آیا زنان واقعا به خواب بیشتری نسبت به مردان نیاز دارند؟ یافتههای علمی تفاوتهایی را نشان میدهند، اما دلیل خستگی مزمن زنان فراتر از چند دقیقه خواب اضافه و بسیار پیچیدهتر است.
اگر در شبکههای اجتماعی فعال باشید، احتمالا با این ادعا مواجه شدهاید که زنان به یک تا دو ساعت خواب بیشتر نسبت مردان نیاز دارند. اما تحقیقات علمی واقعا چه میگویند و این ادعاها چقدر با واقعیت زندگی روزمره منطبق است؟ حقیقت این است که میزان و کیفیت خواب افراد ترکیبی پیچیده از بیولوژی، روانشناسی و انتظارات اجتماعی است و پاسخ به این سوال ساده نیست.
شواهد علمی درباره تفاوت خواب زنان و مردان چه میگویند؟
محققان معمولا خواب را به دو روش اصلی اندازهگیری میکنند. روش اول پرسش از خود افراد است که البته روش دقیقی نیست، چون انسانها در تخمین میزان خواب خود عملکرد خوبی ندارند. روش دوم استفاده از ابزارهای عینی مانند ردیابهای پوشیدنی یا استاندارد طلایی یعنی پلیسومنوگرافی است که امواج مغزی، تنفس و حرکات بدن را در آزمایشگاه ثبت میکند.
با نگاهی به دادههای عینی، مطالعات معتبر نشان میدهند خواب زنان بهطور میانگین حدود ۲۰ دقیقه بیشتر از مردان است. یک مطالعه جهانی روی تقریبا ۷۰ هزار نفر با ردیابهای پوشیدنی این تفاوت کوچک اما پایدار را در تمام گروههای سنی تایید کرد. برای مثال این تفاوت در سنین ۴۰ تا ۴۴ سال بین ۲۳ تا ۲۹ دقیقه بود.
[su_icon icon=”icon: file-text-o” background=”#ffffff” color=”#909090″ text_color=”#434343″ size=”20″ radius=”32″ text_size=”18″ margin=”0px 0px 0px 0px” target=”self”]بیشتر بخوانید[/su_icon]- با این روش خواب نظامی، در شرایط جنگی هم ۲ دقیقهای بهخواب میروید
- خواب آلودگی مداوم در طول روز و ارتباط با دیابت تا سکته مغزی
- رمز و راز خواب؛ چرا یک سوم زندگیمان را در دنیای رویاها میگذرانیم؟
مطالعه بزرگ دیگری با استفاده از پلیسومنوگرافی نشان داد که زنان حدود ۱۹ دقیقه بیشتر میخوابند. در این تحقیق زنان زمان بیشتری را در مرحله خواب عمیق سپری میکردند. نکته جالب این بود که فقط کیفیت خواب مردان با افزایش سن کاهش پیدا میکرد.
چرا زنان با وجود خواب بیشتر، خستهتر هستند؟
با اینکه زنان در آزمایشگاه کمی طولانیتر و عمیقتر میخوابند؛ اما در زندگی واقعی همواره از کیفیت پایینتر خواب خود گله دارند. آمارها نشان میدهد احتمال تشخیص بیماری بیخوابی یا اینسومنیا در زنان حدود ۴۰ درصد بیشتر است. این تناقض بین یافتههای آزمایشگاهی و دنیای واقعی یک معمای شناختهشده در تحقیقات خواب است که دلایل متعددی دارد.
بسیاری از تحقیقات عواملی مانند مشکلات سلامت روانی، داروها، مصرف الکل و نوسانات هورمونی را در نظر نمیگیرند. اینها دقیقا همان عواملی هستند که کیفیت خواب زنان را در دنیای واقعی شکل میدهند. خواب در خلا اتفاق نمیافتد و ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، روانی و اجتماعی است.
نقش بیولوژی و هورمونها در خواب زنان
مشکلات خواب بین دو جنس از دوران بلوغ شروع به فاصله گرفتن میکنند. این مشکلات در دوران بارداری، پس از زایمان و در دوران پیشیائسگی به اوج خود میرسند. به نظر میرسد نوسانات سطح هورمونهای تخمدان به ویژه استروژن و پروژسترون بخشی از این تفاوتها را توضیح میدهد. برای مثال بسیاری از زنان در فاز پیش از قاعدگی که سطح این هورمونها کاهش مییابد، خواب بیکیفیتتری را گزارش میدهند.
شاید مستندترین تاثیر هورمونی مربوط به کاهش استروژن در دوران پیشیائسگی باشد. این مسئله با افزایش اختلالات خواب به ویژه بیدار شدن در ساعت ۳ صبح و ناتوانی در دوباره به خواب رفتن مرتبط است. برخی شرایط پزشکی مانند اختلالات تیروئید و کمبود آهن نیز در زنان شایعتر هستند و ارتباط نزدیکی با خستگی و اختلال خواب دارند.
عوامل روانی و اجتماعی؛ بارهای پنهان بر دوش زنان
زنان در معرض خطر بسیار بالاتری برای ابتلا به افسردگی، اضطراب و اختلالات مرتبط با تروما قرار دارند. این مشکلات تقریبا همیشه با اختلال خواب و خستگی همراه هستند. الگوهای شناختی مانند نگرانی و نشخوار فکری نیز در زنان شایعتر است و بر خواب تاثیر منفی میگذارد.
از سوی دیگر مسئولیتهای مراقبتی و بار عاطفی همچنان بهطور نامتناسبی بر دوش زنان سنگینی میکند. دادههای دولتی در استرالیا نشان میدهد زنان بهطور متوسط ۹ ساعت در هفته بیشتر از مردان به کارهای بدون دستمزد و مراقبتی میپردازند. این فشار باعث میشود فرصت استراحت در طول روز برای زنان بسیار کمتر باشد و تمام بار بازیابی انرژی بر دوش خواب شبانه بیفتد.
مسئله فقط چند دقیقه خواب بیشتر نیست
در حالی که زنان در محیط آزمایشگاهی طولانیتر و بهتر میخوابند؛ اما در زندگی روزمره با موانع بیشتری برای احساس شادابی و استراحت روبرو هستند. پس آیا زنان به خواب بیشتری نیاز دارند؟ بهطور متوسط بله، اما فقط کمی بیشتر.
مهمتر از آن زنان به حمایت و فرصت بیشتری برای بازیابی انرژی در طول روز و شب نیاز دارند. خستگی مزمن زنان اغلب ریشه در مسائل عمیقتری مانند مشکلات سلامتی، فشار عاطفی یا انتظارات بیش از حد از خودشان دارد. خواب قطعا بخشی از تصویر است اما به ندرت تمام داستان را روایت میکند.