گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
آیا می‌دانستید فوبیاها می‌توانند ریشه‌های عمیق و پیچیده‌ای در روان انسان داشته باشند؟ در اینجا با تعدادی از رایج‌ترین فوبیاهای بشر آشنا شوید.
آیا می‌دانستید بیش از ۱۰ میلیون نفر در آمریکا با فوبیا یا اختلالات مشابه روانی دست و پنجه نرم می‌کنند؟ بر اساس گزارش‌های انستیتو ملی سلامت روان و انجمن روانپزشکی آمریکا، فوبیاها تنها ترس‌های ساده نیستند؛ بلکه می‌توانند ریشه در مسائل پیچیده داشته باشند و زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهند. در این مقاله، با شایع‌ترین فوبیاهای بشر و راهکارهای علمی برای مقابله با آنها آشنا شوید.
- فوبیا چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟
- ۱. آئروفوبیا (ترس از پرواز)
- ۲. تریپانوفوبیا (ترس از سوزن و تزریق)
- ۳. آکروفوبیا (ترس از ارتفاع)
- ۴. آراکنوفوبیا (ترس از عنکبوت)
- ۵. اوفیدیوفوبیا (ترس از مار)
- ۶. کلاستروفوبیا (ترس از فضاهای بسته)
- ۷. میسوفوبیا (ترس از میکروب)
- ۸. آگورافوبیا (ترس از گرفتار شدن)
- ۹. تریپوفوبیا (ترس از خوشه‌های دایره‌ای)
- اختلال اضطراب اجتماعی
- روش‌های طلایی درمان فوبیاهای بشر
- ۱. رفتاردرمانی: نبرد علمی با ترس‌های غیرمنطقی
- ۲. مواجهه درمانی: قوی‌ترین سلاح در نبرد با فوبیاهای بشر
- ۳. دارو درمانی: کمک فوری برای درمان فوبیاهای بشر
- ۴. مدیتیشن و ذهن آگاهی
فوبیا چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟
فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که با ترس شدید و غیرمنطقی از یک شی، موقعیت یا موجود خاص تعریف می‌شود. این ترس می‌تواند ناشی از تجربه شخصی، عوامل ژنتیکی یا حتی تکاملی باشد. مثلا ترس از مار یا ارتفاع ممکن است برای اجداد ما راهی برای بقا بوده باشد! اما زمانی که این ترسها غیرقابل کنترل شوند، تبدیل به فوبیا می‌شوند و نیاز به درمان دارند.
برخی از فوبیاهای بشر آنقدر شدید هستند که می‌توانند استخوان‌هایتان را به لرزه بیندازند و مو به تن شما سیخ کنند. در اینجا به بررسی شایع‌ترین این ترسها می‌پردازیم.
انواع شایع‌ترین فوبیاهای بشر
۱. آئروفوبیا (ترس از پرواز)
آئروفوبیا ترس عمیق و غیرقابل کنترل از سوار شدن به هواپیماست. مبتلایان به این فوبیا اغلب حملات اضطرابی شدید را در طول پرواز تجربه می‌کنند یا به طور کلی از سفر هوایی فرار می‌کنند. تصور کنید حتی فکر کردن به صندلی هواپیما، کمربند ایمنی و صدای موتورها هم می‌تواند برای آنها موجی از وحشت ایجاد کند. این فوبیا نه تنها سفرهای هوایی را محدود می‌کند، بلکه ممکن است فرصت‌های شغلی یا دیدار با عزیزان را هم مختل کند.
۲. تریپانوفوبیا (ترس از سوزن و تزریق)
تریپانوفوبیا یا ترس غیرمنطقی از سوزن و تزریق، یکی از خطرناک‌ترین فوبیاهای جهان است که زندگی میلیون‌ها نفر را تهدید می‌کند. مبتلایان نه تنها از سوزن می‌ترسند، بلکه حتی فکر تزریق دارو، واکسن یا بی‌حسی نیز می‌تواند آنها را به مرز فروپاشی عصبی برساند. بسیاری از بیماران به دلیل تریپانو فوبیا از درمان‌های نجات‌بخش مانند شیمی‌درمانی، واکسیناسیون یا حتی آزمایش خون ساده اجتناب می‌کنند.
۳. آکروفوبیا (ترس از ارتفاع)
آکروفوبیا یا ترس بیمارگونه از ارتفاع، یکی از فوبیاهای تکاملی است که حتی در ارتفاع به ظاهر بی‌خطر هم فعال می‌شود. برای مبتلایان، ایستادن روی پله‌برقی، نگاه کردن از بالکن طبقه دوم یا حتی بالا رفتن از نردبان یک متری هم می‌تواند مانند ایستادن لبه پرتگاهی عمیق باشد و در مبتلایان به این فوبیا علائمی مثل سرگیجه، تپش قلب و تنگی نفس ایجاد کند.
۴. آراکنوفوبیا (ترس از عنکبوت)
آیا تا به حال عنکبوتی روی دیوار اتاقتان دیده‌اید و احساس کرده‌اید قلب‌تان می‌خواهد از سینه بیرون بزند؟ این ترس از عنکبوت‌ها فقط یک بیزاری ساده نیست. مبتلایان به آراکنوفوبیا با دیدن کوچکترین عنکبوت حتی گونه‌های بی‌خطر دچار حمله پانیک می‌شوند.
آراکنوفوبیا یکی از عجیب‌ترین فوبیاهای بشر است و حدود ۵۰٪ زنان و ۱۰٪ مردان جهان درجاتی از این فوبیا را تجربه می‌کنند. این ترس ریشه در غریزه تکاملی دارد، به عبارت واضح‌تر اجداد ما با ترس از عنکبوت‌های سمی زنده مانده‌اند. برای مبتلایان به این فوبیا حتی تصویر عنکبوت در فیلم‌ها هم می‌تواند محرک باشد.
۵. اوفیدیوفوبیا (ترس از مار)
از داستان هابیل و قابیل در قرآن تا افسانه مارهای هندوستان، این خزنده بی‌پا قرن‌هاست که در ناخودآگاه جمعی بشر به نماد شرارت تبدیل شده است. مبتلایان به اوفیدیوفوبیا نه تنها از مارهای سمی، بلکه حتی از مارهای آکواریومی یا عکس آنها هم می‌ترسند!
۶. کلاستروفوبیا (ترس از فضاهای بسته)
تصور کنید در آسانسوری شلوغ گیر کرده‌اید، دیوارها به شما نزدیک می‌شوند و هوا تمام می‌شود. این کابوس روزانه مبتلایان به ترس از فضاهای بسته است. از سینماهای شلوغ تا دستگاه ام‌آرآی، هر فضای محدود می‌تواند به جهنمی از اضطراب تبدیل شود! کلاستروفوبیا یکی از رایج‌ترین فوبیاهای بشر است که افراد زیادی در سراسر جهان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
۷. میسوفوبیا (ترس از میکروب)
اگر پس از هر بار لمس دستگیره در دست‌هایتان را تا حد قرمزی و التهاب ضدعفونی می‌کنید، یا حضور در متروی شلوغ برایتان حکم شنا در استخر میکروب‌ها را دارد، احتمالا قربانی میسوفوبیا یا ترس وسواسی از میکروب شده‌اید. این فوبیا زندگی را به یک مبارزه دائمی با دشمنی نامرئی تبدیل می‌کند!
انواع شایع‌ترین فوبیاهای بشر
از نشانههای آن می‌توان به شستن مکرر دست‌ها (بیش از ۲۰ بار در روز)، عدم استفاده از سرویس‌های عمومی یا دست دادن با دیگران، صرف ساعت‌ها برای استریل کردن وسایل شخصی و اضطراب شدید هنگام مواجهه با محیط‌های عمومی اشاره کرد.
دوستان و خانواده درک نمی‌کنند چرا یک ذره غبار شما را به وحشت می‌اندازد، به همین دلیل این فوبیا باعث مختل شدن روابط شما با دیگران می‌شود. ضدعفونی‌های شدید، سد دفاعی طبیعی پوست را نابود کرده و شما را به یک زندانی در دژ استریل شخصی تبدیل می‌کند.
۸. آگورافوبیا (ترس از گرفتار شدن)
یکی از عجیب‌ترین فوبیاهای بشر آگورافوبیا یک ترس چند لایه و پیچیده است. این ترس از یک شی خاص نیست؛ بلکه از احساس به دام افتادن در موقعیت‌های غیرقابل فرار است. تصور کنید در مرکز یک میدان شلوغ ایستاده‌اید، جمعیت از همه طرف نزدیک می‌شود و هیچ راه گریزی وجود ندارد. این کابوس هرروزه مبتلایان به این فوبیاست!
افرادی که به این فوبیا مبتلا هستند، دچار حملات پانیک در مکان‌های باز یا شلوغ مانند بازارها، سالن‌های سینما یا پل‌های عابرپیاده می‌شوند. سعی می‌کنند دعوت به مکان‌های ناآشنا را رد کنند و فقط با افراد مطمئن بیرون بروند. خانه برای این دسته از افراد تنها پناهگاه امن است.
۹. تریپوفوبیا (ترس از خوشه‌های دایره‌ای)
تریپوفوبیا یا ترس از خوشه‌های دایره‌ای شکل یکی از عجیب‌ترین و مرموزترین فوبیاهای بشر در جهان است که حدود ۱۵٪ افراد درگیر آن هستند. تصور کنید نگاه کردن به کندوی عسل، پوست خال‌خالی حیوانات یا حتی یک اسفنج ظرفشویی، شما را به لبه وحشت مطلق ببرد!
این افراد ممکن است در مواجهه با الگوهای خاص، احساسی شبیه به خزش یا حرکت حشرات زیر پوست، تهوع و سرگیجه ناگهانی، تمایل به خراشیدن پوست برای رهایی از احساس سوراخ‌ها، اجتناب از غذاها یا اشیا دارای سوراخ‌های ریز و نزدیک به هم مانند انار یا گل لوتوس داشته باشند. آیا می‌دانستید برخی از مبتلایان به این فوبیا حتی از حباب‌های قهوه یا سوراخ‌های نان تست هم وحشت دارند؟
اختلال اضطراب اجتماعی
اگر حضور در مهمانی‌ها برایتان مانند قدم زدن روی ذغال‌های گداخته است، یا صحبت کردن در جلسات کاری شما را به لبه وحشت می‌برد، ممکن است قربانی اختلال اضطراب اجتماعی شده باشید! این شرایط که بر خلاف فوبیاهای خاص، یک اختلال اضطرابی گسترده محسوب می‌شود، زندگی میلیون‌ها نفر را تحت الشعاع قرار داده است.
انواع شایع‌ترین فوبیاهای بشر
بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-V) این اختلال در دسته فوبیاها قرار نمی‌گیرد، اما ترس عمیق از قضاوت دیگران آن را به یکی از چالش‌برانگیزترین شرایط روانی تبدیل کرده است.
اختلال اضطراب اجتماعی با مجموعه‌ای از علائم و پیامدها همراه است. فرد مبتلا ممکن است در موقعیت‌های اجتماعی مانند مهمانی‌ها یا سخنرانی‌ها دچار حملات پانیک شود و ترسی فلج‌کننده از تحقیر شدن یا رفتار «غیرطبیعی» از خود نشان دهد. علائم فیزیکی این اختلال شامل لرزش دست و صدا، سرخ شدن صورت و تعریق، تهوع و احساس گیجی است.
افراد مبتلا به این اختلال به طور افراطی از موقعیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند و ممکن است تمام دعوت‌ها یا فرصت‌ها را رد کنند. این اختلال یک تهدید پنهان محسوب می‌شود زیرا می‌تواند منجر به از دست دادن فرصت‌های تحصیلی، شغلی و عاطفی شود.
انزوای ناشی از این اختلال به مرور زمان به «منطقه امن» فرد تبدیل می‌شود و او را در تله تنهایی گرفتار می‌کند. علاوه بر این، اختلال اضطراب اجتماعی خطر ابتلا به افسردگی یا سوءمصرف مواد را نیز افزایش می‌دهد.
اگر یکی از نزدیکان شما با فوبیا دست و پنجه نرم می‌کند، نقش شما به عنوان حامی می‌تواند تفاوت بین اسارت در ترس و رسیدن به آزادی باشد. اما چگونه بدون قضاوت یا اشتباهات رایج، به بهترین شکل حمایت کنیم؟
روش‌های طلایی درمان فوبیاهای بشر
اگر فوبیا را به عنوان یک هیولای ذهنی تصور کنید، علم روانشناسی سلاح‌های قدرتمندی برای شکست آن دارد. در اینجا با موثرترین روش‌های درمانی آشنا می‌شوید که مانند نورافکن، تاریکی ترس‌های شما را روشن می‌کنند.
۱. رفتاردرمانی: نبرد علمی با ترس‌های غیرمنطقی
رفتاردرمانی یکی از قدرتمندترین سلاح‌های علم روانشناسی برای شکست فوبیاهاست. این روش با استفاده از تکنیک‌های مبتنی بر شرطی‌سازی و بازسازی افکار، مغز را آموزش می‌دهد تا واکنش‌های غیرمنطقی را کنار بگذارد.
شرطی‌سازی کلاسیک با الهام از آزمایش معروف پاولوف روشی است که در آن محرک ترس‌آور با یک تجربه مثبت پیوند داده می‌شود. برای مثال اگر از پرواز می‌ترسید، می‌توانید همزمان با تماشای عکس هواپیما به موسیقی آرامش‌بخش گوش دهید تا مغز شما این دو را به هم مرتبط کند. در واقع این روش به شما کمک می‌کند تا به تدریج ترس خود را کاهش دهید.
شرطی‌سازی عامل، با استفاده از پاداش و تقویت مثبت به فرد کمک می‌کند تا بر ترس خود غلبه کند. به این صورت که هرگاه فرد در مواجهه با عامل ترس واکنش آرام نشان دهد، پاداش دریافت می‌کند. این روش اجتناب از موقعیت‌های ترسناک را کاهش می‌دهد و به فرد می‌آموزد که با ماندن در آن موقعیت اضطراب خود را به مرور زمان کنترل کند.
شناخت درمانی-رفتاری (CBT) با تمرکز بر شناسایی و تغییر افکار منفی به فرد کمک می‌کند تا ترس‌های خود را مدیریت کند. در این روش باورهای مخرب مانند «گر سوار آسانسور شوم، حتما خفه می‌شوم!» شناسایی شده و با افکار واقع‌بینانه‌تر جایگزین می‌شوند، مثلا «آسانسورها استانداردهای ایمنی دارند و من می‌توانم نفس عمیق بکشم.» به عنوان مثال، فردی که از اجتماع می‌ترسد یاد می‌گیرد که «مردم حواسشان به خودشان است، نه قضاوت کردن من» و بدین ترتیب ترس خود را کاهش می‌دهد.
مدیتیشن و مقابله با انواع فوبیاهای بشر
۲. مواجهه درمانی: قوی‌ترین سلاح در نبرد با فوبیاهای بشر
مواجهه درمانی، قرار دادن تدریجی فرد در معرض عامل ترس‌زا بدون فرار است. مغز در این روش می‌آموزد که عامل ترس، خطری واقعی ندارد و اضطراب به مرور کاهش می یابد. این روش مانند یادگیری شنا با وارد شدن آهسته به آب به جای پریدن ناگهانی در عمق استخر است.
این مورد روشی مؤثر برای غلبه بر ترسها است که شامل سه مرحله کلیدی می‌شود: ابتدا، سلسله مراتبی از ترسها از کم‌ترین تا شدیدترین محرک (مثلا از دیدن عکس هواپیما تا سوار شدن به آن) تهیه می‌شود. سپس، مواجهه به صورت تدریجی و در محیطی امن (مانند واقعیت مجازی) آغاز شده و به تدریج به موقعیت واقعی پیشرفت می‌کند.
در طول این مواجهه، فرد تکنیک‌های تنفسی را برای مدیریت اضطراب خود می‌آموزد. این روش به این دلیل مؤثر است که مغز را قادر می‌سازد تا بیاموزد عامل استرس‌زا خطری واقعی ندارد و در نتیجه واکنش اضطرابی به مرور زمان کاهش می‌یابد.
۳. دارو درمانی: کمک فوری برای درمان فوبیاهای بشر
دارودرمانی با هدف کنترل علائم فیزیکی اضطراب، به عنوان یک کمک فوری در نظر گرفته می‌شود. داروهای رایج شامل بنزودیازپین‌ها برای کنترل سریع حملات پانیک، بتابلاکرها برای کاهش تپش قلب و لرزش دست و SSRIها برای تنظیم سروتونین در اضطراب مزمن هستند. با این حال، توجه داشته باشید که داروها تنها علائم را مدیریت می‌کنند و باید به همراه روان‌درمانی مورد استفاده قرار گیرند.
۴. مدیتیشن و ذهن آگاهی
علاوه بر روش‌های درمانی تخصصی، تکنیک‌های تنفسی و مدیتیشن نیز می‌توانند در کاهش اضطراب مؤثر باشند. تنفس ۴-۷-۸ با انجام ۴ ثانیه دم، ۷ ثانیه حبس نفس و ۸ ثانیه بازدم به آرام‌سازی سیستم عصبی کمک می‌کند.
ذهن‌آگاهی (Mindfulness) با تمرکز بر لحظه حال بدون قضاوت آگاهی از افکار و احساسات را افزایش داده و به کاهش نشخوار فکری کمک می‌کند. ورزش منظم نیز با آزادسازی اندورفین، به عنوان ضد اضطراب طبیعی خلق و خو را بهبود بخشیده و سطح استرس را کاهش می‌دهد.
شاید فوبیاهای بشر ترسناک و محدودکننده به نظر برسند، اما هیولاهای شکست‌پذیری هستند که علم روانشناسی سلاح‌های قدرتمندی برای نابودی آنها در اختیار ما گذاشته است. از مواجهه درمانی تا شناخت درمانی-رفتاری، هر یک از این روش‌ها مانند نوری در تاریکی مسیر رهایی از ترس را روشن می‌کنند.
یادتان باشد شما تنها نیستید؛ میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با کمک متخصصان و حمایت اطرافیان بر فوبیاهای خود غلبه کرده‌اند. کلید طلایی اقدام آگاهانه است: همین امروز قدم اول را بردارید، از یک روانشناس کمک بگیرید و باور کنید که زندگی بدون زندان ترس نه یک رویا که واقعیتی دست‌یافتنی است.