گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
با اوج‌گیری ناترازی برق در کشور، بارها ماینرها مقصر اصلی این موضوع عنوان شده‌اند. اما آیا مصرف برق مراکز استخراج رمزارز، به تنهایی دلیل این ناترازی گسترده است؟
هر تابستانی که از راه می‌رسد، سایه خاموشی‌های ناگهانی بر سر شهرهای کشور سنگین‌تر می‌شود و این پدیده بار دیگر نگاه‌ها را به سمت یکی از داغ‌ترین موضوعات این روزها یعنی استخراج ارزهای دیجیتال و ماینرهای بیت کوین، معطوف می‌کند. اما بررسی دقیق‌تر آمارها نشان می‌دهد که سهم این ماینرها در ناترازی برق کشور بسیار ناچیزتر از آن چیزی است که شنیده‌ایم. در پس پرده این تاریکی‌های مکرر و اختلالات گسترده، زیرساخت‌های فرسوده و قدیمی شبکه توزیع و تولید برق نهفته که سال‌هاست نیاز به نوسازی اساسی دارند ولی توجهی به آن نمی‌شود. بنابراین در حالی که انگشت اتهام به سوی ماینرها نشانه می‌رود، نباید از عوامل ریشه‌ای و ساختاری که منجر به این بحران فراگیر شده‌اند، غافل ماند.
نقش استخراج رمزارزها در ناترازی برق کشور
فعالیت‌های استخراج بیت کوین در سال ۲۰۲۱ به اوج خود رسید و مجموع مصرف برق این صنعت از مرز ۱۲۱ تراوات‌ساعت گذشت؛ رقمی حیرت‌آور که از مصرف کل انرژی بسیاری از کشورها، از جمله آرژانتین فراتر رفت. اما این آمارهای جهانی در بستر اقتصادی و زیرساختی ایران چه معنایی پیدا می‌کنند و چگونه می‌توان سهم واقعی ماینینگ را در بحران برق کشور یافت؟
برآوردهای کارشناسان در ایران نشان می‌دهد که کل مصرف برق مربوط به فعالیت‌های استخراج رمزارز، چه از طریق ماینرهای دارای مجوز و چه از طریق دستگاه‌های غیرمجاز در محدوده ۷۰۰ تا ۲۰۰۰ مگاوات قرار می‌گیرد. این در حالی است که ناترازی برق کشور در پیک مصرف تابستان ۱۴۰۴ به رقم خیره‌کننده بین ۲۰,۰۰۰ تا ۲۷,۰۰۰ مگاوات رسیده است. مقایسه این دو عدد به وضوح نشان می‌دهد که حتی با در نظر گرفتن بالاترین تخمین‌ها، سهم ماینینگ در این ناترازی گسترده تنها ۵ تا ۱۰ درصد است. این موضوع تا حد زیادی با روایتی که ماینرها را مقصر اصلی خاموشی‌ها معرفی می‌کند، در تضاد است.
- 2700 کیف پول ایرانی توسط تتر مسدود شد
- حبس و توقیف ملک به‌‌دلیل اجاره خانه به ماینرها؛ حتی اگر بی‌اطلاع باشید!
- مصائب فعالان ارز دیجیتال در ایران؛ از جنگ و قطعی اینترنت تا هک نوبیتکس و بالا کشیدن تتر مردم
تصور کنید یک دستگاه ماینر Antminer S19 Pro، که یکی از قدرتمندترین و پرمصرف‌ترین مدل‌های موجود در بازار است، به صورت شبانه‌روزی با مصرف ۳.۲۵ کیلووات‌ساعت کار کند. چنین دستگاهی به تنهایی در یک ماه حدود ۲,۳۴۰ کیلووات‌ساعت برق مصرف خواهد کرد؛ عددی که تقریباً معادل کل مصرف برق یک خانوار متوسط ایرانی در طول یک سال کامل است. با در نظر گرفتن این معیار، تصور وجود صدها یا هزاران دستگاه مشابه که به صورت غیرمجاز فعالیت می‌کنند، می‌تواند نگران‌کننده به نظر برسد.
چرا ماینینگ در ایران اینقدر سودآور است؟
ظرفیت اسمی تولید برق در ایران در حدود ۹۲,۰۰۰ مگاوات و ظرفیت واقعی در حدود ۶۵,۰۰۰ مگاوات است. در حالی که تقاضا در برخی دوره‌های پیک مصرف از این میزان فراتر می‌رود، عواملی بزرگ‌تر در پشت پرده این ناترازی قرار دارند که نقش اصلی را ایفا می‌کنند. فرسودگی گسترده زیرساخت‌های تولید و انتقال برق که نیازمند نوسازی و سرمایه‌گذاری‌های عظیم هستند، یکی از این عوامل کلیدی است. علاوه بر این، تلفات قابل توجه در شبکه توزیع که گفته می‌شود به حدود ۶,۰۰۰ مگاوات می‌رسد، و همچنین کمبود سوخت برای نیروگاه‌ها بارها به عنوان موانع اصلی در تأمین پایدار برق شناسایی شده‌اند.
اما در کنار این بحث‌ها، نکته‌ای اساسی وجود دارد که ماینینگ بیت کوین را در ایران به فعالیتی بسیار سودآور تبدیل کرده و آن برق ارزان است. ایران با تعرفه برق ۲۷۰ تومان به ازای هر کیلووات‌ساعت برای ماینرها، عملاً یکی از ارزان‌ترین منابع برق در جهان را ارائه می‌دهد. فرض کنیم برای استخراج یک بیت کوین به ۱۴۳ مگاوات‌ساعت برق نیاز است. با تعرفه صنعتی (حدود ۲,۵۳۰ تومان به ازای هر کیلووات‌ساعت)، هزینه برق برای استخراج یک بیت کوین به حدود ۳۶۱ میلیون تومان می‌رسد. این در حالی است که با قیمت ۶۰,۰۰۰ دلاری بیت‌کوین (معادل تقریبی 3 میلیارد و 80 میلیون تومان با نرخ دلار دولتی)، سود خام حاصله به حدود ۲.۷ میلیارد تومان می‌رسد. چنین سودی به معنای بازگشت سرمایه در کمتر از ۱۲ ماه برای یک دستگاه پیشرفته مانند Antminer S19 XP است.
گزارش‌ها و شواهد حاکی از آن است که برندگان واقعی این بازی و کسانی که این سود کلان به جیب آن‌ها سرازیر می‌شود، نه افراد عادی با ماینرهای خانگی که با رویای ثروت‌اندوزی وارد این عرصه شده‌اند، بلکه مزارع بزرگ ماینینگ هستند. این مزارع با دسترسی گسترده به برق یارانه‌ای یا صنعتی با حجم بالا، بخش عمده سود را درو می‌کنند و سهم کوچکی از آن به جیب مردم عادی می‌رسد که در نهایت متهم ردیف اول قطع برق و خاموشی‌ها شناخته می‌شوند.
ماینینگ از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر
تجربه جهانی همواره نشان داده که ماینینگ نه تنها می‌تواند جزئی از مشکل ناترازی برق یک کشور نباشد، بلکه قابلیت تبدیل شدن به یک محرک قدرتمند برای توسعه زیرساخت‌های انرژی‌های تجدیدپذیر را داراست و می‌تواند به عنوان یک فرصت اقتصادی قابل توجه برای کشور عمل کند. در سطح بین‌المللی نیز مثال‌های متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد ماینینگ بیت کوین به جای تشدید بحران انرژی، چگونه به توسعه پایدار کمک کرده است.
در سوئد شرکت‌هایی نظیر Genesis Digital Assets اقدام به راه‌اندازی مراکز عظیم ماینینگ کرده‌اند که با ۱,۹۰۰ دستگاه فعال، کاملاً متکی بر انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر مانند انرژی آبی و بادی هستند. در ایران، با وجود پتانسیل‌های فراوان در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، نگاه به ماینینگ اغلب به عنوان یک معضل مصرف انرژی بوده است. انجمن بلاکچین ایران بارها پیشنهادهایی راهبردی را مطرح کرده است؛ از جمله اینکه به جای استفاده از برق شبکه ملی، ماینرها خود اقدام به احداث نیروگاه‌های خورشیدی و بادی در مقیاس‌های کوچک و متوسط کنند.
- توانیر: ماینرهای غیرمجاز را شناسایی کنید و 200 میلیون تومان پاداش بگیرید
- سرمایه‌گذاری ۲۰۰ میلیون دلاری صندوق توسعه ملی فقط نیم درصد ناترازی برق را حل می‌کند
- خالق نامرئی بیت کوین از بیل گیتس پیشی گرفت؛ ساتوشی ناکاموتو در بین ثروتمندترین افراد جهان
این رویکرد نه تنها می‌تواند فشار از روی شبکه برق را به طرز چشمگیری کاهش دهد، بلکه قادر است زمینه‌ساز ایجاد هزاران شغل جدید در صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری بلاکچین شود. اما متأسفانه، به جای اتخاذ رویکردی حمایتی، برخوردهای سخت‌گیرانه در قبال صنعت ماینینگ غالب بوده است. قطع برق ماینرهای مجاز در تابستان ۱۴۰۴ یا جریمه‌های سنگین برای ماینرهای غیرمجاز بدون ارائه راهکارهای جایگزین تنها به تاریک‌تر شدن فضای این صنعت کمک کرده است.
راه‌حل‌های بحران برق در ایران
برای تبدیل این تهدید به فرصت، راهکارهایی مانند اعمال تعرفه‌های پلکانی و هوشمند برای مصرف برق ماینرها، استفاده از تایمرهای هوشمند و سیستم‌های خودکار برای زمان‌بندی فعالیت ماینرها و همچنین ارائه تسهیلات، وام‌های کم‌بهره و معافیت‌های مالیاتی، ماینرها را به سرمایه‌گذاری در احداث نیروگاه‌های خورشیدی و بادی برای تأمین برق مورد نیاز می‌تواند تعادل را به این صنعت بازگرداند.
در نهایت، حقیقت پشت تاریکی خاموشی‌های ایران، فراتر از مصرف انرژی توسط ماینرهاست. این بحران نتیجه ترکیبی از عوامل ریشه‌ای‌تر است که شامل فرسودگی و عدم نوسازی زیرساخت‌های تولید و انتقال برق، مدیریت ناکارآمد منابع انرژی و نبود یک استراتژی جامع برای پاسخگویی به رشد تقاضا و در نهایت الگوی مصرف بی‌رویه انرژی در میان جامعه می‌شود. بیت کوین و صنعت ماینینگ، اگرچه در مصرف انرژی سهمی دارند، اما قطعاً مقصر اصلی نیستند. آن‌ها می‌توانند به جای یک تهدید، به یک فرصت طلایی برای اقتصاد و صنعت انرژی کشور تبدیل شوند.