گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
طبق آئین‌نامه صدور انواع گواهینامه‌های رانندگی مصوب هیئت وزیران، ارائه گواهی سلامت روانی یکی از شروط الزامی دریافت گواهینامه برای متقاضیان است.
بر اساس جدیدترین اخبار داخلی، نظام قانون‌گذاری کشور دریافت گواهی سلامت روان را به عنوان یکی از شروط بنیادین و اجباری برای صدور انواع گواهینامه‌های رانندگی مقرر کرده است. این الزام قانونی در آئین‌نامه صدور انواع گواهینامه‌های رانندگی مصوب هیئت وزیران ذکر شده و گامی مهم در جهت کاهش حوادث رانندگی ناشی از اختلالات روانی محسوب می‌شود.
طبق ماده ۳ این آئین‌نامه جامع، هر فردی که قصد اخذ گواهینامه رانندگی در هر سطحی را داشته باشد، موظف است علاوه بر گذراندن موفقیت‌آمیز معاینات پزشکی لازم، از جمله معاینات دقیق جسمانی و ارزیابی‌های بینایی‌سنجی، گواهی سلامت روانی خود را نیز دریافت نماید. این گواهی باید از سوی مراکز پزشکی معتبر و صلاحیت‌دار صادر شود که مورد تأیید و نظارت مستقیم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان پزشکی قانونی کشور قرار دارند.
الزام دریافت گواهی سلامت روانی برای تمام رانندگان
آئین‌نامه گواهی سلامت روانی بدون هیچ استثنایی، تمامی متقاضیان دریافت گواهینامه را در بر می‌گیرد؛ از دارندگان گواهینامه پایه سوم گرفته تا گواهینامه‌های ویژه، گواهینامه موتورسیکلت و سایر رده‌های مجاز رانندگی. هدف اصلی این طرح اطمینان از این است که تمامی رانندگان، صرف نظر از نوع وسیله نقلیه‌ای که هدایت می‌کنند، از سلامت روانی لازم برای رانندگی ایمن برخوردار باشند.
ماده ۹ از پیوست ۲ همین آئین‌نامه به طور ویژه بر اهمیت ارزیابی اختلالات روحی و روانی تأکید می‌ورزد. در این ماده، صراحتاً به لزوم بررسی و سنجش اختلالات اعصاب و روان به عنوان یکی از معیارهای حیاتی در احراز سلامت کلی جسمانی و روانی رانندگان اشاره شده است. این ارزیابی‌ها که بخشی جدایی‌ناپذیر از فرایند صدور گواهینامه است، باید بر اساس دستورالعمل‌های مدون و اجرایی وزارت بهداشت صورت پذیرد. همچنین نظارت نیروی انتظامی، به ویژه پلیس راهور ضروری است تا اطمینان حاصل شود که تمامی جوانب مربوط به صلاحیت رانندگی به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرند.
- واکنش پلیس به خبر استفاده از دوربین‌های چهره‌خوان برای عابران پیاده
- تصادف های رانندگی با خسارت کمتر از 53 میلیون تومان به کروکی پلیس نیاز ندارند + شرایط
هرچند که الزام ارائه گواهی سلامت روان برای دریافت و تمدید گواهینامه رانندگی، با هدف ارتقاء چشمگیر ایمنی در جاده‌ها و کاهش حوادث رانندگی که اغلب ریشه در عوامل روانی و رفتاری دارند، به اجرا درآمده است، اما این فرآیند با خود نگرانی‌هایی را نیز به همراه داشته است. این نگرانی‌ها عمدتاً از سوی متقاضیان دریافت گواهینامه و همچنین برخی از کارشناسان و حقوقدانان مطرح شده است. دغدغه‌های اصلی حول محور پیچیدگی‌های اداری در فرآیند صدور گواهینامه، هزینه‌های اضافی که ممکن است بر دوش متقاضیان بار شود و حفظ محرمانگی اطلاعات روانی مراجعان متمرکز شده است.
در حال حاضر، اجرای این الزام بیشتر در مرحله صدور اولیه گواهینامه رانندگی مشهود است. با این حال، برای تسهیل هرچه بیشتر روند دریافت این مجوز، به متقاضیان توصیه می‌شود که پیش از مراجعه حضوری به مراکز صدور گواهینامه، با مراجعه به مراکز تخصصی روان‌پزشکی یا روان‌شناسی که به طور رسمی مورد تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گرفته‌اند، نسبت به دریافت گواهی سلامت روانی خود اقدام کنند.
لزوم تعریف حقوقی سلامت روان برای رانندگان
با اجباری شدن ارائه گواهی سلامت روان، چه برای دریافت گواهینامه جدید و چه برای تمدید گواهینامه‌های موجود، توجه افکار عمومی و جامعه کارشناسی به کیفیت، اعتبار و معیارهای دقیق صدور این گواهی‌ها جلب شده است. در همین راستا، گفت‌وگویی با هوشنگ مقبولی، حقوقدان برجسته و پژوهشگر شناخته شده در حوزه حقوق کیفری، صورت گرفت تا ابعاد حقوقی این مسئله مورد بررسی دقیق‌تری قرار گیرد.
مقبولی در این گفت‌وگو تأکید کرد که بدون وجود یک تبیین روشن و دقیق از مفهوم «سلامت روان» در چارچوب قوانین و مقررات مربوط به رانندگی، این الزام می‌تواند به راحتی منشأ سوءتفاهم‌های متعدد، تضاد در فرآیندهای تشخیص پزشکی و حتی در موارد نادر، منجر به صدور گواهی‌های فاقد اعتبار واقعی گردد.
وی با اشاره به پیچیدگی‌های روان‌شناختی، به این نکته اشاره کرد که: «فرد ممکن است در زندگی روزمره و در جامعه، رفتاری کاملاً عادی و پذیرفته شده از خود نشان دهد. اما در شرایط خاص و موقعیت‌های تنش‌زا، ممکن است خودداری‌ها و قید و بندهایی که فرد به طور معمول برای خود تعریف کرده و رعایت می‌کند را کنار بگذارد. در چنین شرایطی، فرد ممکن است رفتاری کاملاً متفاوت و غیرمنتظره از خود بروز دهد.»
تفاوت دیدگاه حقوق کیفری و روان‌شناسی
هوشنگ مقبولی، حقوقدان و پژوهشگر حقوق کیفری، در تعریف مفهوم «سلامت روان» و ابعاد گوناگون آن عنوان داشت که مفهوم سلامت روان بسته به حوزه بررسی، تعاریف متفاوتی دارد. وی توضیح داد که در حوزه حقوق کیفری، مفهوم سلامت روان عمدتاً به این معنا تفسیر می‌شود که فرد باید در چارچوب قانون و مقررات جامعه عمل کند و از ارتکاب جرایم و هنجارشکنی‌های کیفری پرهیز کند. به عبارت ساده‌تر و از دیدگاه صرفاً حقوقی و کیفری، فردی که مرتکب جرم نمی‌شود و با قوانین کیفری انطباق دارد، به عنوان فردی با سلامت روان تلقی می‌گردد.
هوشنگ مقبولی در ادامه تصریح کرد که اما این تعریف بسیار محدود است. چرا که صرف عدم ارتکاب جرم، تضمین‌کننده آمادگی کامل فرد برای مسئولیت‌های پیچیده‌ای مانند رانندگی نیست. در مقابل این دیدگاه محدود، مقبولی به تعریف وسیع‌تر سلامت روان در علوم روان‌شناسی اشاره کرد. وی با تأکید بر اینکه ممکن است فردی کاملاً قانون‌مدار و بدون هیچ‌گونه سابقه کیفری باشد، این احتمال را مطرح کرد که همان فرد ممکن است در روابط اجتماعی روزمره و تعاملات انسانی با چالش‌های قابل توجهی روبرو باشد.
مقبولی در ادامه این بحث، نقش روان‌شناسان را برجسته دانست و توضیح داد که: «روان‌شناسان، سلامت روان را نه‌تنها در انطباق با چارچوب‌های قانونی، بلکه در مجموعه‌ای جامع از ابعاد ارزیابی می‌کنند.» مقبولی در ادامه به مفهوم «سلامت روان ایده‌آل» اشاره کرد و بیان داشت: «سلامت روان ایده‌آل، آن است که فرد در همه‌ی این حوزه‌ها در یک محدوده اعتدالی قرار داشته باشد.»
شفاف‌سازی فرآیند ارزیابی سلامت روان پیش از الزامی کردن گواهی
در مواجهه با نگرانی‌های مطرح شده درباره احتمال وقوع جعل، تقلب، یا صدور گواهی‌های سلامت روان به صورت فرمایشی و سفارشی، هوشنگ مقبولی تاکید کرد: «ما زمانی می‌توانیم از جعل صحبت کنیم که یک اصل مشخص و استاندارد دقیق برای سنجش وجود داشته باشد.» وی در ادامه توضیح داد که مشکل اصلی در اینجاست که هنوز درباره تعریف دقیق سلامت روان، شاخص‌های معتبر برای سنجش آن، ابزارهای استاندارد و علمی برای ارزیابی و صلاحیت نهایی صادرکنندگان این گواهی‌ها، اجماع کامل علمی و حقوقی حاصل نشده است.
این حقوقدان و پژوهشگر حقوق کیفری به تفاوت دیدگاه‌ها بین متخصصان اشاره کرد: «ممکن است یک روان‌پزشک با اتکا به ملاک‌های پزشکی و بالینی خاص خود، فردی را سالم تشخیص دهد، در حالی که یک روان‌شناس بالینی با مشاهده نشانه‌های ظریف‌تر یا تمرکز بر جنبه‌های رفتاری و هیجانی متفاوت، به نتایج متفاوتی برسد.»
- طرح جالب و قابل ستایش پلیس راهور: نشان قلب روی گواهینامه افرادی که مایل به اهدای عضو هستند
- حذف نمره منفی گواهینامه رانندگی؛ راهنمای کامل و شرایط
- کدام تخلفات رانندگی شامل نمره منفی گواهینامه می‌شود
مقبولی در ادامه تأکید کرد: «وقتی چهارچوب مشخصی وجود ندارد، نمی‌توان گفت یک گواهی جعل شده یا تحت فشار صادر شده؛ بلکه باید گفت سیستم ارزیابی ما هنوز دقیق و شفاف نیست.» بدین ترتیب ایرادات اصلی به شفافیت و دقت خود فرآیند ارزیابی برمی‌گردد، نه لزوماً به نیت افراد.
این حقوقدان بیان داشت: «اگر مسئله سلامت روان با دقت و بر پایه معیارهای علمی و حقوقی تبیین شود، آن‌گاه نقد و راستی‌آزمایی گواهی‌ها نیز ممکن و ضروری خواهد بود.» این بدان معناست که ابتدا باید تعریف جامعی از سلامت روان ارائه شود که هم جنبه‌های قانونی و هم روان‌شناختی و اجتماعی را در بر گیرد؛ شاخص‌های عینی و قابل اندازه‌گیری برای ارزیابی این سلامت تدوین گردد و ابزارهای استاندارد و معتبر برای سنجش این شاخص‌ها معرفی و تأیید شوند.
