صاعقه در آتشفشان پدیدهای طبیعی از ترکیب مذاب و خاکستر کوه های آتشفشانی و رعد و برق است که با نام طوفان تندری کثیف (Dirty thunderstorm) شناخته میشود.
با در نظر گرفتن ادغام دو اتفاق بسیار خطرناک و مرگبار طبیعی، با یکدیگر که یکی همراه با جریان فوق قوی برق بوده و دیگری سنگهای مذاب و خاکسترهایی با دمای بسیار بالا دارد، ترکیب صاعقه و آتشفشان بیشتر شبیه به صحنهای از فیلمهای هالیوودی و یا تفسیرهای مختلف موجود از آخرالزمان است؛ با این حال این پدیده که به صورت عامیانه با نام “dirty storm” هم شناخته میشود، در زمانی که انرژی موجود در فوران مواد مذاب داخل کوههای فعال به اندازه کافی باشد، به صورت رعد و برق در میان خاکسترها به وجود آمده و برخلاف صاعقههای معمولی، از ارتفاع کمتر به سمت بالا حرکت میکند.
در همین رابطه، تصویری که در ادامه میبینیم توسط عکاسی به نام فرانسیسکو نگرونی (Francisco Negroni) از کوه فعال کالبوکو در کشور شیلی تهیه شده است و به خاطر نمایش پدیده رعد برق در آتشفشان در نمایی شگفتانگیز، امسال مقام دوم در مسابقه عکاسی اپسون پانو (Epson Pano) را کسب کرد:
نگرونی که تصاویر زیادی را از پدیده صاعقه در آتشفشان ثبت کرده است، همانند بسیاری دیگر از صاحبنظران تصویر بالا را متفاوتتر از هر عکسی که تاکنون با در مورد این موضوع گرفته شده، میداند. او در این رابطه اظهار کرده که برای خلق این اثر، علاوه بر استفاده از ترایپاد و لنز دوربین 80-200 میلیمتری، تکنیک لانگ اکسپوژر یا همان نوردهی طولانی هم مورداستفاده قرار گرفته و زمان لازم برای کامل شدن تصویر 10 دقیقه بوده است. کوه کالبوکو (Calbuco) که در جنوب کشور قرار دارد، در زمان تهیه این عکس فورانهای شدیدی داشت.
پدیده صاعقه در آتشفشان چگونه رخ میدهد؟
به صورت کلی، زمانی که یک طوفان تندری در حال وقوع است، در ابرهای آسمان بخشی از هوای در حال بالا رفتن باعث برخورد کریستالهای یخ و قطرات آب با یکدیگر میشود و به همین دلیل، الکتریسیته ساکن به وجود میآید؛ هنگامی که بارهای الکتریکی پدیدارشده به اندازه کافی زیاد شوند و بر خاصیت طبیعی اتمسفر برای جلوگیری از جریان یافتن الکتریسیته غلبه کنند، صاعقه به وجود میآید و جریان شدید برق از ابری به ابر دیگر و یا از ابر به زمین منتقل میشود.
ترکیب صاعقه و آتشفشان هم مکانیسمی مشابه دارد؛ به تازگی دانشمندان با بررسی یکی از فعالترین کوههای جهان به نام ساکوراجیما (Sakurajima) در ژاپن، به اطلاعات مهمی در این رابطه دست یافتند. برای انجام تحقیقات، دوربینهای پیشرفته در اطراف آتشفشان نصب شدند و بررسی فیلمها نشان داد که بارهای الکتریکی با حرکت سریع ماگماها در اطراف دهانه کوه به وجود آمده و باعث جریان پیدا کردن الکتریسیته در خاکستر بلند شده از آتشفشان میشوند.
در ادامه شما را به دیدن ویدیویی از پدیده رعد و برق در آتشفشان، در کوه ساکوراجیمای ژاپن دعوت میکنیم:
البته شکلگیری صاعقه در آتشفشان اکثرا از سمت دهانهی کوه به طرف آسمان به وجود میآید و میزان فوران مواد مذاب و خاکستر، تاثیر زیادی در الکتریسیته آزادشده دارد. جالب است بدانید که شیلی با داشتن 90 آتشفشان فعال، مقام اول از لحاظ تعداد کوههای فعال را در میان کشورهای جهان دارد و اندونزی هم بعد از شیلی قرار گرفته است.
نگرونی در زمینه رفتار آتشفشانها تجربه مناسبی کسب کرده است و به دلیل طبیعت فوق خطرناک پدیده صاعقه در آتشفشان، نزدیک شدن به کوههای فعال را به منظور پیدا کردن شانسی برای تصویربرداری از رعد و برق به وجود آمده، کار فوق العاده خطرناکی میداند. با این حال نمیتوان انکار کرد که تماشا کردن و عکس گرفتن از چنین اتفاقی از فاصله دور و امن، تجربهای منحصر به فرد است.