لامپ و باتری در مصر باستان؛ ایدهای که در نگاه اول غیرممکن بهنظر میرسد، اما یافتههای عجیب باستانشناسی باعث شده برخی پژوهشگران، بار دیگر احتمال وجود فناوری الکتریکی در تمدنهای کهن را بررسی کنند.
در طول دهههای اخیر، نقاشیهایی روی دیوارههای معابد باستانی مصر و کشفیات عجیب مانند «باتری بغداد» در عراق، باعث شکلگیری فرضیههایی شدهاند که شاید تمدنهای باستانی، دانشی فراتر از آنچه ما تصور میکنیم داشتهاند. در مرکز این فرضیهها، شواهدی قرار دارد که بهباور برخی محققان، شباهت زیادی به لامپهای الکتریکی، منابع نور مصنوعی و حتی سامانههای ذخیره انرژی دارند.
نقش برجسته معبد دندره؛ لامپ یا نماد مذهبی؟
یکی از تصاویر بحثبرانگیز، نقش برجستهای در معبد دندره است که بهطور گستردهای بهعنوان «لامپ دندره» شناخته میشود. این نقش، شیء بیضیشکلی را نشان میدهد که شبیه لامپ رشتهای مدرن بهنظر میرسد. درون آن نیز شکلی شبیه مار پیچخورده دیده میشود که برخی آن را با رشته تنگستن یا پلاسما مقایسه کردهاند. البته بسیاری از مصرشناسان این نقش را صرفاً نمادی مذهبی یا مرتبط با آیینهای مصری میدانند.
باتری بغداد؛ شواهدی از دانش الکتروشیمیایی باستانی؟
در کنار شواهد مصر، کشف «باتری بغداد» نیز نقش کلیدی در این گمانهزنیها دارد. این شیء سفالی که در نزدیکی تیسفون عراق کشف شد، ساختاری شبیه به باتریهای اولیه دارد: محفظهای سفالی، یک میله آهنی و غلافی مسی که با اسید ملایم میتوانست جریان الکتریکی تولید کند. اگرچه منسوب به تمدنهای بینالنهرین است، اما احتمال ارتباط آن با مصر نیز مطرح شده است.
آیا تمدنهای باستانی واقعاً از برق استفاده میکردند؟
فرضیهپردازانی چون «اریک فون دنیکن» و «گراهام هنکاک» معتقدند تمدنهایی چون مصر باستان، دستکم به دانش پایهای درباره الکتریسیته دست یافته بودند. آنها بر این باورند که کاربرد این فناوری، میتوانسته برای روشنایی درون هرمها، مراسم مذهبی یا حتی مصارف پزشکی بهکار رود. در مقابل، جامعه علمی سنتی، شواهد موجود را برای چنین ادعایی ناکافی و تأویلپذیر میداند.
دیدگاههای علمی و نقدها
با وجود هیجان موجود درباره لامپ و باتری در مصر باستان، اغلب مصرشناسان این نظریه را رد میکنند. آنها تأکید دارند که هیچ نشانهای از سیمکشی، ابزار مهندسی یا زیرساختهای مرتبط با برق در حفاریهای مصر کشف نشده است. افزون بر این، آنچه بهعنوان «لامپ» یا «باتری» مطرح میشود، معمولاً دارای کاربرد یا معنایی آیینی، هنری یا تزئینی بوده است.
نتیجهگیری: علم یا خیال؟
لامپ و باتری در مصر باستان هنوز در مرز میان واقعیت و تخیل قرار دارد. در حالیکه برخی شواهد میتوانند ما را به بازاندیشی درباره توانمندیهای تمدنهای باستانی وادارند، اما تا زمانی که مدارک فنی و علمی کافی در دست نباشد، این ادعاها در حد فرضیه باقی خواهند ماند.