کشف عروسک باستانی با قدمت ۲۴۰۰ ساله و «حالت چهره دراماتیک» بر فراز یک هرم در السالوادور، باستان شناسان را حیرت زده کرد.
باستان شناسان در السالوادور عروسکهای نادری با قدمت ۲۴۰۰ سال کشف کردهاند. آنها حدس میزنند که احتمالا مردم باستان از آنها در آیینهای عمومی برای اجرای رویدادهای معروف اسطورهای و واقعی، استفاده میکردند. کشف عروسک باستانی نشان میدهد که طبق یک مطالعهی جدید، مردم السالوادور بیش از آنچه قبلا تصور میشد، در فرهنگ گستردهتر آمریکای مرکزی ادغام شده بودند.
دیرینه شناسان پنج تندیس سفالی را که شامل چهار زن و یک مرد بودند، در سال ۲۰۲۲ بر فراز یک سازه هرمی بزرگ کشف کردند. این کشف غیرمنتظره را ابتدا روزنامه Antiquity در روز چهارشنبه (۵ مارس) گزارش کرد. در آن زمان به نظر میرسید که عروسکها بخشی از نذورات تدفینی مجلل باشند. اما از آنجا که باستان شناسان هیچ بقایای انسانی در محل پیدا نکردند، مکان قرارگیری این عروسکها در بلندترین هرم این محوطه نشان میدهد که احتمالا برای آیینهای عمومی از آنها استفاده میکردند.
عروسک باستانی ۲۴۰۰ ساله و نظرات باستان شناسان
یان شیمنسکی، باستان شناس دانشگاه ورشو و نویسنده اصلی این مطالعه در بیانیهای گفت:
در سطح چشم و روبروی ما، عروسکها خشمگین به نظر میرسند. اگر از بالا نگاه کنید، انگار لبخند میزنند. همچنین از پایین بنگرید، وحشت زده به نظر میآیند. این یک طراحی آگاهانه است، شاید با هدف تقویت طیف گستردهای از اجراهای آیینی که میتوانستند از این نوع عروسک باستانی در آنها به کار گیرند.
سه مورد از این پنج عروسک باستانی تقریبا ۳۰ سانتی متر (۱ فوت) ارتفاع دارند. در حالی که دو مورد دیگر کوتاهتر هستند و به ترتیب ۱۸ سانتی متر (۰.۶ فوت) و ۱۰ سانتی متر (۰.۳ فوت) هستند.
باستان شناسان در مطالعه خود نوشتند که سه تندیس بزرگتر برهنه هستند و مو یا جواهرات ندارند. اما دو عروسک باستانی کوچکتر با «دستههایی از مو روی پیشانی و گوشوارههایی در لالهی گوش» تزئین شدهاند.
عروسکهای بزرگتر دارای سرهای متحرک و دهانهای باز هستند و مانند عروسکهای امروزی به نظر میرسند. ممکن است از آنها در نمایشهای تئاتری یا صحنه پردازی آیینی برای انتقال پیامها یا روایت داستانهایی از رویدادهای قابلتشخیص اسطورهای واقعی که اکنون از بین رفتهاند، استفاده میکردند.
عروسکها نماد چه کسانی هستند؟
باستان شناسان همچنین اشاره کردند که هنوز مشخص نیست این تندیسها نمایانگر افراد واقعی بودهاند یا خیر.
علاوه بر پنج تندیس سالم، باستان شناسان قطعات شکسته تندیسهای دیگری را نیز در بخشهای دیگر محوطه کاوش پیدا کردند.
قسمت بالایی کوچکترین تندیس از این مجموعه، درون یک پیکره توخالی قرار میگیرد. باستان شناسان حدس میزنند ممکن است بخشی از یک صحنه بازآفرینی زایش بوده باشد.
این دومین بار است که پژوهشگران تندیسهای سفالی یا عروسک باستانی مشابهی را در محل اصلی خود پیدا کردهاند. شیمنسکی گفت:
نخستین کشف در سال ۲۰۱۲ انجام شد؛ زمانی که باستان شناسان شش تندیس شکسته اما کامل از زنان را در یک محوطه تدفینی در ارتفاعات غربی گواتمالا یافتند. این تندیسها به اواخر دوره پیشا کلاسیک میانه (۳۵۰ تا ۱۰۰ پیش از میلاد) تعلق داشتند.
یافتههای السالوادور که قدمت آنها به حدود ۴۰۰ سال پیش از میلاد میرسد، نشان میدهند که این نوع عروسکها ممکن است در آیینهای دوره پیشا کلاسیک (۲۰۰۰ پیش از میلاد تا ۲۰۰ میلادی) و کلاسیک (۲۰۰ تا ۹۰۰ میلادی) در آمریکای مرکزی استفاده شده باشند.
سبک و مواد این تندیسها که مشابه نمونههای کشف شده در گواتمالا هستند، به یک سنت مشترک و ارتباطات میان نخبگان آن دوران اشاره دارند.
السالوادور منزوی تلقی میشد
بین سالهای ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلادی، بسیاری از آثار باستانی السالوادور در زیر خاکسترهای آتشفشانی دفن یا از بین رفتند. در آن زمان آتشفشان ایلوپانگو فوران و جریانهای پیروکلاستیک (مخلوطی از گازهای آتشفشانی، خاکستر و سنگها) را آزاد کرد.
طبق یک مطالعه منتشر شده در ژورنال PNAS در سال ۲۰۲۰، این فوران عظیم ۱۰ برابر بیشتر از فوران کوه وزوویوس در پمپئی در سال ۷۹ میلادی مواد آتشفشانی آزاد کرد و تمام شکلهای حیات را در شعاع ۴۰ کیلومتری (۲۵ مایلی) از بین برد.
پروفسور شیمنسکی اضافه کرد:
این کمبود شواهد باعث شد برخی گمان کنند که السالوادور ممکن است باورهای سیاسی یا اجتماعی مشابه با کشورهای همسایه نداشته باشد.
اثبات ارتباط ال سالوادور با سایر مناطق
اما یافتن این چند عروسک باستانی نشان میدهد که مردم باستانی در منطقهای که اکنون السالوادور نامیده میشود، ارتباطاتی با دیگر نقاط آمریکای مرکزی داشتهاند. سایر آثار باستانی پیدا شده در این سایت در السالوادور، از جمله گردنبندهای یشمی، مشابه آثاری هستند که در محوطههای باستان شناسی در نیکاراگوئه، کاستاریکا و پاناما کشف کردهاند. طبق یافتههای پژوهشگران، این امر نشان دهنده ارتباطات فرهنگی و تجاری میان السالوادور و همسایگان آن است.
در آخر شیمنسکی گفت: