گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
در این مقاله به معرفی 10 مورد از مرگبارترین ویروس‌های شناخته شده در جهان و تاثیر آن‌ها بر سیستم ایمنی و سلامت انسان می‌پردازیم.
ویروس‌ها همواره بخشی جدایی‌ناپذیر از تار و پود زندگی بر روی کره زمین بوده‌اند. این موجودات ریز با ساختار منحصر به فرد خود، قابلیت نفوذ به هر زیست‌بومی را دارا هستند؛ از بدن انسان که میزبان میلیاردها سلول است تا مسیرهای شبکه‌ای و نوارهای سیلیکونی گسترده‌ای که جهان وب را شکل می‌دهند. با این حال ویروس‌های رایانه‌ای برخلاف همتایان زیستی خود قادر به آلوده کردن انسان‌ها یا محیط فیزیکی اطراف ما نیستند.
با درک این گستردگی و اهمیت، هر ساله در تاریخ سوم اکتبر رویدادی خاص به نام «روز آگاهی در مورد ویروس» (Virus Appreciation Day) گرامی داشته می‌شود. هدف این نامگذاری برجسته کردن نقش و تأثیرات بی‌نظیر و گاه باورنکردنی ویروس‌ها در ابعاد گوناگون حیات بشری و اکوسیستم سیاره است.
در کنار جنبه‌های شگفت‌انگیز علمی و پزشکی، همیشه سایه‌ای از تهدید نیز بر فراز ویروس‌ها وجود داشته است. لزوم آگاهی و شناخت از ویروس‌های خطرناک، به‌ویژه مواردی که ظرفیت ایجاد بیماری‌های فراگیر و کشنده را دارند، امری حیاتی است. در ادامه این مطلب از رسانه گجت نیوز به بررسی دقیق و جامع ده مورد از شناخته‌شده‌ترین و مرگبارترین ویروس‌های جهان خواهیم پرداخت که در طول تاریخ بشر، چالش‌های بی‌سابقه‌ای را برای سلامت عمومی ایجاد کرده‌اند.
معرفی 10 مورد از مرگبارترین ویروس‌های جهان
در دنیای بی‌نهایت پیچیده موجودات زنده، باکتری‌ها جایگاه ویژه‌ای دارند. ساختار این موجودات میکروسکوپی بسیار ساده اما در عین حال کارآمد است. این موجودات کوچک از یک سلول تشکیل شده‌اند که حاوی تمام اجزای لازم برای ادامه حیاتشان است. درون هر سلول باکتریایی، ژن‌های مهم و ماشین‌های سلولی قرار دارند که مسئول تولید پروتئین، تامین انرژی، و کنترل فرآیندهای حیاتی هستند. اما در کنار نقش‌های مثبتی که برخی باکتری‌ها دارند، بسیاری دیگر از آن‌ها مسئول بروز بیماری‌هایی جدی و کشنده هستند. بیماری‌هایی همچون دیفتری، وبا، سل و سیاه‌سرفه، نتیجه فعالیت این میکروارگانیسم‌های کوچک است.
در مقابل، ویروس‌ها موجوداتی هستند که بر خلاف باکتری‌ها، نوعی نهاد بی‌جان و عاری از سلول به شمار می‌آیند. آن‌ها قطعه‌ای کوچک از نوکلئیک‌اسید هستند که درون غشاء پروتئینی محصور شده است. ویروس‌ها نمی‌توانند خودشان انرژی تولید کنند، پروتئین بسازند یا زاد و ولد کنند؛ بلکه به سلول‌های میزبان نفوذ می‌کنند و از آن‌ها برای انجام این فرآیندها استفاده می‌کنند.
به همین دلیل، حجم ویروس‌ها طوری بسیار کوچک‌تر است. به طور متوسط اندازه یک باکتری حدود هزارم میلی‌متر است، در حالی که ویروس‌ها تنها به صد هزارم این میزان می‌رسند، یعنی حدود یک صدم قطر یک باکتری. دانشمندان بسیاری بر این باورند که ویروس‌ها شاید موجودات زنده نباشند، چرا که ویژگی‌هایی مانند رشد، سوخت‌وساز و تولید مثل مستقل را ندارند. اما هنوز درباره این که آیا می‌توان چنین نهادهای ناپایدار را به عنوان موجودات زنده محسوب کرد یا خیر، تفاوت نظر وجود دارد.
در ادامه، قصد داریم تا با تمرکز بر جنبه‌های مرگبار و کشنده این موجودات، به بررسی ده نوع از مرگبارترین ویروس‌های جهان بپردازیم؛ ویروس‌هایی که در طول تاریخ جان میلیون‌ها انسان را گرفته‌اند و نقش مهمی در شکل‌گیری تاریخ سلامت جهانی ایفا کرده‌اند.
1- ویروس آبله
ویروس آبله، با نام علمی “Variola virus”، یکی از مرگبارترین مرگبارترین ویروس‌های جهان و عوامل بیماری‌زا در تاریخ بشر محسوب می‌شود که تا پیش از ریشه‌کن شدن کامل، جان میلیون‌ها نفر را گرفته بود. این بیماری واگیردار توسط دو گونه اصلی از ویروس واریولا ماژور (Variola major) و واریولا مینور (Variola minor) ایجاد می‌شد.
واریولا ماژور، که گونه اصلی و غالب این ویروس به شمار می‌رفت، مسئول شدیدترین و شایع‌ترین نوع بیماری آبله بود. عفونت با این ویروس معمولاً با علائم بسیار حاد و ناتوان‌کننده‌ای همراه بود که شامل تب شدید و ناگهانی، سردرد، دردهای عضلانی و سپس ظهور بثورات دردناک و چرکی در سراسر بدن می‌شد.
این نوع آبله به دلیل شدت علائم و عوارض جدی، نرخ مرگ و میر بسیار بالایی داشت و تخمین زده می‌شود که حدود ۳۰ درصد از مبتلایان به آن جان خود را از دست می‌دادند. علاوه بر مرگ، بسیاری از بازماندگان نیز دچار عوارض جبران‌ناپذیری نظیر نابینایی کامل یا جزئی می‌شدند؛ زیرا ضایعات پوستی می‌توانستند قرنیه چشم را نیز درگیر کرده و آسیب دائمی به بینایی وارد کنند.
- نگرانی از تکرار فاجعه کرونا: ویروس تنفسی HMPV در چین جولان می‌دهد
- عصر تاریک ویروس‌ها در زمین؛ منتظر شیوع انواع پاندمی‌های مرگبار باشید
واریولا مینور، گونه‌ای خفیف‌تر از ویروس آبله بود و بیماری ناشی از این ویروس شیوع کمتری داشت و علائم آن نیز به مراتب ملایم‌تر از آبله ناشی از واریولا ماژور بود. بثورات حاصل از واریولا مینور معمولاً کمتر و پراکنده‌تر بودند و تب و سایر علائم سیستمیک نیز شدت کمتری داشتند. مهم‌تر از همه، نرخ مرگ و میر ناشی از عفونت با واریولا مینور به طور چشمگیری پایین‌تر بود و تنها حدود ۱ درصد یا حتی کمتر از مبتلایان به این نوع آبله جان خود را از دست می‌دادند.
تاریخچه این بیماری به قدمتی دیرینه بازمی‌گردد. محققان بر این باورند که آبله برای اولین بار حدود ۳۰۰۰ سال پیش در تمدن‌های باستانی هند یا مصر پدیدار شد و شواهد آن در مومیایی‌های فرعونیان نیز یافت شده است. به لطف تلاش‌های بی‌وقفه علمی و پزشکی، آبله به یکی از بزرگترین پیروزی‌های بشر بر بیماری‌های عفونی تبدیل شد. سازمان جهانی بهداشت (WHO)، پس از یک کمپین جهانی واکسیناسیون، در سال ۱۹۸۰ رسماً اعلام کرد که بیماری آبله به طور کامل از روی کره زمین ریشه‌کن شده است.
امروزه ویروس واریولا دیگر در طبیعت وجود ندارد و تنها نمونه‌های باقی‌مانده و کنترل‌شده آن، به منظور تحقیقات علمی و جلوگیری از بازگشت احتمالی در دو مرکز امنیتی در کشورهای روسیه و آمریکا نگهداری می‌شوند.
2- ویروس اچ‌آی‌وی (ایدز)
ویروس اچ‌آی‌وی (HIV)، با نام کامل و علمی «ویروس نقص ایمنی انسانی» (Human Immunodeficiency Virus)، یکی از مهلک‌ترین و مرگبارترین ویروس‌های جهان در دوران معاصر است که عامل اصلی بیماری سندرم نقص ایمنی اکتسابی، موسوم به ایدز به شمار می‌رود. این ویروس به طور خاص سلول‌های حیاتی سیستم ایمنی، به ویژه نوعی از گلبول‌های سفید خون به نام لنفوسیت‌های CD4+ T را هدف قرار می‌دهد.
با نفوذ به این سلول‌ها و تکثیر درون آن‌ها، HIV به تدریج توانایی بدن را در مبارزه با عفونت‌ها و بیماری‌های مختلف تضعیف می‌کند. نتیجه این حمله، بروز یک وضعیت نقص ایمنی شدید و پیشرونده است که در مرحله نهایی و پیشرفته خود، به عنوان ایدز شناخته می‌شود. از زمان ورود ویروس به بدن فرد تا بروز علائم بالینی ایدز، ممکن است مدت زمانی بین شش ماه تا حتی بیش از ده سال به طول انجامد.
ویروس ایدز به عنوان یکی از مرگبارترین ویروس‌های دنیای مدرن شناخته می‌شود و راه‌های انتقال آن عمدتاً از طریق مایعات بدنی حاوی ویروس است. رایج‌ترین مسیرهای انتقال شامل آمیزش جنسی، انتقال خون آلوده، سوزن آلوده و از مادر به فرزند در طول بارداری، زایمان یا شیردهی می‌شود.
تأثیرات مخرب و مرگبار ویروس HIV بر سلول‌های سیستم ایمنی انسان برای اولین بار در سال ۱۹۸۱ میلادی توسط جوامع علمی مشاهده و گزارش شد، زمانی که موارد غیرعادی از بیماری‌های فرصت‌طلب و سرطان‌های نادر در میان جوانان در ایالات متحده رو به افزایش گذاشت. از آن زمان تاکنون، این ویروس قربانیان بی‌شماری گرفته است.
بر اساس آمارهای جهانی، تا به امروز بیش از ۳۶ میلیون نفر در سراسر جهان جان خود را بر اثر عوارض ناشی از ابتلا به HIV/AIDS از دست داده‌اند. این آمار وحشتناک، HIV را به یکی از بزرگترین چالش‌های بهداشتی در تاریخ معاصر تبدیل کرده است و اهمیت ادامه تلاش‌ها برای پیشگیری، درمان و در نهایت یافتن راهی برای ریشه‌کن کردن آن را دوچندان می‌کند.
3- مرگبارترین ویروس‌های جهان: ویروس هاری
ویروس هاری، با نام علمی “Rabies lyssavirus”، یکی از کشنده‌ترین ویروس‌های عصبی (نوروتروپیک) است که مسئول ایجاد بیماری هاری در انسان و طیف وسیعی از حیوانات خونگرم، به ویژه پستانداران است. ویروس هاری معمولاً از طریق بزاق حیوان آلوده وارد بدن میزبان جدید می‌شود. این انتقال غالباً در اثر گازگرفتگی حیوان هار صورت می‌گیرد، اما می‌تواند از طریق خراشیدگی پوست یا تماس بزاق آلوده با زخم‌های باز نیز اتفاق بیفتد.
پس از ورود به بدن، ویروس در ابتدا در سلول‌های ماهیچه‌ای نزدیک محل گزیدگی شروع به تکثیر آهسته می‌کند. سپس، به سمت پایانه‌های عصبی محیطی حرکت کرده و از طریق عصب‌ها به سمت سیستم عصبی مرکزی تکثیر می‌شود.
یکی از ویژگی‌های برجسته ویروس هاری، طیف وسیع میزبان‌های آن است. در طبیعت تعداد زیادی از گونه‌های پستانداران، از جمله سگ، گربه، راکون، روباه، خفاش، اسکنک و گرگ، به این ویروس آلوده می‌شوند و به عنوان مخزن اصلی ویروس عمل می‌کنند. در محیط‌های آزمایشگاهی نیز مشاهده شده است که پرندگان می‌توانند به ویروس آلوده شوند.
- ساخت گونه ای جدید و بسیار خطرناک از ویروس ابولا توسط دانشمندان چینی
- دانشمندان سرانجام موفق به نابود کردن ویروس ایدز در بدن بیمار شدند
تشخیص اولیه بیماری هاری در انسان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا علائم اولیه آن بسیار غیر اختصاصی و شبیه به بیماری‌های ویروسی شایع‌تر مانند آنفلوآنزا هستند. این علائم اولیه شامل ضعف عمومی، تب، سردرد، بی‌حالی، و گاهی سوزش یا خارش در محل گزش است. با پیشرفت بیماری و رسیدن ویروس به مغز، علائم نورولوژیکی شدید و مشخص‌تر ظاهر می‌شوند. این علائم می‌تواند شامل توهم، اضطراب شدید، بی‌خوابی، هذیان، رفتارهای تهاجمی و غیرعادی، اسپاسم عضلانی دردناک، فلج و در نهایت کما باشد.
با وجود کشندگی بالا، هاری یکی از معدود بیماری‌های ویروسی است که می‌توان هم از عفونت آن جلوگیری کرد و هم در صورت آلودگی، قبل از شروع علائم بالینی آن را درمان کرد. علی‌رغم موفقیت‌های چشمگیر در کنترل هاری در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، این بیماری همچنان یک مشکل جدی بهداشت عمومی در برخی مناطق جهان، به ویژه در بخش‌هایی از آفریقا و هند محسوب می‌شود.
4- ویروس ابولا
ویروس ابولا (Ebola virus)، یکی از مخوف‌ترین عوامل بیماری‌زا در جهان است که عامل بیماری تب خونریزی‌دهنده ابولا در انسان و سایر پستانداران محسوب می‌شود. این ویروس به دلیل شیوع‌های ناگهانی، نرخ بالای مرگ و میر و توانایی غلبه سریع بر سیستم ایمنی بدن میزبان در فهرست مرگبارترین ویروس‌های جهان دارد. مناطق اصلی شیوع ابولا به طور مرگباری در آفریقا متمرکز است، جایی که در میان انسان‌ها و میمون‌ها رواج دارد.
ویژگی بارز ویروس ابولا، توانایی آن در حمله سریع به سیستم ایمنی بدن و ایجاد یک واکنش التهابی شدید است. این ویروس با آسیب رساندن به دیواره رگ‌های خونی و تضعیف توانایی بدن در لخته کردن خون، منجر به طیف وسیعی از علائم می‌شود. علائم اولیه معمولاً شامل تب بالا، درد شدید عضلانی، سردرد شدید، ضعف عمومی و خستگی مفرط است.
با پیشرفت بیماری، علائم گوارشی مانند اسهال شدید، استفراغ مداوم و درد شکمی نیز ظاهر می‌شوند. در مراحل پایانی و پیشرفته بیماری، بسیاری از مبتلایان دچار پدیده «سندرم خونریزی» می‌شوند که مشخصه آن خونریزی داخلی و خارجی از منافذ بدن مانند بینی، دهان، گوش، چشم، مقعد و همچنین بروز کبودی‌های وسیع زیر پوستی است.
ویروس ابولا برای اولین بار در سال ۱۹۷۶ میلادی در دو نقطه جداگانه از آفریقا شناسایی شد. در آن سال، شیوع اولیه در زئیر حدود ۳۰۰ نفر را مبتلا کرد و با نرخ مرگ و میر بسیار بالا، جان حدود ۹۰ درصد از مبتلایان را گرفت. در شیوع سال ۱۹۹۵ در کنگو، این نرخ به حدود ۸۰ درصد کاهش یافت.
اما بزرگترین و گسترده‌ترین شیوع ابولا در تاریخ از نظر تعداد موارد ابتلا، آمار مرگ و میر و پراکندگی جغرافیایی، در سال ۲۰۱۴ آغاز شد. این اپیدمی از گینه آغاز شد و به سرعت به کشورهای همسایه، سیرالئون و لیبریا، گسترش یافت و سپس به کشورهای دیگر نیز سرایت کرد. در این شیوع گسترده، بیش از ۲۸۰۰۰ نفر به ویروس آلوده شدند و حدود ۱۱۰۰۰ نفر جان خود را از دست دادند.
انتقال ویروس ابولا از طریق تماس مستقیم با خون، ترشحات بدن یا بافت‌های بدن افراد یا حیوانات آلوده صورت می‌گیرد. میزان کشندگی ابولا بسته به سویه ویروس متفاوت است. در حال حاضر، شش سویه شناخته شده از ویروس ابولا وجود دارد. از میان این سویه‌ها، “Bundibugyo” با میزان مرگ و میر حدود ۵۰ درصد و “Sudan” با میزان مرگ و میر حدود ۷۱ درصد از کشنده‌ترین سویه‌ها محسوب می‌شوند.
5- ویروس ماربورگ
ویروس ماربورگ عضوی از خانواده فیلُووِریده (Filoviridae) است. این خانواده ویروسی تنها یک جنس را در بر می‌گیرند: جنس «ماربورگ‌ویروس» (Marburgvirus). اما در دل همین یک جنس، دو گونه ویروسی پنهان شده‌اند که هر دو قادرند بیماری مهلک ویروس ماربورگ را در انسان و میمون‌ها ایجاد کنند. این دو ویروس ماربورگ (MARV) و ویروس راوِن (RAVV) نام دارند.
داستان ظهور ویروس ماربورگ به تابستان سال ۱۹۶۷ بازمی‌گردد. در آن سال، شهر دانشگاهی ماربورگ در آلمان غربی شاهد پدیده‌ای هولناک و بی‌سابقه بود. ناگهان، کارمندانی که در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی مشغول به کار با میمون‌های سبز آفریقایی (Cercopithecus aethiops) بودند، به نوعی تب ویروسی جدید و ناشناخته مبتلا شدند. این بیماری با سرعت و شدت غیرمنتظره‌ای پیشرفت می‌کرد و علائم بالینی وحشتناکی از خود نشان می‌داد.
افتخار اولین جداسازی موفقیت‌آمیز این ویروس در محیط آزمایشگاهی به دکتر آنا گلیگیچ (Ana Gligic)، ویروس‌شناس برجسته و رئیس آزمایشگاه مرجع ملی در بلگراد، یوگسلاوی سابق تعلق دارد. او و تیمش بر روی نمونه‌های بیماران مشابهی که در بلگراد ظاهر شده بودند، کار می‌کردند و توانستند قبل از همتایان آلمانی خود، این ویروس ناشناخته را شناسایی و جدا کنند.
پس از تحقیقات اپیدمیولوژیک و ویروس‌شناسی گسترده مشخص شد که منشأ این ویروس از میمون‌هایی بود که از اوگاندا به آلمان و یوگسلاوی وارد شده بودند. این میمون‌های به ظاهر سالم، حامل این ویروس مرگبار بودند. اما داستان به همین جا ختم نمی‌شد. دانشمندان به زودی دریافتند که خود میمون‌ها میزبان اصلی و طبیعی این ویروس نیستند، بلکه ناقلی بوده‌اند که ویروس را از منبع اولیه‌ی آن در اوگاندا دریافت کرده بودند.
تحقیقات نشان داد که خفاش میوه‌خوار مصری به احتمال بسیار قوی، میزبان طبیعی ویروس ماربورگ است. این خفاش‌ها می‌توانند ویروس را بدون اینکه خودشان بیمار شوند، در بدن خود حمل کنند. به این ترتیب ویروس از خفاش‌های میوه‌خوار در اوگاندا به میمون‌ها منتقل شده بود و سپس، در آزمایشگاه‌های ماربورگ و بلگراد، از طریق تماس مستقیم با بافت‌ها و مایعات بدن این میمون‌های آلوده، به کارمندان انسانی سرایت کرده بود.
- نحوه انتقال ویروس ایدز در رابطه جنسی به تصویر کشیده شد!
- بیماری مرد درختی؛ سندروم ترسناکی که بدن انسان شبیه درخت رشد می‌کند
ویروس ماربورگ از نظر بالینی شباهت‌های بسیار زیادی به ویروس ابولا دارد. هر دو ویروس از یک خانواده هستند. این بیماری با آغاز ناگهانی تب بالا، سردرد شدید و ضعف شدید بدن آغاز می‌شود. به سرعت، علائم دیگری مانند درد عضلانی، استفراغ، اسهال شدید، درد شکم و گلودرد ظاهر می‌شوند. در مراحل پیشرفته‌تر بیماری خونریزی‌های گسترده و اختلال در عملکرد سیستم انعقادی خون، به همراه نشت عروقی و تخریب بافت‌ها، منجر به شوک هایپوولمیک، نارسایی چندگانه اعضای بدن و در نهایت مرگ می‌شود.
میزان کشندگی ویروس ماربورگ یکی از دلایل اصلی نگرانی‌های جهانی در مورد این پاتوژن است. در اولین شیوع‌های سال ۱۹۶۷ در ماربورگ، فرانکفورت و بلگراد، نرخ مرگ و میر حدود ۲۵ درصد بود؛ یعنی از هر چهار نفر مبتلا، یک نفر جان خود را از دست می‌داد. با این حال در شیوع گسترده و دلخراشی که بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۰ در جمهوری دموکراتیک کنگو رخ داد، نرخ مرگ و میر به رقمی وحشتناک معادل ۸۰ درصد رسید.
6- مرگبارترین ویروس‌های جهان: هانتاویروس
هانتاویروس متعلق به خانواده “Bunyaviridae” است و ساختار ژنتیکی آن از یک تک رشته RNA تشکیل شده است که توسط یک پوشش لیپیدی احاطه شده است. هانتاویروس عمدتاً به دلیل ایجاد «سندروم ریوی هانتاویروس» (Hantavirus Pulmonary Syndrome یا HPS) در انسان شناخته شده است. این سندروم، یک بیماری تنفسی حاد و شدید است که می‌تواند به سرعت پیشرفت کرده و منجر به نارسایی حاد تنفسی و در نهایت مرگ شود. نام هانتاویروس از رودخانه هانتان در کشور کره جنوبی گرفته شده است.
میزبانان اصلی و طبیعی این ویروس، انواع خاصی از جوندگان، به ویژه موش‌ها هستند. نکته جالب و در عین حال نگران‌کننده این است که هانتاویروس در بدن جوندگان هیچ بیماری واضحی ایجاد نمی‌کند. به عبارت دیگر، جوندگان آلوده به ظاهر سالم هستند اما ویروس را در ادرار، مدفوع و بزاق خود حمل کرده و دفع می‌کنند.
برخلاف بسیاری از بیماری‌های ویروسی، هانتاویروس به طور مستقیم از انسان به انسان سرایت نمی‌کند. راه‌های اصلی انتقال به انسان عبارتند از: استنشاق ذرات معلق، تماس مستقیم، گازگرفتگی و مصرف مواد غذایی آلوده. علائم بیماری ناشی از هانتاویروس معمولاً بین ۱ تا ۵ هفته پس از مواجهه با ویروس ظاهر می‌شوند، اما این دوره می‌تواند از چند روز تا ۶ هفته نیز متغیر باشد. این علائم شامل تب و لرز شدید، درد عضلانی شدید، سردرد و سرگیجه، علائم گوارشی و احساس خستگی مفرط است.
پس از چند روز، در فاز بعدی بیماری (فاز ریوی)، علائم تنفسی ظاهر می‌شوند و به سرعت تشدید می‌یابند. سرفه‌ی خشک، تنگی نفس فزاینده و احساس فشار در قفسه سینه از نشانه‌های بارز این مرحله است. در موارد شدید، نارسایی تنفسی حاد رخ می‌دهد که منجر به شوک، کاهش شدید فشار خون و نارسایی چندگانه ارگان‌ها می‌شود و در صورت عدم درمان حمایتی مناسب و به موقع، می‌تواند به مرگ بیمار منجر گردد.
اولین شیوع‌های بزرگ و شناخته شده‌ی مرتبط با این ویروس در دهه‌ی ۱۹۵۰، در جریان جنگ کره (۱۹۵۰-۱۹۵۳) در میان سربازان سازمان ملل متحد مشاهده شد. در آن زمان، بیش از ۳۰۰۰ سرباز به بیماری مرموزی مبتلا شدند که با علائم تب، خونریزی و مشکلات کلیوی همراه بود. میزان مرگ و میر در آن شیوع اولیه، اگرچه کمتر از شیوع‌های فاجعه‌بار ماربورگ یا ابولا بود، اما همچنان با نرخ بیش از ۱۰ درصد، رقمی قابل توجه و نگران‌کننده به شمار می‌رفت.
7- ویروس آنفولانزا
آنفلوانزا، که در زبان عامه به آن «گریپ» نیز گفته می‌شود، یکی از فراگیرترین بیماری‌های واگیردار تنفسی و مرگبارترین ویروس‌های جهان است. این بیماری توسط ویروس‌هایی از خانواده «اورتومیکسوویریده» (Orthomyxoviridae) ایجاد می‌شود. ویروس‌های آنفلوانزا توانایی ویژه‌ای در ایجاد عفونت در طیف وسیعی از میزبان‌ها، از جمله پرندگان و پستانداران دارند.
ویروس‌های آنفلوانزا به سه نوع اصلی طبقه‌بندی می‌شوند. آنفلوانزا نوع A بیشترین اهمیت اپیدمیولوژیک را دارد و عامل اصلی پاندمی‌های آنفلوانزا در طول تاریخ بوده است. این ویروس می‌تواند هم انسان و هم حیوانات را آلوده کند. آنفلوانزا نوع B عمدتاً در انسان‌ها بیماری ایجاد می‌کند و برخلاف نوع A، در حیوانات دیگر به طور شایع دیده نمی‌شود. این نوع ویروس نیز می‌تواند باعث اپیدمی‌های فصلی شود، اما شدت و گستردگی پاندمی‌های آن به اندازه‌ی نوع A نیست. آنفلوانزا نوع C نیز فقط در انسان‌ها بیماری ایجاد می‌کند و عفونت‌های ناشی از آن معمولاً خفیف‌تر هستند و اغلب باعث سرماخوردگی یا علائم تنفسی ملایم می‌شوند.
آنفلوانزا با شروع ناگهانی علائم، که معمولاً حدود دو روز پس از ورود ویروس به بدن بروز می‌کنند، شناخته می‌شود. این علائم می‌توانند از خفیف تا بسیار شدید متغیر باشند و اغلب شامل تب بالا همراه با احساس سرما و لرز، سردرد ناگهانی و شدید، دردهای عضلانی و مفصلی، سرفه و گلودرد همراه با سوزش و خشونت صدا هستند. در برخی موارد، به ویژه در کودکان، استفراغ و حالت تهوع نیز مشاهده می‌شود. دوره بیماری در حالت عادی معمولاً ۳ تا ۷ روز است، اما خستگی و ضعف می‌تواند تا چند هفته نیز طول بکشد.
مرگبارترین شیوع آنفلوانزا به سال ۱۹۱۸ باز می‌گردد، در این دوره که به نام آنفلوانزای اسپانیایی نیز شناخته می‌شود، ۴۰ درصد جمعیت جهان به این بیماری مبتلا شده و ۵۰ میلیون نفر جان خود را از دست دادند. همچنین آنفلوانزای آسیایی در سال ۱۹۵۸، و آنفلوانزای هنگ کنگی در سال ۱۹۶۸ نیز در مجموع بیش از یک میلیون کشته برجای گذاشتند.
8- ویروس دنگی
ویروس دنگی، به عنوان یک عامل عفونی مهم در رده مرگبارترین ویروس‌های جهان، مسبب بروز بیماری تب دنگی در انسان است. این ویروس که در خانواده فلاوی‌ویریده (Flaviviridae) و جنس فلاوی‌ویروس جای می‌گیرد، با داشتن ژنوم RNA تک رشته‌ای از سایر ویروس‌ها متمایز می‌شود. انتقال این ویروس به انسان از طریق گزش پشه‌های آلوده از گونه‌های آئدس (Aedes) صورت می‌پذیرد. این پشه‌ها در نواحی گرمسیری و نیمه‌گرمسیری کره‌ی زمین، شامل جنوب شرق آسیا، آمریکای لاتین و جزایر کارائیب، بخش‌های وسیعی از آفریقا و مناطقی از استرالیا و اقیانوسیه پراکنده‌اند.
پیچیدگی بیماری دنگی با 4 نوع متمایز از ویروس –DENV-1، DENV-2، DENV-3 و DENV-4– آشکار می‌شود. عفونت با هر یک از این سروتایپ‌ها ایمنی پایدار و غالباً مادام‌العمر را در برابر همان نوع ویروس به ارمغان می‌آورد؛ اما این ایمنی تنها به صورت موقت و ناقص خواهد بود.
- دانشمندان به کمک هوش مصنوعی، احتمال سرطان را از روی مدفوع انسان تشخیص می‌دهند
- این انگل ترسناک، سر اسپرم انسان را قطع می‌کند
نشانه‌های آغازین تب دنگی غالباً به شکلی مشابه آنفلوانزا بروز می‌یابد، که شامل تب ناگهانی و بسیار بالا، سردرد شدید و دردهای عضلانی و مفصلی است. این دردها گاهی به حدی شدید است که در برخی مناطق از آن به «تب استخوان‌شکن» یاد می‌کنند. نکته‌ای که حائز اهمیت است، عدم انتقال مستقیم ویروس دنگی از فردی به فرد دیگر بوده زیرا برای سرایت ویروس، حضور یک پشه آلوده ضروری است.
سازمان بهداشت جهانی تأکید دارد که تب دنگی در درصدی از بیماران می‌تواند به یک عارضه‌ی مرگبار به نام «دنگی شدید» (Severe Dengue) تبدیل شود؛ این حالت قبلاً با نام‌های تب خونریزی‌دهنده‌ی دنگی یا سندرم شوک دنگی شناخته می‌شد. شکل شدید بیماری معمولاً در مرحله‌ی بحرانی، یعنی زمانی که تب رو به کاهش می‌گذارد بروز می‌کند. علائم هشداردهنده‌ی دنگی شدید عبارتند از درد شدید و حساسیت در ناحیه‌ی شکم، استفراغ مداوم و شدید، خونریزی از غشاهای مخاطی مانند لثه‌ها، بینی یا وجود خون در استفراغ یا مدفوع.
9- ویروس زیکا
ویروس زیکا به عنوان یکی از مرگبارترین ویروس‌های جهان، عضوی از خانواده وسیع فلاوی‌ویریده (Flaviviridae) است که توانایی جابه‌جایی میان موجودات زنده را دارد و همانند عامل تب دنگی، عمدتاً از طریق گزش پشه‌های آئدس به انسان راه می‌یابد. این ویروس برای نخستین بار در سال ۱۹۴۷ میلادی، در حوالی جنگل زیکا (Zika) در نزدیکی دریاچه ویکتوریا در قلب اوگاندا کشف شد. زیکا در کنار تب دنگی، ویروس نیل غربی و تب زرد، در دسته‌ی بیماری‌های گرمسیری طبقه‌بندی می‌شود که ویژگی بارز آن‌ها، انتقال از پشه به انسان است، در حالی که خود پشه میزبان از این عفونت آسیب نمی‌بیند و صرفاً به عنوان یک حامل عمل می‌کند.
با وجود اینکه ویروس زیکا برای غالب افراد بالغ و سالم خطری جدی محسوب نمی‌شود و علائم آن معمولاً خفیف و گذرا هستند، اما پتانسیل آن برای ایجاد مشکلات جدی در مورد جنین در حال رشد و نوزادان، نگرانی‌های عمیقی را در سطح جهانی ایجاد کرده است. آمارهای موجود نشان می‌دهد که از هر پنج فردی که به این ویروس آلوده می‌شوند، تنها یک نفر علائم بیماری را بروز می‌دهد.
علائم بالینی در افرادی که دچار بیماری می‌شوند، اغلب شامل مجموعه‌ای از نشانه‌هاست که می‌توانند شبیه به سایر عفونت‌های ویروسی باشند. تب خفیف تا متوسط، حساسیت و بثورات پوستی، دردهای مفصلی و التهاب، قرمزی و سوزش چشم از جمله این علائم هستند. این علائم عموماً شدت زیادی ندارند و ظرف چند روز تا یک هفته خود به خود بهبود می‌یابند.
نارسایی‌های شدید و عوارض جانبی جدی ناشی از ویروس زیکا عمدتاً متوجه زنان باردار و جنین آن‌هاست. عفونت با ویروس زیکا در دوران بارداری می‌تواند منجر به بروز عارضه‌ی میکروسفالی در نوزادان شود، وضعیتی که در آن اندازه‌ی سر نوزاد به طور غیرطبیعی کوچک‌تر از حد نرمال است و اغلب با اختلالات شدید مغزی و عصبی، از جمله ناتوانی‌های ذهنی، تشنج، مشکلات بینایی و شنوایی و در نهایت سقط جنین همراه است.
10- مرگبارترین ویروس‌های جهان: کروناویروس
کروناویروس‌ها، مجموعه‌ای گسترده از عوامل بیماری‌زا را شامل می‌شوند که طیفی وسیع از بیماری‌های انسانی، از سرماخوردگی معمولی و نسبتاً بی‌ضرر گرفته تا سندرم‌های کشنده و بحران‌ساز جهانی نظیر سارس، مرس و کووید-۱۹ را در بر می‌گیرند. اگرچه این ویروس‌ها به طور رسمی در دهه‌ی ۱۹۶۰ میلادی کشف شدند، اما برآوردها نشان می‌دهد که قدمت بیماری‌های ناشی از آن‌ها در جوامع انسانی ممکن است به ۸۰۰۰ سال پیش از میلاد بازگردد.
کروناویروس‌ها به طور طبیعی در میان پستانداران و پرندگان در گردش هستند و گونه‌های متعددی از آن‌ها شناسایی شده‌اند. با این حال، تاکنون هفت گونه مشخص از کروناویروس‌ها قابلیت انتقال و ایجاد بیماری در انسان را از خود نشان داده‌اند. نخستین کروناویروسی که مورد شناسایی قرار گرفت، ویروس برونشیت عفونی در مرغ‌ها بود و پس از آن، دو نوع کروناویروس انسانی به نام‌های ۲۲۹E و OC43 کشف شدند که از عوامل اصلی سرماخوردگی معمولی در انسان به شمار می‌روند.
با این حال، شهرت و نگرانی اصلی حول محور کروناویروس‌ها، به دلیل ظهور سه بیماری کشنده و همه‌گیر است که در دهه‌های اخیر جهان را با چالش‌های جدی مواجه ساخته‌اند: سارس، مرس و کووید-۱۹ که به نوعی همه ما آن را با نام ویروس کرونا می‌شناسیم.
سارس (SARS) یا سندرم حاد تنفسی شدید، نخستین بار در سال ۲۰۰۲ میلادی ظاهر شد و در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ به یک اپیدمی جهانی تبدیل گشت. این بیماری که از خفاش به انسان منتقل شد، منجر به مرگ بیش از ۷۵۰ نفر در سراسر جهان گردید. منشأ ویروس سارس به احتمال زیاد خفاش‌های نعل اسبی کوهستان در چین بوده است. علائم بالینی این بیماری شامل تب بالا، سرفه‌های خشک و آزاردهنده، تنگی نفس شدید و ذات‌الریه بود که می‌توانست به نارسایی حاد تنفسی و مرگ منجر شود.
مرس (MERS) یا نشانگان تنفسی خاورمیانه، بیماری ویروسی دیگری است که نخستین بار در سال ۲۰۱۲ در عربستان سعودی گزارش شد. اگرچه ویروس مرس نیز مانند سارس و کووید-۱۹ از خفاش‌ها سرچشمه گرفته است، اما سازمان بهداشت جهانی شترهای خاورمیانه را به عنوان منبع اصلی و واسطه‌ی انتقال این ویروس به انسان معرفی کرده است. کروناویروس مرس ارتباط ژنتیکی نزدیکی با سارس و کووید-۱۹ دارد و می‌تواند بیماری تنفسی بسیار شدیدی را در انسان ایجاد کند. افراد مبتلا به مرس اغلب دچار تب بالا، سرفه و تنگی نفس می‌شوند که در موارد شدید می‌تواند به ذات‌الریه و سندرم دیسترس تنفسی حاد پیشرفت کند.
از سال ۲۰۱۲ تاکنون، ۲۴۹۴ مورد بیماری مرس گزارش شده است که اکثریت قریب به اتفاق این موارد در عربستان سعودی به وقوع پیوسته است. متأسفانه، بر اساس گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی، نرخ مرگ و میر ناشی از مرس بسیار بالا بوده و حدود ۳۴ درصد از مبتلایان به این بیماری جان خود را از دست می‌دهند.
- دانشمندان از کشف یک گروه خونی جدید خبر دادند
- مرگبارترین ماده مخدر جهان؛ از کوکائین تا زامبی‌ساز آفریقایی
- با انجام این کار اشتباه، خطر بیماری های قلبی را به جان می‌خرید
کووید-۱۹ (COVID-19)، جدیدترین و در حال حاضر آشناترین نوع از خانواده کروناویروس‌ها، برای اولین بار در دسامبر سال ۲۰۱۹ در ووهان چین شناسایی شد. این بیماری به دلیل قدرت سرایت بسیار بالا و سرعت انتشار چشمگیر خود، به سرعت در سراسر جهان گسترش یافت. به واسطه وسعت و شدت بحرانی که کووید-۱۹ ایجاد کرد، سازمان بهداشت جهانی در ابتدای سال ۲۰۲۰ وضعیت اضطراری سلامت عمومی را اعلام کرد و در تاریخ ۲۱ اسفند ۹۸ (۱۱ مارس ۲۰۲۰) رسماً شیوع آن را یک همه‌گیری جهانی نامید.
علائم معمول این بیماری شامل تب، سرفه و تنگی نفس است، اما طیف گسترده‌ای از نشانه‌های دیگر نیز می‌تواند بروز کند، از جمله درد عضلانی، تولید خلط، گلودرد، از دست دادن حس بویایی و چشایی، خستگی و سردرد. با وجود اینکه در اکثر موارد، کووید-۱۹ باعث بروز علائم خفیف تا متوسط می‌شود و بیماری خود به خود بهبود می‌یابد، اما در برخی موارد، به ویژه در افراد مسن‌تر و یا دارای بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند منجر به ذات‌الریه شدید، نارسایی چندین ارگان و در نهایت مرگ شود.
نرخ مرگ و میر ناشی از کووید-۱۹ بین ۱ تا ۵ درصد تخمین زده می‌شود، اما این نرخ بسته به سن، وضعیت سلامت زمینه‌ای افراد مبتلا و کیفیت مراقبت‌های درمانی به طور قابل توجهی متغیر است. ویروس کووید-۱۹ عمدتاً از طریق قطرات ریز تنفسی که هنگام سرفه یا عطسه از افراد آلوده پراکنده می‌شوند، انتقال می‌یابد. همچنین، تماس با سطوح و اشیاء آلوده به ویروس و سپس لمس چشم‌ها، بینی یا دهان نیز می‌تواند منجر به انتقال بیماری شود.