زمین زمانی میزبان گونههای مختلف انسان بود، اما امروز تنها ما باقی ماندهایم؛ با ما باشید تا راز پیچیده انقراض گونه های انسان را کشف کنیم.
بررسی راز انقراض گونه های انسان یکی از جذابترین معماهای تاریخ است؛ چرا که ما انسانهای هوشمند یا هومو ساپینس تنها گونه انسانی هستیم که امروز روی سیاره زمین زندگی میکنیم.
این در حالی است که سیاره ما در گذشتههای دور میزبان خانوادهای شلوغ و متنوع از گونههای انسانی بود. اما چه بر سر پسرعموهای باستانی ما آمد و چرا تنها ما باقی ماندیم؟
شواهد ژنتیکی نشان میدهد بخشی از DNA گونههای منقرضشده همچنان در وجود ما زنده است. این واقعیت سوالات زیادی را به وجود میآورد. در گذشته چند نوع انسان روی زمین زندگی میکردند و چه عاملی باعث شد همه آنها به جز ما از صحنه روزگار محو شوند؟ برای یافتن پاسخ باید سفری به اعماق تاریخ داشته باشیم.
آیا ما واقعا گونه متفاوتی هستیم؟
پیش از هر چیز باید این سوال را مطرح کنیم که آیا ما واقعا گونهای متفاوت از دیگر انسانهای باستانی بودیم؟ در نگاه اول پاسخ مثبت به نظر میرسد. ما نئاندرتال نیستیم، اما شواهد قطعی نشان میدهد که در مقطعی از تاریخ با نئاندرتالها زاد و ولد داشتهایم. حدود دو درصد از کل DNA جمعیت غیرآفریقایی امروزی از نئاندرتالها به ارث رسیده است.
بر اساس برخی تعاریف قدیمی گونههای مختلف قادر به تولید مثل و داشتن فرزندان بارور نیستند. اما این تعریف محدودکننده است و درباره انسان های اولیه صدق نمیکند.
از طرفی برخی موجودات به صورت غیرجنسی تولید مثل میکنند که این موضوع تعریف گونه را پیچیدهتر میکند. در نتیجه جامعه علمی هنوز به یک تعریف جامع و قطعی برای کلمه گونه نرسیده است.
معمای انقراض گونه های انسان؛ چند گونه وجود داشت؟
یکی از نکات مهم در مورد مطالعه تاریخ بشر این است که دانشمندان هنوز بر سر تعداد دقیق گونههای انسانی به توافق نرسیدهاند. حداقل هشت گونه انسانی باستانی شناسایی شدهاند که همزمان با ما زندگی میکردند.
با این حال برخی تحقیقات این عدد را تا ۲۰ گونه یا حتی بیشتر افزایش میدهند. این فهرست شامل گونههایی است که شواهد کمتری از آنها در دست است یا به عنوان حلقهای میان ما و اجداد میمونسان ما شناخته میشوند.
برای درک بهتر این سردرگمی میتوانیم به گونه هومو ارکتوس یا انسان راستقامت نگاه کنیم. هومو ارکتوس قدیمیترین خویشاوند ما با اندامی شبیه به انسان امروزی است.
آنها پاهای بلندتر و دستهای کوتاهتری داشتند که نشان میدهد برای زندگی روی زمین و نه در میان درختان تکامل یافته بودند. هومو ارکتوس اولین گونه انسانی بود که از آفریقا خارج شد و فسیلهایش در آسیا و اروپا نیز یافت شده است.
نئاندرتالها؛ نزدیکترین خویشاوندان ما
نئاندرتالها نزدیکترین خویشاوندان منقرضشده ما هستند که حدود ۴۰۰ هزار سال پیش ظهور کردند و تقریبا ۴۰ هزار سال پیش از بین رفتند. از نظر فیزیکی آنها شباهت بسیار زیادی به ما داشتند و همانطور که اشاره شد ما با آنها ژنهای مشترک داریم.
- فقط 1280 انسان باقی ماندند؛ زمانی که بشر در آستانه انقراض قرار گرفت
- اگر نئاندرتالها منقرض نشده بودند، امروز چه شکلی بودند؟
- کشفی خیرهکننده از نئاندرتالها؛ 125 هزار سال پیش چربی استخراج میکردند!
شواهد نشان میدهد نئاندرتالها در مناطق وسیعی از ولز تا سیبری زندگی میکردند و برای اقلیمهای سرد سازگار شده بودند. برخلاف تصور عمومی که آنها را موجوداتی کمهوش میداند، نئاندرتالها بسیار باهوش بودند. آنها ابزارهای پیشرفتهای میساختند آتش را کنترل میکردند و حتی ممکن است با پاکسازی پوشش گیاهی محیط زندگی خود را تغییر داده باشند.
یکی دیگر از گونههای نزدیک به ما دنیسوواها هستند که کشف آنها به سال ۲۰۱۰ برمیگردد. آنها نیز با انسانهای هوشمند و نئاندرتالها آمیزش داشتند و دی ان ای آنها در برخی جمعیتهای امروزی مانند شرپاهای هیمالیا یافت میشود.
سرنوشت سایر گونههای انسان
اگر گونهای مانند هومو ارکتوس نزدیک به دو میلیون سال روی زمین زندگی کرد چرا ناپدید شد؟ حقیقت این است که ما پاسخ قطعی و واحدی برای این سوال نداریم.
یکی از نظریهها این است که انسانهای هوشمند پسرعموهای خود را از طریق رقابت یا جنگ از بین بردهاند. اما وجود ژنهای مشترک نشان میدهد که داستان پیچیدهتر از یک انقراض خشونتآمیز بوده است.
نظریههای دیگر تغییرات اقلیمی شدید را عامل اصلی انقراض گونه های انسان میدانند. شاید گونههای دیگر نتوانستند با دنیای در حال تغییر سازگار شوند و از بین رفتند.
یک احتمال دیگر این است که نرخ بقای نوزادان و سلامت مادران در گونه ما بالاتر بود و همین مزیت کوچک به ما اجازه داد در بلندمدت باقی بمانیم. در نهایت تمام دانش ما از فسیلها به دست آمده است و آنها همیشه تصویر کاملی ارائه نمیدهند. تنها چیزی که با اطمینان میدانیم این است که زمانی خویشاوندانی داشتیم و امروز دیگر در کنار ما نیستند.