از داغترین سیاره منظومه شمسی تا چرخش عجیب آن! در این مقاله، ۱۰ حقیقت جالب و باورنکردنی درباره سیاره زهره (ونوس) را کشف کنید.
سیاره زهره (ونوس) دومین سیاره نزدیک به خورشید همواره با هالهای از رمز و راز احاطه شده است. جو غلیظ و مات این سیاره مانع از آن شده است که تلسکوپهای نوری و فضاپیماهای مدارگرد بتوانند سطح آن را مشاهده کنند.
اما این موضوع دانشمندان زمینی را از نقشهبرداری سطح آن باز نداشت؛ آنها از رادار برای آشکار ساختن آنچه در زیر ابرهای زهره پنهان است، استفاده کردند.
حقایق جالب درباره سیاره زهره
در این مقاله ما به ۱۰ حقیقت جالب درباره این همسایه داغ و شگفتانگیز زمین خواهیم پرداخت که مطمئنا برای علاقهمندان به نجوم جذاب خواهد بود.
۱. زهره قربانی یک اثر گلخانهای افسار گسیخته است
جو زهره عمدتا از دی اکسید کربن تشکیل شده است، یکی از گازهای گلخانهای که گرما را به دام میاندازد و باعث اثر گلخانهای میشود. دی اکسید کربن حدود ۹۶ درصد از جو این سیاره را تشکیل میدهد و ۴ درصد باقیمانده نیتروژن است.
به دلیل وجود این حجم عظیم از گاز در جو زهره، اثر گلخانهای در این سیاره مدتها پیش به شدت افزایش یافت و دمای سطح آن را به سطوح سوزاننده رساند.
۲. زهره داغترین سیاره در منظومه شمسی ما است
اثر گلخانهای افسارگسیخته، که احتمالا در گذشتههای دور این سیاره آغاز شده، باعث شده است که دمای سطح به ۸۷۰ درجه فارنهایت (حدود ۴۶۶ درجه سانتیگراد) برسد. این امر سطح زهره را به داغترین مکان در منظومه شمسی به استثنای خورشید تبدیل کرده است.
حتی عطارد، نزدیکترین سیاره به خورشید با دمای سطح حدود ۸۰۰ درجه فارنهایت (۴۲۷ درجه سانتیگراد) در طول روز به این اندازه داغ نیست.
۳. زهره بیشترین تعداد آتشفشان را در منظومه شمسی دارد
ماموریت ماژلان، که تقریبا کل سطح ونوس را با رادار نقشهبرداری کرد در ابتدا حدود ۱۶۶۰ آتشفشان را در سطح این سیاره کشف کرد. این تعداد بیشتر از تعداد آتشفشانهای زمین است که بین ۱۳۵۰ تا حدود ۱۵۰۰ ساختار آتشفشانی تخمین زده میشود.
با این حال، پس از تجزیه و تحلیل بیشتر دادههای جمعآوری شده توسط ماموریت ماژلان، تعداد نهایی آتشفشانها به بیش از ۸۵۰۰۰ رسید! تقریبا همه آنها غیرفعال هستند و طبق یک مطالعه اخیر منتشر شده در مجله Nature کمتر از ۴۰ مورد از آنها نشانههای فعالیت دارند.
۴. طولانیترین زمانی که یک فضاپیما در زهره دوام آورده است، کمی بیش از دو ساعت است
فشار زیاد و دمای بالا که میتواند برخی فلزات را ذوب کند و اثر خورنده دی اکسید کربن محیطی بسیار نامساعد برای فرودگرها ایجاد کرده است. طولانیترین زمانی که یک فضاپیما توانسته روی سطح زهره دوام بیاورد، کمی بیش از دو ساعت است.
فضاپیما ونرا ۱۳ ساخت اتحاد جماهیر شوروی بود. این فرودگر در ۱ مارس ۱۹۸۲ بر روی سطح زهره فرود آمد و ۱۲۷ دقیقه دوام آورد. اگرچه مدت زیادی دوام نیاورد، اما ونرا ۱۳ موفق شد صداهای وزش باد در سطح سیاره را ارسال کند که اولین بار بود که یک فضاپیما صداهایی را از سیارهای دیگر منتقل میکرد.
۵. زهره و زمین از نظر اندازه و ساختار دوقلو هستند
سیاره زهره و زمین از نظر اندازه بسیار شبیه به هم هستند. در حالی که قطر زهره ۷۵۲۱ مایل (۱۲۱۰۴ کیلومتر) است، سیاره ما کمی بزرگتر است و قطری معادل ۷۹۲۶ مایل (۱۲۷۵۶ کیلومتر) دارد.
این دو سیاره همچنین از نظر ترکیب داخلی مشابه هستند و چگالی زهره تنها حدود ۲ درصد کمتر از زمین است. کمی کوچکتر و چگالتر بودن به این معنی است که گرانش سطحی در این سیاره (۸.۸۷ متر بر ثانیه مربع) کمی کمتر از زمین (۹.۸۰۷ متر بر ثانیه مربع) است.
۶. سیاره زهره نه قمر دارد و نه میدان مغناطیسی داخلی
زهره و عطارد تنها سیارات منظومه شمسی ما هستند که قمر ندارند. با وجود شباهت آن به زمین از نظر اندازه و ساختار و هسته فلزی نیمه مذاب آن، این سیاره میدان مغناطیسی داخلی ندارد. دلیل این امر طبق یک مطالعه در سال ۲۰۰۲ این است که زهره در ۵۰۰ میلیون سال گذشته فاقد تکتونیک صفحهای بوده است که از همرفت هسته جلوگیری میکند.
همرفت هسته نیروی محرکه اصلی پشت اثر دینامو است که انرژی جنبشی همرفت را به انرژی مغناطیسی تبدیل میکند و میدان مغناطیسی داخلی زمین را ایجاد میکند. زهره یک میدان مغناطیسی ضعیف ناشی از تعامل بین میدان مغناطیسی خورشید و جو سیاره دارد که نوعی میدان مغناطیسی به نام میدان مغناطیسی القایی ایجاد میکند.
۷. یک روز در زهره طولانیتر از یک سال زهرهای است
زهره به دور محور خود بسیار آهسته میچرخد. در واقع، این سیاره سریعتر از آنکه یک چرخش کامل به دور محور خود انجام دهد، یک مدار کامل به دور خورشید را طی میکند. این بدان معناست که یک سال زهرهای حدود ۲۲۴.۷ روز زمینی طول میکشد، در حالی که یک روز زهرهای ۲۴۳ روز زمینی طول میکشد!
۸. تنها ماه در آسمان شب درخشانتر از زهره است
ونوس سومین جسم طبیعی درخشان در آسمان است. در طول روز، خورشید بر آسمان حکمرانی میکند، اما در طول شب تنها ماه درخشانتر از زهره است.
۹. سیاره زهره ممکن است میزبان حیات باشد، اما نه در سطح آن
دمای بسیار بالای سطح همراه با فشار مشابه اقیانوسهای عمیق و محیطی طاقتفرسا در سطح، به این معنی است که زهره تقریبا به طور قطع میزبان حیات در سطح خود نیست. با این حال، در ارتفاعات بالاتر در ابرها، ممکن است حیات راهی برای شکوفایی پیدا کرده باشد.
ابرهای این سیاره که از اسید سولفوریک تشکیل شدهاند، حاوی آب و مواد مغذی نیز هستند که ممکن است از حیات میکروبی پشتیبانی کنند. بهتر از آن، ابرهای این سیاره برخلاف سطح آن، در معرض نور خورشید قرار دارند.
۱۰. زهره در جهت مخالف سایر سیارات میچرخد
شاید باورتان نشود، آیا میدانستید که زهره تنها سیاره در منظومه شمسی ما است که به دور محور خود در جهت مخالف سایر سیارات میچرخد؟ به عبارت دیگر، این سیاره در جهت عقربههای ساعت میچرخد، در حالی که بیشتر سیارات دیگر در منظومه شمسی (اورانوس استثنا است) در جهت خلاف عقربههای ساعت میچرخند. این چرخش رو به عقب چرخش رتروگراد نیز نامیده میشود و ما واقعا نمیدانیم چرا.
چندین نظریه سعی در توضیح این پدیده عجیب دارند و هر کدام به نوعی عجیب و هیجانانگیز هستند. یک فرضیه اولیه از دهه ۱۹۶۰ بیان میکند که زهره در اوایل عمر خود با یک جسم آسمانی عظیم برخورد کرده است. زاویه برخورد به گونهای بوده که باعث شده جهت چرخش زهره معکوس شود.
اگر فکر میکنید این موضوع بسیار دور از ذهن به نظر میرسد، حق با شماست. در حالی که اتفاقی مشابه در اوایل عمر زمین رخ داد که به احتمال زیاد منجر به تشکیل ماه شد، اما وقتی اعداد برخورد پیشنهادی زهره را در نظر میگیرید، انرژی مورد نیاز برای معکوس کردن چرخش زهره منجر به نابودی کامل این سیاره میشود. به عبارت دیگر اگرچه از نظر فنی ممکن است، اما این نظریه به احتمال زیاد اشتباه است.
نسخه جایگزین این نظریه بیان میکند که آن جسم به اندازه خود زهره اولیه عظیم بوده است. این جسم در دوران شکلگیری زهره به آن برخورد کرد و مشابه آنچه در زمین هنگام تشکیل ماه رخ داد، این دو جسم با هم ادغام شده و به آنچه اکنون زهره مینامیم تبدیل شدند. اما به جای ایجاد یک قمر این برخورد باعث شد که زهره بازسازیشده به عقب بچرخد.
نظریه دیگری که مربوط به دهه ۱۹۷۰ است، بیان میکند که زهره چرخش خود را تغییر نداده بلکه قطبهای خود را معکوس کرده است. به طور خلاصه در حالی که اورانوس به پهلو چرخیده است، زهره ۱۸۰ درجه چرخانده شده است به طوری که قطب جنوب آن در یک زمان قطب شمال آن بوده و بالعکس. اما چگونه این اتفاق افتاد؟
جو زهره آنقدر غلیظ است که تحت تأثیر جزر و مدهای ناشی از گرانش خورشید و گرمای عظیم سطح سیاره قرار میگیرد. ترکیب «امواج» جزر و مدی در جو با هسته فلزی مذاب سیاره در گذشته که در خلاف جهت گوشته سیاره میچرخید و اصطکاک ایجاد میکرد، نیروی حاصل ممکن است گشتاور کافی به سیاره وارد کرده باشد تا آن را وارونه کند.
دادهها از این ادعاها پشتیبانی میکنند، اما فقط در صورتی که سیاره در زمان تشکیل خود حدود ۹۰ درجه کج بوده باشد. به عبارت دیگر، این یک نظریه عجیب دیگر است که ممکن است درست باشد اما احتمالا اشتباه است.
فرضیه سوم ادعا میکند که زهره نوعی چرخش خود را کند کرده و سپس شروع به چرخش در جهت مخالف کرده است. این کند شدن ناشی از تعامل با میدان مغناطیسی عظیم ستاره ما در ترکیب با جزر و مدهای جوی ذکر شده بود.
هنگامی که سیاره متوقف شد، جو آن شروع به چرخش رتروگراد کرد و کل سیاره از آن پیروی کرد. با توجه به اینکه زهره چقدر آهسته به دور محور خود میچرخد، این نظریه تا حدودی قابل قبول به نظر میرسد.
متاسفانه، به احتمال زیاد هرگز نخواهیم فهمید که چه چیزی باعث شده زهره در جهت مخالف اکثر سیارات دیگر بچرخد. برای این کار، باید میلیاردها سال به عقب در زمان سفر کنیم، زمانی که زهره هنوز در دوران جوانی خود بود، زیرا هر یک از این نظریهها برای کارکردن به مجموعه متفاوتی از شرایط اولیه نیاز دارند – مانند سرعت چرخش سیاره، انحراف محوری و اندازه و جرم آن در لحظه تشکیل. آنچه ما میدانیم این است که هر چیزی که باعث این ناهنجاری شده است، به احتمال زیاد میلیاردها سال قبل از زمان ما رخ داده است.
امیدواریم این ۱۰ حقیقت جالب درباره سیاره زهره برای شما جذاب بوده باشد. این همسایه زمین همچنان یکی از مرموزترین و هیجانانگیزترین اجرام در منظومه شمسی ما باقی مانده است و دانشمندان همچنان به کشف اسرار آن ادامه میدهند.