گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
جنگنده F-4 فانتوم با شکستن رکورد سرعت به یک افسانه تبدیل شد، اما ضعف‌های مرگبار باعث بازنشستگی آن شد. سرنوشت واقعی این هیولای پرنده چه بود؟
جنگنده مک‌دانل داگلاس F-4 فانتوم، یک پرنده پرسروصدا، سریع و نمادین بود که به عنوان یکی از مهم‌ترین و پرکارترین محصولات دوران جنگ سرد، هم در نیروی دریایی و هم در نیروی هوایی آمریکا خدمت کرد. این جت افسانه‌ای با ظاهر خشن، سرعت سرسام‌آور و قدرت آتش سنگین خود، برای دهه‌ها آسمان را در تسخیر داشت و به نوعی تعریف‌کننده یک نسل از نبردهای هوایی بود. اما حتی چنین هواپیمای قدرتمندی نیز برای همیشه در خدمت باقی نماند و سرانجام در دهه ۱۹۹۰ میلادی به پایان راه خود در ارتش آمریکا رسید. اما دلیل واقعی این بازنشستگی چه بود؟
فانتوم یک هیولای واقعی در سرعت بود. این جنگنده به لطف دو موتور قدرتمند جنرال الکتریک J79 خود می‌توانست به حداکثر سرعت ۲.۲۳ ماخ یا حدود ۲۳۷۰ کیلومتر بر ساعت در ارتفاع ۴۰ هزار پایی دست پیدا کند. این یعنی بیش از دو برابر سرعت صوت که برای یک جت جنگنده در آن دوران، یک دستاورد فوق‌العاده محسوب می‌شد. فانتوم در طول دوران خدمت خود چندین رکورد سرعت را شکست و در سال ۱۹۶۱ توانست در یک مسیر کوتاه به سرعتی بیش از ۲۵۷۰ کیلومتر بر ساعت برسد. این جت حتی در یک نمایش قدرت و استقامت، توانست با کمک سوخت‌گیری هوایی، کل مسافت قاره آمریکا را در کمتر از سه ساعت طی کند و توانایی خود را به رخ بکشد.
نقاط ضعف مرگبار جنگنده افسانه‌ای F-4
با وجود تمام این توانایی‌ها، فانتوم سرانجام نه فقط به دلیل سن بالا، بلکه به خاطر برخی ضعف‌های طراحی که در میدان نبرد خود را نشان دادند، بازنشسته شد. این نقص‌ها به خصوص در جنگ ویتنام هزینه‌های سنگینی را به ارتش آمریکا تحمیل کردند. فانتوم با اینکه در خط مستقیم بسیار سریع بود، اما در هنگام مانورهای سنگین و داگ‌فایت‌های نزدیک با رقبای شرقی خود مانند میگ-۲۱، با مشکل پایداری و عدم چابکی کافی مواجه بود.
مشکل بزرگ دیگر، دید ضعیف خلبان به سمت عقب بود. طراحی ضخیم قاب کانوپی، نقاط کور بزرگی ایجاد می‌کرد که خلبانان دشمن می‌توانستند از آن برای نزدیک شدن و قرار گرفتن در موقعیت شلیک استفاده کنند. علاوه بر این، دود بسیار غلیظ و سیاهی که از موتورهای آن خارج می‌شد، مانند یک تابلوی راهنما در آسمان عمل می‌کرد و موقعیت جنگنده را از کیلومترها دورتر لو می‌داد. اما شاید مرگبارترین ضعف فانتوم، سیستم‌های هیدرولیک شکننده و بدون پشتیبان آن بود. این نقص باعث می‌شد هواپیما حتی با یک گلوله که به نقطه درستی اصابت می‌کرد، در برابر آتش پدافند زمینی به شدت آسیب‌پذیر باشد و کنترل خود را از دست بدهد. در واقع تعداد فانتوم‌هایی که با آتش زمینی سرنگون شدند از هر تهدید دیگری بیشتر بود.
- چرا بال جت‌های جنگنده کج است؟ دلیل شگفت‌انگیز پشت طراحی آنها
- روسیه چند فروند سوخو 30 (Su-30) در ناوگان جنگنده خود دارد؟
- چرا نیروی دریایی آمریکا از جنگنده F-22 رپتور استفاده نمی‌کند؟
- ۶ باور غلط درباره جنگنده ها که فقط در سینما می‌بینیم
- دانشمندان آمریکایی از جهشی بزرگ در علم ساخت هواپیماهای جنگنده خبر دادند
زندگی پس از بازنشستگی: فانتوم هنوز نمرده است
آخرین فروند از F-4E فانتوم در اکتبر ۱۹۷۹ تولید شد و خط تولید آن برای همیشه به پایان رسید. اگرچه این جت در اوایل دهه ۹۰ میلادی به تدریج از خدمت فعال در ارتش آمریکا کنار گذاشته شد، اما واحدهای گارد ملی هوایی و حتی تیم آکروجت فرشتگان آبی تا مدتی به پرواز با آن ادامه دادند. آخرین فانتوم‌ها سرانجام در سال ۱۹۹۷ رسما بازنشسته شدند اما این پایان کار نبود.
در سال‌های بعد، تعدادی از F-4 ها در قالب برنامه QF-4 به پهپادهای هدف با کنترل از راه دور تبدیل شدند و در تمرینات نظامی برای شبیه‌سازی تهدیدات واقعی مورد استفاده قرار گرفتند. علاوه بر این، فانتوم به خدمت خود در نیروهای هوایی کشورهای دیگر از جمله یونان، ترکیه، کره جنوبی و ایران ادامه داد. بر اساس گزارش نیروهای هوایی جهان، در سال ۲۰۲۴ هنوز ۱۶۷ فروند جنگنده F-4 در سراسر جهان در وضعیت فعال قرار دارند که نشان از طراحی مقاوم و تطبیق‌پذیر آن دارد. ارتش آمریکا پس از بازنشستگی فانتوم، آن را با جت‌های مدرن‌تری مانند F-14 تامکت، F/A-18 هورنت، F-15 ایگل و F-16 فایتینگ فالکون جایگزین کرد که از نظر چابکی، اویونیک و توانایی‌های راداری یک نسل جلوتر بودند.