ میلیون پیام از کاربران دریافت می‌کند. این درحالی است که هزینه چت جی‌پی‌تی ۴ حدود ۷.۵۰ دلار (۴۲۰,۰۰۰ تومان) برای هر یک‌ میلیون پیام است.

این تفاوت چشمگیر در قیمت، دیپ سیک را به انتخابی هوشمندانه برای کسب‌وکارها و توسعه‌دهندگانی تبدیل کرده است که به‌ دنبال مدل‌های پیشرفته با هزینه ارزان و مناسب هستند.

7. حریم خصوصی و محدودیت‌های محتوایی

به‌عنوان یک شرکت چینی، دیپ سیک موظف است از قوانین سخت‌گیرانه اینترنتی کشور چین پیروی کند. این قوانین شامل فیلتر کردن محتواهای حساس سیاسی، سانسور برخی موضوعات و پایبندی به مقررات امنیت سایبری دولت چین است. طبق گزارش کاربران این مدل از پاسخ به سوالاتی درباره رویداد میدان تیان‌آن‌من (اعتراضات دانشجویی در چین که با سرکوب شدید دولت مواجه شد)، وضعیت حقوق بشر در چین یا مسائل سیاسی حساس خودداری می‌کند.

در مقابل، شرکت‌های آمریکایی مانند اوپن‌ای‌آی و متا نیز نظارت محتوایی را اعمال می‌کنند، اما این سیاست‌ها اغلب مبتنی بر اصول اخلاقی، ایمنی و جلوگیری از گسترش اطلاعات نادرست است. این موضوع نگرانی‌هایی را درباره کنترل محتوای دیپ سیک توسط دولت چین ایجاد کرده است. برخی تحلیلگران معتقدند که این مدل می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای پیشبرد سیاست‌های دولت چین در فضای دیجیتال به کار گرفته شود.

علاوه بر این، اخیرا اپلیکیشن دیپ سیک از فروشگاه‌های اپلیکیشن در ایتالیا حذف شد. مقامات اروپایی، از جمله نهاد نظارت بر حریم خصوصی ایتالیا (Garante)، در حال بررسی نحوه جمع‌آوری و پردازش داده‌های کاربران توسط دیپ سیک است. متاسفانه این تحقیقات می‌تواند تاثیر مستقیمی بر حضور این شرکت در بازارهای اروپایی بگذارد و محدودیت‌های جدیدی را برای فعالیت آن در سطح بین‌المللی ایجاد کند.

8. رقابت با هوش مصنوعی دیپ سیک

ورود دیپ سیک به بازار جهانی، تحولی بزرگ در صنعت هوش مصنوعی ایجاد کرده است. معرفی مدل دیپ سیک R1، موجی از تغییرات را در بازار به همراه داشت و حتی باعث شد ارزش سهام برخی شرکت‌های بزرگ فناوری کاهش یابد. به‌عنوان نمونه، ارزش سهام شرکت انویدیا حدود ۶۰۰ میلیارد دلار کاهش یافت، زیرا سرمایه‌گذاران نگران شدند که مدل‌های کم‌هزینه و بهینه همانند دیپ سیک، تقاضا برای تراشه‌های پرقدرت این شرکت را کاهش دهند. این موضوع نه‌ تنها شرکت انویدیا، بلکه دیگر شرکت‌های بزرگ تأمین‌کننده سخت‌افزار هوش مصنوعی مانند AMD و اینتل را نیز تحت تأثیر قرار داد.

در واکنش به موفقیت دیپ سیک، شرکت‌های چینی بزرگی مانند علی‌بابا و بایت‌دنس نیز برای به‌روزرسانی مدل‌های هوش مصنوعی خود اقدام کردند. این رقابت شدید، صنعت هوش مصنوعی چین را قوی‌تر کرد و نشان داد که شرکت‌های آسیایی هم می‌توانند با غول‌های آمریکایی رقابت کنند.

علاوه بر این، برخی از استارتاپ‌های هوش مصنوعی در اروپا و آمریکا نیز در حال کار روی مدل‌های مشابه با معماری بهینه و هزینه کمتر هستند. این روند می‌تواند در آینده نزدیک، تغییرات مهمی در نحوه کسب‌وکار شرکت‌های بزرگ هوش مصنوعی ایجاد کند. گفتنی است اگر این مدل‌های کم‌هزینه محبوب شوند، ممکن است شرکت‌های بزرگ مجبور شوند قیمت خدمات خود را کاهش دهند تا در رقابت باقی بمانند. این اتفاق برای کاربران و کسب‌وکارهای کوچک که به هوش مصنوعی احتیاج دارند، یک فرصت عالی می‌شود.

9. آینده و چشم‌انداز هوش مصنوعی دیپ سیک

دیپ سیک به دنبال توسعه مدل‌های هوش مصنوعی قوی‌تر است و هدف اصلی آن رسیدن به «هوش عمومی مصنوعی» (AGI) است؛ مفهومی که شرکت‌هایی مانند اوپن‌ ای‌ آی نیز در حال کار روی آن هستند. هوش عمومی مصنوعی یعنی مدلی که بتواند مانند یک انسان فکر کند، مسائل را درک کند و در موضوعات مختلف بدون نیاز به آموزش‌های جدید تصمیم‌گیری کند. با این‌ حال، مسیر موفقیت آن به عواملی متعددی مانند استقبال جهانی، سیاست‌های نظارتی آمریکا و پیشرفت‌های فنی بستگی دارد.

رقابت در دنیای هوش مصنوعی هر روز سخت‌تر می‌شود. شرکت‌های آمریکایی و اروپایی سرمایه‌گذاری‌های فراوانی در این حوزه انجام می‌دهند. درحالیکه چین نیز با سرعت در حال پیشرفت است. دیپ سیک نشان داد که مدل‌های کم‌هزینه، مقیاس‌پذیر و بهینه، می‌توانند آینده این صنعت را شکل دهند. اگر این روند ادامه پیدا کند، ممکن است شاهد تغییرات بزرگی در نحوه استفاده از هوش مصنوعی در سراسر جهان باشیم. شرکت‌های کوچک‌ و توسعه‌دهندگان مستقل نیز می‌توانند از این مدل‌های اقتصادی بهره ببرند و محصولات جدیدی را بر پایه هوش مصنوعی ایجاد کنند.

در گجت نیوز بخوانید:

یک میلیون دلار جریمه و ۲۰ سال زندان: تهدید جدی کاربران آمریکایی برای استفاده از هوش مصنوعی چینی قاتل ChatGPT آمد؛ هوش مصنوعی چینی دیپ سیک دنیای تکنولوژی را به لرزه درآورد چینی‌ها تنها در عرض 2 ماه، رقیب قدرتمند چت GPT را خلق کردند