به تازگی یکی از برجستهترین محققان جهان در زمینه پژوهشهای پیشرفته جستجوی هوش فرازمینی که با نام ستی (SETI) هم شناخته میشود، صحبتهای جالبی در مورد جستجوی هوش فرازمینی مطرح کرده است.
جیل تارتر (Jill Tarter) یکی از شناختهشدهترین و باتجربهترین اختر فیزیکدانان جهان است که به مدت چندین دهه در زمینه تحقیقات جستجوی هوش فرازمینی یا همان پژوهشهای ستی (SETI) فعالیت کرده است؛ در همین رابطه، به تازگی آکادمی علوم ملی آمریکا در دانشگاه کالیفرنیا گردهمایی را در مورد تحقیقات اخترزیستشناسی و علوم مربوط به تلاش دانشمندان برای پیدا کردن نشانههایی از حیات فرازمینی در کیهان برگزار کرد که تارتر به عنوان یکی از سخنرانان اصلی آن، صحبتهایی شنیدنی را مطرح کرد.
این پژوهشگر موفق که تا سال 1993 تحقیقات رسمی ستی سازمان فضایی آمریکا، ناسا (NASA) را هدایت میکرد و پیش از آن هم سابقه اجرایی درخشانی داشت، معتقد است که نام جستجوی هوش فرازمینی به صورت کامل و کارآمد انعکاسدهنده طبیعت تحقیقات دانشمندان در مورد ارتباطگیری با فرازمینی ها نیست.
تارتر میگوید که ماهیت اصلی کارهای پژوهشی ستی به جستجوی نشانهها و سیگنالهایی در فضا که از وجود تکنولوژیهایی فرازمینی خبر میدهند، مربوط میشود و به صورت کلی از آنجایی که در حال حاضر امکان ارائه تعریفی درست از هوش وجود ندارد و از طرف دیگر پیدا کردن هوش، آن هم از راه دور غیرممکن است، جستجوی هوش فرازمینی عبارت کاملا مناسبی برای توصیف فعالیت دانشمندان نیست.
جستجوی هوش فرازمینی از طریق آثار تکنولوژیکی
تارتر در ادامه صحبتهایش در کنفرانس معرفیشده گفت که کلمه ستی در طول تاریخ باعث ایجاد نوعی سو تفاهم شده و بهتر است که تمرکز برای اطلاعرسانی در این رابطه بر روی عبارتی مثل آثار تکنولوژیکی (Technosignature) قرار بگیرد؛ اما این آثار مرتبط با فناوریهای فرازمینی شامل چه چیزهایی میشوند و چگونه میتوان از وجود آنها باخبر شد؟
در ابتدا باید تعریف تکنولوژی را موردبررسی قرار دهیم؛ در حوزه فعالیت تارتر و همکارانش تکنولوژی به قابلیت یک تمدن برای ایجاد نوعی تغییر در محیط اطراف گفته میشود که آثار و نتایج آن در فضای بین سیارهای و بین ستارهای قابلردیابی باشد. البته برخی از این نشانههای وجود فناوریها میتوانند به صورت ناخواسته ایجاد شده باشند.
یکی از این آثار تکنولوژیکی که محققان ستی به صورت گستردهای در جستجوی آن هستند، سیگنالهای مخابراتی است که تمدنهای فضایی برای برقراری ارتباط با یکدیگر و یا تمدنهایی که برای آنها ناشناخته است، مورداستفاده قرار میدهند.
موسسه ستی (SETI Institute) که یکی از سازمانهای فعال در زمینه جستجوی هوش فرازمینی است، در حال حاضر از تجهیزات پیشرفتهای مانند آرایه تلسکوپ آلن (Allen Telescope Array) برای پیدا کردن سیگنالهای رادیویی فضایی استفاده میکند. البته تلاشهای دیگری برای جستجوی نشانههایی از راههای ارتباطی دیگر هم صورت گرفته و برخی دانشمندان معتقدند که تمدنهای فضایی با به کارگیری لیزر، اطلاعات را در مسافتهای بین ستارهای مخابره میکنند.
با این وجود برخی از نویسندگان کتابهای علمی تخیلی و نظریهپردازان برجسته در مورد حیات فرازمینی میگویند که نمیتوان این احتمال را نادیده گرفت که تجهیزات مورداستفاده تمدنهای فضایی کاملا برای انسانها ناشناخته باشند. به بیان دیگر ممکن است که محققان ستی در تشخیص ماهیت آثار تکنولوژیکی ردیابی شده توسط دستگاههای خود ناتوان بوده و یا حتی وسیلهای نداشته باشند که بتواند وجود چنین روشهای ارتباطی شگفتانگیزی را تشخیص دهد.
همچنین، عدهای معتقدند که اگر یک تمدن فرازمینی به اندازه کافی پیشرفته باشد، تشخیص تکنولوژیهای مورداستفاده آن از پدیدههای طبیعی موجود در کیهان غیرممکن است و این احتمال وجود دارد که موجودات فضایی بخش قابلتوجهی از تلاش خود را بر روی مخفی بودن و مخفی ماندن متمرکز کرده باشند.
تارتر میگوید که در پاسخ به این نوع تلاشهای احتمالی، جستجوی نشانههای غیرمستقیمی از حضور موجودات فضایی میتواند تاثیر گذار باشد و به عنوان مثال اگر شرایط محیطی غیرعادی در یک سیاره فراخورشیدی دیده شود که با اطلاعات ثبتشده در مورد ماهیت این جرمهای آسمانی متناقض باشد، این احتمال مطرح میشود که شاید تمدنها فرازمینی برای مناسبتر کردن شرایط سیاره، محیط آن را تغییر دادهاند.
آینده جستجوی هوش فرازمینی
با این تفاسیر تلاش برای پیدا کردن نشانههای تکنولوژیکی بسیار سختتر از آن چیزی که فکر میکردیم، به نظر میرسد، اما تارتر میگوید که با در نظر گرفتن پیشرفتهای چشمگیر فناوری در عصر حاضر و امکان بهرهگیری از وسایل پیچیده و کارآمد در کنار مفاهیم دیگری مانند هوش مصنوعی (AI) و شبکههای عصبی مصنوعی، بشر فرصتی طلایی برای برقراری ارتباط با موجودات فضایی دارد.
به عنوان نمونه امکان ردیابی و دریافت اطلاعات مختلف از اجرام آسمانی اطراف زمین به نسبت گذشته، به میزان فوقالعاده زیادی پیشرفت کرده و از طرف دیگر، محققان میتوانند به کمک تجهیزات مبتنی بر هوش مصنوعی این حجم عظیم داده را موردبررسی قرار دهند و موارد غیرمعمول در میان آنها را بسیار سادهتر از گذشته پیدا کنند.
تارتر در انتهای سخنرانیاش از پژوهشهای مختلف ستی که در حال حاضر جریان دارند، نام برد و جزئیاتی از مهمترین مورد این تحقیقات که با نام “Breakthrough Listen” شناخته میشود، ارائه داد؛ این دانشمند که خود از چالشهای فراوان پیش روی محققان در ردیابی نشانههای وجود فرازمینی ها در کیهان باخبر است، میگوید که تلاشهای دانشمندان در این رابطه به زودی نتیجه میدهند و قرن 21، قرن پیشرفتهای چشمگیر زیست شناسی بر روی زمین و همچنین خارج از جو سیاره خواهد بود.