گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
در این مقاله به بررسی فواید زینک یا همان «فلز روی»، و نقش آن در سلامتی سیستم ایمنی بدن و رشد و تکثیر سلول‌ها می‌پردازیم.
روی یا زینک (Zinc) یک عنصر معدنی ضروری و نسبتاً کمیاب است که نقشی حیاتی در عملکرد صحیح بدن ایفا می‌کند. اگرچه بدن به مقادیر اندکی از آن نیاز دارد، اما حضور روی برای فعالیت تقریباً صد آنزیم مختلف که در واکنش‌های شیمیایی حیاتی دخیل هستند، ضروری است. این بدان معناست که کمبود روی می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامت بدن داشته باشد.
نقش‌های این عنصر معدنی در بدن بسیار گسترده و متنوع است و شامل مشارکت در سنتز DNA و RNA، رشد و تکثیر سلولی، سنتز پروتئین، ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده، عملکرد سیستم ایمنی، حس چشایی و بویایی، سلامت پوست و مو، تنظیم قند خون و باروری می‌شود. با این اوصاف بدن قابلیت ذخیره این ماده معدنی را ندارد و زینک باید از طریق رژیم غذایی تامین شود. در این بخش از اخبار پزشکی و سلامت به بررسی فواید این ماده، علائم کمبود آن و منابع غذایی حاوی فلز روی می‌پردازیم.
تاثیر زینک بر روی بدن انسان
روی (زینک) یک ماده معدنی ضروری برای بدن انسان است که نقش حیاتی در بسیاری از فرآیندهای فیزیولوژیکی ایفا می‌کند. کمبود روی می‌تواند منجر به اختلالات متعددی شود، در حالی که دریافت کافی آن برای حفظ سلامت و عملکرد بهینه بدن ضروری است. روی به عنوان یک عنصر ضروری در بیش از 300 آنزیم در بدن عمل می‌کند و به عنوان یک کوفاکتور (عامل کمکی) در فعالیت‌های آنزیمی شرکت دارد.
این نقش گسترده نشان‌دهنده اهمیت حیاتی روی در متابولیسم سلولی و عملکردهای مختلف بدن است. این عنصر در عملکرد سیستم ایمنی از جمله در تولید و عملکرد سایتوکاین‌ها و در فعالیت سلول‌های ایمنی مختلف مانند لنفوسیت‌ها و ماکروفاژها نقش مهمی دارد. همچنین روی دارای خاصیت آنتی‌اکسیدانی است که می‌تواند از سلول‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت کند.
روی در فرآیند ترمیم زخم‌ها، به ویژه در سنتز کلاژن نقش اساسی دارد و کمبود آن می‌تواند منجر به بهبود کندتر زخم‌ها و افزایش خطر عفونت شود. همچنین روی فرآیند انعقاد خون را تسریع می‌بخشد و در عملکرد غده تیروئید و عملکرد بهینه بینایی نقش دارد. علاوه بر این، این عنصر در گیرنده‌های چشایی و بویایی نقش بسزایی ایفا می‌کند و کمبود آن می‌تواند منجر به کاهش حس چشایی و بویایی شود.
برخی مطالعات نشان داده‌اند که روی ممکن است در مهار تکثیر برخی ویروس‌ها، از جمله ویروس‌های سرماخوردگی، نقش داشته باشد، اما نیاز به تحقیقات بیشتری در این زمینه وجود دارد. مصرف مکمل روی می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و کاهش طول مدت و شدت سرماخوردگی کمک کند و علاوه بر آن در درمان اسهال، به ویژه در کودکان و در کاهش شدت آکنه نیز موثر است.
با این حال، اثربخشی روی در درمان دیابت، بی‌اشتهایی (آنورکسی) و بیماری ویلسون هنوز به طور کامل تایید نشده است و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد. همچنین هیچ شواهد علمی موثقی مبنی بر اثربخشی روی در درمان یا پیشگیری از ویروس کرونا وجود ندارد.
اثرات مصرف زینک در دوران بارداری
زینک یا همان فلز روی نقش اساسی در رشد و تکثیر سلولی دارد. این نقش باعث می‌شود که اطمینان از دریافت مقادیر کافی روی، به ویژه در دوره‌های زمانی رشد سریع سلولی مانند کودکی، نوجوانی و بارداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد. در دوران بارداری، نیاز بدن به روی افزایش می‌یابد، زیرا این ماده معدنی در رشد و تکامل جنین نقش حیاتی ایفا می‌کند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف مکمل روی در دوران بارداری (فقط با تجویز متخصص) می‌تواند به میزان کمی خطر زایمان زودرس را کاهش دهد. با این حال، شواهد در این زمینه قطعی نیستند و نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد.
غلظت‌های پایین روی در بدن می‌تواند باعث زایمان زودرس یا حتی طولانی‌شدن زمان زایمان شود. اطمینان از دریافت کافی روی می‌تواند به بهبود روند زایمان کمک کند. بسیاری از خانم‌هایی که در سنین باروری قرار دارند ممکن است دچار کمبود روی با درجات خفیف تا متوسط شوند. عواملی مانند رژیم غذایی نامناسب، مصرف داروهای خاص و شرایط خاص پزشکی می‌توانند خطر کمبود روی را افزایش دهند.
از آنجا که کمبود روی می‌تواند اثرات منفی جدی بر روند رشد و تکامل جنین داشته باشد، تشخیص و درمان آن در دوران بارداری بسیار مهم است. رژیم غذایی خود را پیش از باردارشدن یا حتی در دوران بارداری، با یک متخصص زنان یا متخصص تغذیه درمیان بگذارید تا از کافی‌بودن مقادیر دریافتی روی به صورت روزانه اطمینان حاصل کنید.
همچنین بخوانید:
با این کارها سیستم ایمنی بدن خود را تقویت کنید
در صورت تشخیص کمبود روی، پزشک ممکن است مصرف مکمل روی را تجویز کند. مصرف مکمل روی باید تحت نظر پزشک باشد، زیرا مصرف بیش از حد آن می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد. دریافت روی نیز به اندازه اسید فولیک در دوران بارداری اهمیت دارد. هر دو ماده مغذی برای رشد و تکامل سالم جنین ضروری هستند.
تاثیر روی بر سلامت عمومی بدن
دریافت مقادیر مناسب زینک نقش بسیار مهمی در سلامت بدن ایفا می‌کند. در ذیل، به طور جامع برخی از فواید شناخته‌شده این ماده معدنی را نام می‌بریم:
1. نقش زینک بر ترمیم زخم: روی نقش حیاتی در ترمیم بافت و زخم ایفا می‌کند. این ماده معدنی برای ساخت سلول‌های جدید، به‌ویژه کلاژن و بافت‌های فیبرمانند ضروری است. کلاژن پروتئین اصلی موجود در پوست، استخوان‌ها، تاندون‌ها و سایر بافت‌های همبند است و نقش مهمی در ساختار و استحکام آنها دارد. تولید کلاژن و بافت‌های فیبرمانند یک عملکرد ضروری در ترمیم سلول‌های آسیب‌دیده محسوب می‌شود، زیرا این بافت‌ها به بازسازی و ترمیم ساختار آسیب‌دیده کمک می‌کنند.
علاوه بر این، روی از عملکرد سلول‌های ایمنی که با التهاب ناشی از زخم مبارزه می‌کنند حمایت می‌کند. التهاب یک پاسخ طبیعی بدن به آسیب است، اما التهاب بیش از حد می‌تواند روند ترمیم زخم را مختل کند. روی با تنظیم پاسخ التهابی، به بهبود سریع‌تر زخم کمک می‌کند. به نظر می‌رسد افرادی که دچار کمبود روی هستند و کسانی که زخم‌های شدیدی مانند زخم‌های فشاری (زخم بستر) یا سوختگی‌های وسیع دارند، بیشترین سود را از مصرف روی می‌برند.
این دسته از بیماران نیاز بیشتری به روی دارند و ممکن است نتوانند میزان کافی از این ماده معدنی را از طریق رژیم غذایی دریافت کنند. بنابراین، به این افراد توصیه می‌شود به جای تمرکز بر مصرف خوراکی روی، از مکمل‌ها و کرم‌های موضعی آن استفاده کنند. در این شکل از مصرف، معمولاً روی با یک ماده مغذی دیگر مانند پروتئین، ویتامین C و ال-آرژنین مخلوط می‌شود.
2. بهبود سیستم ایمنی بدن: زینک نقش حیاتی در رشد و عملکرد طبیعی سلول‌های ایمنی بدن ایفا می‌کند. این ماده معدنی به طور مستقیم بر فعالیت اجزای سلولی سیستم ایمنی، از جمله لنفوسیت‌ها (سلول‌های T و B)، نوتروفیل‌ها و ماکروفاژها تأثیر می‌گذارد. لنفوسیت‌ها در ایمنی تطبیقی نقش دارند و با شناسایی و از بین بردن عوامل بیماری‌زا به صورت اختصاصی عمل می‌کنند. نوتروفیل‌ها و ماکروفاژها نیز در ایمنی ذاتی نقش دارند و با فاگوسیتوز (بلعیدن) و از بین بردن میکروب‌ها، به دفاع غیر اختصاصی بدن کمک می‌کنند.
حتی کمبود خفیف تا متوسط روی می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد این سلول‌های حیاتی و در نتیجه، کاهش توانایی بدن در مقابله با عوامل بیماری‌زا شود. این کمبود به‌ویژه در کودکان کشورهای با درآمد کم و متوسط، به عنوان یک مشکل شایع بهداشتی مطرح است و با عوارضی مانند کاهش رشد، اسهال، ذات‌الریه (پنومونی) و مالاریا مرتبط است. کمبود روی در کودکان می‌تواند توانایی آنها در مقابله با عفونت‌ها را کاهش داده و آنها را در برابر بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر کند.
در سالمندان، به دلیل اشتهای ضعیف ناشی از بیماری‌های متعدد یا مصرف داروها، کمبود روی شایع‌تر است. این کمبود می‌تواند سیستم ایمنی آنها را تضعیف کرده و خطر ابتلا به عفونت‌هایی مانند پنومونی و زخم‌های پوستی را افزایش دهد. سالمندان با کمبود روی ممکن است در معرض خطر بیشتری از عوارض جدی ناشی از عفونت‌ها قرار بگیرند.
3. تاثیر روی بر سلامت استخوان: مطالعات نشان می‌دهند که روی نقش مهمی در سلامت استخوان و جلوگیری از پوکی استخوان دارد. با این حال هنوز شواهد قطعی مبنی بر اینکه مکمل‌های روی می‌توانند از بروز پوکی استخوان جلوگیری یا آن را درمان کنند، وجود ندارد و به تحقیقات بیشتری نیاز است. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۰ نشان داد که روی نقش مهمی در تشکیل استخوان و سلامت آن ایفا می‌کند. این مطالعه به طور خاص اشاره‌ای به جلوگیری یا درمان پوکی استخوان با مکمل روی نکرده است.
یک مطالعه دیگر نشان داد که مکمل روی در بیمارانی که تراکم استخوان پایینی داشتند، تراکم استخوان را 2 تا 4 درصد افزایش داد. این مطالعه بر روی بیماران تالاسمی بود و ممکن است نتایج آن به طور مستقیم به تمام افراد قابل تعمیم نباشد.
از دست ندهید:
دریافت ویتامین از هوا ؛ تئوری جذاب دانشمندان
4. دژنراسیون ماکولا وابسته به سن: مکمل‌های روی ممکن است به کُندشدن روند دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD) کمک کنند. دژنراسیون ماکولا وابسته به سن یک بیماری چشمی است که در آن ماکولا (لکه زرد)، ناحیه‌ای از شبکیه که مسئول بینایی دقیق و مرکزی است آسیب می‌بیند. این بیماری یکی از شایع‌ترین علل از دست دادن بینایی در افراد بالای 50 سال است و می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.
برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف مکمل‌های روی می‌تواند پیشرفت بیماری را کند کرده و از کاهش بیشتر بینایی جلوگیری کند، در حالی که برخی دیگر نتایج قطعی را نشان نداده‌اند. یکی از فرضیه‌های مطرح‌شده در مورد مکانیسم اثر احتمالی روی در AMD، نقش آن در تحریک اتوفاژی است. اتوفاژی یک فرآیند سلولی است که طی آن سلول‌های آسیب‌دیده و پروتئین‌های ناسالم هضم و حذف می‌شوند. این فرآیند در حفظ سلامت سلول‌ها و جلوگیری از تجمع مواد زائد نقش دارد.
در افراد مبتلا به AMD، فرایند اتوفاژی در شبکیه چشم کاهش می‌یابد و تجمع مواد زائد می‌تواند به آسیب بیشتر ماکولا منجر شود. از آنجایی که روی سبب تحریک اتوفاژی می‌شود، این احتمال مطرح است که مصرف مکمل‌های روی بتواند با افزایش اتوفاژی در شبکیه چشم، سرعت پیشرفت AMD را کاهش دهد و از آسیب بیشتر به ماکولا جلوگیری کند.
5. تاثیر زینک بر حافظه و یادگیری: مطالعات متعددی نشان می‌دهند که روی در عملکرد شناختی نقش مهمی ایفا می‌کند، به ویژه در زمینه پیری و اختلال شناختی. با این حال، شواهد در مورد تاثیر روی بر بهبود حافظه و یادگیری در انسان هنوز قطعی نیست و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد. مطالعات انجام‌شده روی جوندگان نشان می‌دهند عنصر روی سبب تقویت عملکردهای شناختی می‌شود. در مطالعه انجام‌شده در سال ۲۰۱۷، موش‌هایی که مکمل‌های زینک را دریافت کرده بودند در مقایسه با گروه شاهد عملکرد بهتری در تست‌های مربوط به تفکر و یادگیری از خود نشان دادند.
6. تاثیر روی بر اسهال: مطالعات نشان می‌دهند که مکمل‌های زینک خوراکی می‌توانند در کاهش علائم اسهال در کودکان مبتلا به کمبود زینک، به‌ویژه آنهایی که سوءتغذیه دارند، موثر باشند. اما شواهد کافی برای اثبات کارایی این مکمل‌ها در کودکانی که رژیم غذایی سالم و متنوعی دارند و اسهال دارند، وجود ندارد. به عبارت دیگر مکمل زینک بیشتر برای کودکان مبتلا به کمبود زینک و اسهال مفید است تا کودکانی که تغذیه مناسب دارند.
7. بهبود علائم عصبی با مصرف روی: مطالعه‌ای کوچک در سال ۲۰۲۰ نشان داد که کمبود زینک می‌تواند با علائم عصبی مرتبط باشد. در این مطالعه، ۶۳ فرد مبتلا به سردرد، احساس سوزن‌سوزن‌شدن و نوروپاتی محیطی که همزمان دچار کمبود زینک و سایر ریزمغذی‌ها بودند مورد بررسی قرار گرفتند. پس از رفع کمبود مواد معدنی، شرکت‌کنندگان گزارش دادند که علائم عصبی‌شان بهبود یافته است.
از آنجایی که شرکت‌کنندگان دچار کمبود چندین ماده مغذی بوده‌اند، نمی‌توان به طور قطع مشخص کرد که بهبود علائم صرفاً ناشی از رفع کمبود زینک بوده است. محققان نیز بر این باورند که برای تایید این یافته‌ها و درک بهتر مکانیسم‌های دخیل، نیاز به مطالعات بیشتری با حجم نمونه بزرگتر و طراحی دقیق‌تر است.
8. تاثیر زینک بر سرماخوردگی: مطالعات نشان می‌دهند که مصرف مکمل زینک به صورت قرص مکیدنی یا شربت، در عرض 24 ساعت از شروع علائم سرماخوردگی، می‌تواند طول مدت بیماری را کاهش دهد. اما بسیار مهم است که بدانیم استفاده از زینک از طریق بینی می‌تواند عوارض جانبی جدی داشته باشد و منجر به از دست رفتن حس بویایی به صورت موقت یا دائمی شود. بنابراین، مصرف زینک از راه بینی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.
کمبود زینک در بدن
کمبود روی (زینک) اگرچه نسبتاً نادر است، اما می‌تواند در برخی افراد به دلایل مختلفی بروز کند. افرادی که سیستم گوارشی آنها به دلیل بیماری‌هایی مانند بیماری‌های التهابی روده (IBD) یا جراحی‌های قبلی در این سیستم دچار اختلال است، بیشتر در معرض خطر کمبود روی قرار دارند. اختلال در جذب مواد مغذی در روده می‌تواند مانع از جذب کافی روی از غذا شود.
همچنین، مبتلایان به بیماری‌های مزمن کبدی و کلیوی به دلیل مشکلات متابولیسم و دفع، بیشتر در معرض کمبود این ماده معدنی هستند. اسهال شدید و طولانی مدت نیز می‌تواند با از دست رفتن روی از طریق مدفوع، به کمبود آن منجر شود. علاوه بر این شرایطی مانند سوختگی‌های شدید و سپسیس (عفونت خون) باعث افزایش نیاز بدن به روی می‌شود.
در این شرایط، بدن برای ترمیم بافت‌ها و مبارزه با عفونت به مقادیر بیشتری روی نیاز دارد. جالب توجه است که روی در دوزهای پایین و در افرادی که واقعاً دچار کمبود آن هستند، به طور مؤثرتری جذب می‌شود.
مواد غذایی و مکمل‌های حاوی روی
گوشت قرمز، مرغ و غذاهای دریایی از منابع غنی زینک هستند، اما ارزش غذایی آنها از نظر تامین روی مورد نیاز بدن یکسان نیست. سایر منابع زینک شامل آجیل‌ها، دانه‌ها، حبوبات، غلات کامل، نرم‌تنان و صدف‌دارها (مانند شاه‌میگو، صدف و خرچنگ) و غلات غنی‌شده برای صبحانه است.
با این حال، لازم به ذکر است که برخی از منابع گیاهی زینک مانند حبوبات و غلات کامل حاوی فیتات هستند که جذب روی را کاهش می‌دهند. بنابراین، در حالی که این منابع گیاهی حاوی این ماده هستند، ممکن است بدن نتواند به همان میزان موجود در منابع حیوانی را جذب کند.
در گجت نیوز بخوانید:
دانشمندان شواهدی مهم در مورد مصرف روزانه مکمل های غذایی کشف کردند
همچنین این ماده معدنی به شکل‌های مختلف مکمل، از جمله قرص‌های معمولی و قرص‌های مکیدنی در دسترس است تا مصرف آن برای افراد مختلف آسان‌تر باشد. روی در تقویت سیستم ایمنی، تولید پروتئین‌ها، ترمیم بافت‌ها و متابولیسم نقش اساسی دارد. با وجود فواید بی‌شمار روی، مصرف بی‌رویه و بیش از حد آن می‌تواند عوارض جانبی ناخوشایندی را به همراه داشته باشد.
مصرف دوزهای بالای روی ممکن است منجر به بروز علائمی مانند تهوع، استفراغ و ناراحتی‌های گوارشی شود. به همین دلیل، توصیه می‌شود قبل از شروع مصرف مکمل‌های روی، ابتدا از وجود کمبود این ماده معدنی در رژیم غذایی یا بدن خود اطمینان حاصل کنید. بهتر است با یک متخصص تغذیه مشورت کنید تا نیازهای فردی شما به روی را تعیین کرده و از مصرف خودسرانه مکمل‌ها خودداری کنید.
علائم کمبود منابع روی در بدن
تشخیص کمبود روی نیازمند بررسی پزشکی است، اما برخی علائم می‌توانند نشان‌دهنده احتمال کمبود این ماده معدنی باشند. اگر با علائمی مانند کاهش حس چشایی و بویایی، کاهش اشتها، اختلالات خلقی، ضعف سیستم ایمنی، تأخیر در بهبود زخم‌ها، اسهال یا ریزش مو مواجه هستید بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید تا علت دقیق آن مشخص شود.
مسمومیت با روی معمولاً به دلیل مصرف بیش از حد مکمل‌ها اتفاق می‌افتد و به ندرت از طریق رژیم غذایی بروز می‌کند. علائم مسمومیت با روی شامل تهوع و استفراغ، کاهش اشتها، درد و گرفتگی شکم، سردرد و اسهال است. مصرف کافی روی به ویژه در کودکان، برای رشد و نمو مناسب بسیار مهم است.
میزان توصیه‌شده روی برای گروه‌های سنی مختلف متفاوت است و بهتر است برای تعیین میزان دقیق مصرف روزانه‌ی روی، با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید. همچنین، در دوران بارداری و شیردهی، نیاز بدن به روی افزایش می‌یابد و مصرف آن باید تحت نظر پزشک باشد. پیشگیری از مسمومیت با روی در این دوران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
تداخل‌های دارویی
مصرف روی ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد. به طور خاص، مصرف همزمان روی با آنتی‌بیوتیک‌های خانواده‌ی کینولون (مانند سیپروفلوکساسین یا لووفلوکساسین) و تتراسایکلین (مانند داکسی‌سایکلین) می‌تواند عملکرد ضد باکتریایی این داروها را تحت تاثیر قرار دهد. برای کاهش این تداخل توصیه می‌شود حداقل ۲ ساعت قبل یا ۴ تا ۶ ساعت بعد از مصرف روی، از این آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده شود.
همچنین، مصرف همزمان روی با داروی پنی‌سیلامین (که برای درمان آرتریت روماتوئید استفاده می‌شود) می‌تواند اثر بخشی پنی‌سیلامین را کاهش دهد. برای به حداقل رساندن این تداخل، بهتر است حداقل ۲ ساعت قبل یا بعد از مصرف پنی‌سیلامین، از مکمل‌های روی استفاده شود. علاوه بر این، مصرف همزمان روی با دیورتیک‌های تیازیدی (داروهای مدر) که برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شوند، می‌تواند بر میزان دفع روی از بدن تاثیر بگذارد.
فواید زینک موضعی برای پوست
متون پزشکی یونان قدیم نشان می‌دهند که از دیرباز، از زینک اکساید به شکل پماد برای درمان زخم‌ها استفاده می‌شده است. امروزه زینک اکساید یکی از گزینه‌های درمانی موثر برای پوست محسوب می‌شود و دریافت آن نیازی به نسخه پزشک ندارد. این ماده با انعکاس و پخش پرتوی فرابنفش، از پوست در برابر آفتاب‌سوختگی محافظت می‌کند.
زینک اکساید به ترمیم التهاب‌های پوستی نظیر سوختگی‌ها، اگزما، زخم بستر و بثورات پوشک نیز کمک می‌کند. این ترکیب با تشکیل یک سد محافظ روی سطح پوست، رطوبت آن را حفظ کرده و به پوست فرصت ترمیم می‌دهد. همچنین، زینک اکساید ممکن است به آنزیم‌های سلولی پوست در شکستن بافت کلاژن آسیب‌دیده کمک کرده و به جایگزینی بافت جدید یاری رساند.
تاکنون هیچ عارضه جانبی مرتبط با مصرف زینک اکساید به شکل موضعی گزارش نشده است. نوع دیگری از روی موضعی، زینک-PCA است که دارای فواید فراوانی برای پوست، به ویژه پوست‌های چرب می‌باشد. این ماده به رفع انواع جوش‌ها کمک می‌کند و به عنوان یک گزینه موثر در درمان مشکلات پوستی شناخته می‌شود.