پس از سالها تلاش گسترده و سرمایهگذاری هنگفت، نیروی دریایی چین سرانجام به یک فناوری که ۱۰ سال پیش توسط آمریکا توسعه یافته بود، دست پیدا کرد. اما این فناوری چیست؟
نشانهها حاکی از آن هستند که نیروی دریایی ارتش چین (PLAN) به مرحلهای رسیده که احتمالاً توانایی پرتاب و بازیابی جنگندهها از نخستین ناو هواپیمابر دارای سیستم پرتاب با منجنیق خود، یعنی فوجیان، را به دست آورده است. فوجیان در اردیبهشت ماه امسال هشتمین دوره آزمایشهای دریایی خود را پشت سر گذاشت.
ناو هواپیمابر فوجیان نیروی دریایی چین راهاندازی شد
رسانههای رسمی چین در آستانه گرامیداشت نود و هشتمین سالگرد تأسیس ارتش این کشور، ویدیوها و تصاویری منتشر کردهاند که پیش از این دیده نشده بودند، اما تاریخ مشخصی ندارند و در آنها عملیات پروازی روی عرشه فوجیان به تصویر کشیده شده است. از سال 2024، فوجیان در حال انجام آزمایشهای دریایی بوده و انتظار میرود تا پایان سال جاری وارد مرحله عملیاتی شود.
اگرچه مقامات چینی هنوز تصاویری از پرتاب یا فرود هواپیماها روی فوجیان منتشر نکردهاند، اما در تصاویر جدید، یک جنگنده تکسرنشین J-15T ساخت شرکت شنیانگ در وضعیت آماده برای پرتاب با منجنیق و با پسسوزهای روشن، قابل مشاهده است.
یک تصویر دیگر نیز همین جنگنده J-15T را نشان میدهد که سطوح کنترلی افقی و بالهای آن جمع شدهاند و روی عرشه فوجیان قرار دارد. در تصویر دیگری، سایه یک جنگنده از خانواده J-15 روی عرشه فوجیان دیده میشود که نشان میدهد هواپیما در ارتفاع بسیار پایین یا در نزدیکی ناو در حال پرواز است. با این حال، هیچ مدرک مشخصی در دست نیست که نشان دهد این هواپیما از فوجیان برخاسته یا بر آن فرود آمده است.
خانواده J-15 بر پایه جنگنده سوخوی Su-33 فلانکر دوران شوروی توسعه یافته و نسخه T آن به طور خاص برای پرتاب با منجنیق طراحی شده است. نسخههای اولیه J-15 و همچنین Su-33 برای ناوهای هواپیمابر STOBAR که دارای سکوی پرش اسکی هستند، نه منجنیق، ساخته شده بودند.
تصاویر تازه منتشر شده، اعضای خدمه فوجیان را نیز در حال انجام اقدام ایمنی موسوم به «گشتزنی برای یافتن اجسام خارجی خطرناک» (FOD walk) نشان میدهند؛ اقدامی معمول و پیشگیرانه که در فرودگاههای زمینی و ناوهای هواپیمابر پیش از انجام عملیات پروازی صورت میگیرد.
در یکی از تصاویر، یک بالگرد هاربین Z-9، که نسخه مجوزدار بالگرد Eurocopter AS365 Dauphin است، نیز دیده میشود. این بالگردها در ناوهای STOBAR چین نیز به عنوان هواگردهای محافظ در زمان پرواز و فرود هواپیماهای بالثابت حضور دارند.
در یکی دیگر از تصاویر، یک جنگنده J-15 در حال برخاست از ناو STOBAR چینی لایائونینگ دیده میشود که در پسزمینه آن یک Z-9 به عنوان هواگرد مراقب حضور دارد. هنوز مشخص نیست که آیا نیروی دریایی چین میتواند یک J-15T را بدون استفاده از منجنیق و تنها با بار سوخت سبک یا کاهش وزن از عرشه فوجیان به پرواز درآورد یا خیر. در چنین حالتی، ممکن است پس از برخاست نیز هواپیما مجبور به تخلیه از عرشه با استفاده از جرثقیل باشد.
با این حال، بسیار محتملتر است که فوجیان اکنون در حال پرتاب و بازیابی هواپیماهای بالثابت است، یا حداقل بسیار به انجام این مأموریت نزدیک شده است. آزمایشهای ابتدایی سیستم منجنیق الکترومغناطیسی این ناو در سال 2023، زمانی که کشتی هنوز در حال تجهیز بود، آغاز شد. رسانههای دولتی چین همچنین قبلاً تصاویری از خدمه ناو را منتشر کرده بودند که نشان میداد آنها در حال تمرین شبیهسازیشده پرتاب با منجنیق هستند.
پیشینهی ناوهای هواپیمابر با منجنیق الکترومغناطیسی
فوجیان بهعنوان نخستین ناو هواپیمابر چین با سیستم CATOBAR، سالهاست که توجه زیادی را به خود جلب کرده است. نیروی دریایی چین با فوجیان مستقیماً به سمت استفاده از منجنیقهای الکترومغناطیسی رفته، بدون آنکه پیش از آن از منجنیقهای بخار استفاده کرده باشد. ناو هواپیمابر USS Gerald R. Ford نیروی دریایی ایالات متحده نخستین کشتی بود که در سال 2015 هواپیمایی را با سامانه الکترومغناطیسی موسوم به EMALS پرتاب کرد. فرانسه و هند نیز در حال توسعه ناوهای EMALS هستند و احتمال دارد بریتانیا نیز این مسیر را دنبال کند.
منجنیقهای الکترومغناطیسی این مزیت را دارند که میتوان آنها را دقیقتر برای انواع گوناگون هواگردها، بهویژه نمونههای سبک و کوچک، تنظیم کرد. EMALS بهدلیل ساختار مکانیکی سادهتر خود، زمان بازتنظیم کمتری دارند که موجب افزایش نرخ پرواز میشود. در عین حال، سیستمهای منجنیق الکترومغناطیسی USS Gerald R. Ford در ابتدا فناوری حساسی بودند که برای سالها دچار مشکل شدند تا سرانجام نیروی دریایی آمریکا اعلام کرد توانسته آنها را بهطور کامل اصلاح کند.
- چرا چین یک ناو هواپیمابر را در دل صحرا مستقر کرده است؟
- تنها ناو هواپیمابر روسیه در آستانه خروج از خدمت؛ پایان تلخ آدمیرال کوزنتسوف
- ناوهای هواپیمابر اتمی بازنشسته آمریکا به تهدیدی بزرگ علیه محیطزیست تبدیل شدهاند
- ناوهای هواپیمابر آمریکا در کجا و توسط چه کسانی ساخته میشوند؟
قابلیتهایی که EMALS ارائه میدهد، بهویژه برای پرتاب سامانههای بدون سرنشین بسیار مهم هستند. نیروی دریایی چین در حال توسعه UCAVها و پهپادهای پیشرفته دیگری است که بتوانند از ناوها و کشتیهای تهاجم دوزیستی بزرگ پرتاب شوند. انتظار میرود بال هوایی کامل فوجیان شامل جنگندههای پنهانکار دریایی J-35 و هواپیمای هشدار زودهنگام و کنترل هوابرد KJ-600 نیز باشد.
نیروی دریایی چین به فناوریهای پیشرفته مجهز شده است
در نگاه کلی، فوجیان نشاندهنده مرحلهای کلیدی در روند نوسازی نیروی دریایی چین است که از دهه 1990 آغاز شده و بر پشتیبانی از مأموریتهای سطح بالای منطقهای، از جمله اقدام احتمالی علیه تایوان و عملیات آبی در اقیانوس آرام و مناطق دورتر، تمرکز دارد. گزارشها حاکی از آن است که چین هماکنون در حال کار روی ناو جدیدی از نوع CATOBAR به نام تایپ 004 است که ممکن است با پیشرانه هستهای مجهز شود.
نوسازی در نیروی دریایی چین محدود به ناوهای هواپیمابر نیست و طیف وسیعی از ناوهای سطحی پیشرفته، کشتیهای تهاجم دوزیستی و تجهیزات دیگر را نیز شامل میشود. چین بهویژه در توسعه سریع ناوگان دوزیستی خود بسیار فعال بوده است. این ناوگان شامل یک کشتی تهاجمی دوزیستی بسیار بزرگ به نام سیچوان یا تایپ 076 میشود که مشابهی در جهان ندارد. این کشتی بهطور خاص یک منجنیق الکترومغناطیسی در سمت جلویی عرشه پرواز خود دارد. سیچوان در رسانههای مرتبط با سالگرد تأسیس ارتش چین نیز نقش برجستهای داشته است.
سالگرد امسال تأسیس ارتش آزادیبخش خلق چین در حالی برگزار میشود که تنشهای ژئوپلیتیکی جدیدی با ایالات متحده در جریان است، بهویژه درباره تعرفهها و مسائل تجاری. در عین حال، هشدارهای جدی درباره تلاشهای ارتش چین برای رسیدن به سطحی از آمادگی جهت اجرای تهاجم نظامی موفقیتآمیز علیه تایوان همچنان ادامه دارد؛ تهاجمی که ممکن است تا سال 2027 رخ دهد.
وو چیچونگ، معاون وزیر خارجه تایوان، امروز در مصاحبهای به شبکه اسکای نیوز بریتانیا گفت: «مردم تایوان دیگر نباید مانند گذشته سادهلوح باشند. چین در حال آمادهسازی برای حمله به تایوان است.» در هر صورت، نشانههای زیادی وجود دارد که نشان میدهند ناو دارای منجنیق فوجیان بهزودی وارد خدمت عملیاتی خواهد شد.