اواخر هفته گذشته بود که ارتش ایالات متحده آمریکا به دستور مستقیم دونالد ترامپ اقدام به موشک باران یک پایگاه هوایی در خاک کشور سوریه توسط 59 عدد موشک توماهاک (Tomahawk) کرد. این حمله که به دلایلی همچون ادعای وزارت دفاع آمریکا مبنی بر حمله شیمیایی ارتش سوریه به چند نقطه در نزدیکی پایگاه شورشیان انجام شد، تلفاتی نیز در بر داشت.
موشک های کروز توماهاک که از یک ناو آمریکایی مستقر در دریای مدیترانه پرتاب شدند، پایگاهی هوایی در نزدیکی حمص سوریه را هدف قرار داده که بنا به ادعای آمریکاییها، حملات شیمیایی ارتش سوریه از همین پایگاه انجام شده بود. اما این موشک ها چگونه کار میکنند و دلیل دقت بالای آنها در اصابت به اهدافی در فاصله چندصد کیلومتری چیست؟
برد بالا، موضعگیری سریع
بنا به گفته یکی از فرماندهان ارشد برنامه امنیت بینالمللی ایالات متحده و از اعضای پروژه دفاع موشکی، موشک توماهاک برای اولین بار در عملیات طوفان صحرا (Desert Storm) در سال 1991 مورد استفاده قرار گرفت و در آن زمان از محبوبیت بالایی نیز در بین فرماندهان این عملیات برخوردار شد. پس از آن نیز در سال 2011 این تسلیحات موشکی در لیبی به کار برده شد.
یکی از بزرگترین مزیتهای موشک کروز Tomahawk بُرد بالای آن است؛ بنا به ادعای ارتش ایالات متحده، برخی مدلهای این موشک قادر به طی مسافتی تا 2500 کیلومتر هستند.
توماس کاراکو (Thomas Karako) یکی از فرماندهان ارشد ارتش ایالات متحده در این خصوص اذعان کرد که:
مسافتی که توماهاک قادر به پیمودن و اصابت به هدف است، بسیار بالاست. شاید سرعت آن در مقایسه با دیگر موشک ها بالا نباشد اما قادر است مسافت بیشتری را بپیماید. همیشه برای دفاع از حریم هوایی، نیاز به استفاده از یک هواپیما و هدایت آن توسط یک خلبان نیست، گاهی فقط به یک موشک با برد بالا نیاز داریم.
علاوه بر این، موشک توماهاک قادر است به سرعت هدفگیری کند. در واقع، بنا به گفته یکی دیگر از فرماندهان ارتش آمریکا، شما تنها کافیست یک ایمیل به کشتی حامل این موشک ارسال کرده و در آن مختصات محل مورد نظر جهت حمله را بدهید و پس از آن، کلید شلیک را بفشارید؛ موشک پرتاب خواهد شد. بدیهیست که انجام این کار با این سرعت توسط یک هواپیمای جنگنده سرنشیندار امکانپذیر نیست.
ناوبری پیشرفته موشک توماهاک
موشک کروز توماهاک جهت ناوبری و طی مسیر خود، ترکیبی از GPS و تطبیق دیجیتالی تصویر محل مورد نظر را به کار میبندد تا با دقت بیشتری به اهداف خود اصابت کند. تطبیق دیجیتالی تصویر در واقع عکسهایی هستند که توسط دوربین این موشک در حین اصابت به محل مورد نظر گرفته شده و موشک، این عکسها را با تصاویر قبلی که در عملیات شناسایی گرفته شدهاند مقایسه میکند.
از دیگر جنبههای این سیستم ناوبری، ابزاریست که با نام ترکام (TERCOM) شناخته میشود. عملکرد این ابزار اینگونه است که تصاویر به دست آمده از نقشههای قبلی را با اندازهگیریهایی که رادارهای ارتفاعسنج مستقر بر روی موشک محاسبه کردهاند، مقایسه میکند. سپس موشک بر اساس ورودیهای این الگوریتم، سیستم ناوبری داخلی خود را (شامل مجموعهای از سنسورها مانند شتابسنج و ژیروسکوپ برای اندازهگیری میزان چرخش) بهروزرسانی کرده و در صورت نیاز، تغییر جهت میدهد.
موشک توماهاک همچنین قادر است موقعیت خود را به صورت لحظهای تغییر داده و آن را با توجه به شرایط جدید، بهروزرسانی کند.
کریس هارمر (Chris Harmer)، از دیگر فرماندهان ارتش آمریکا، در این خصوص گفت:
موشک به طور دائم ایمیلهایی را به مرکز کنترل ارسال و دریافت میکند و از آخرین راهنماهای موجود بهره میبرد. اگر تغییری در محل مورد نظر رخ داد و یا عملیات منتفی شد، موشک به راحتی و با یک دستور ساده تغییر مسیر میدهد.
در گذشته، یک هفته پیش از انجام یک عملیات، کار شناسایی محل توسط هواپیماها انجام میگرفت و ارتش این امیدواری را داشت که در طول این زمان تا پرتاب موشک، چیزی تغییر نکند. اما امروزه، به لطف حضور پهپادها و تصاویر ماهوارهای، به صورت لحظهای امکان هدایت موشک ها تا اصابت به محل وجود دارد.
ناوبری دقیق این امکان را به موشک توماهاک میدهد تا با ارتفاعی پایینتر پرواز کرده و از دید رادارها در امان بمانند. آنها همچنین میتوانند در مسیری غیر خطی حرکت کرده و به محل مورد نظر اصابت کنند. این ویژگی باعث میشود تا موشک قادر باشد در مسیر خود از موانع عبور کند. این امکان همچنین باعث میشود تا در یک زمان چندین موشک به سمت هدف شلیک شود.
از دیگر ویژگی های موشک کروز توماهاک این است که امکان برنامهریزی این سلاح جهت کندی حرکت و یا تاخیر در رها کردن بمب متصل به آن وجود دارد. بنا به ادعای ارتش آمریکا، در حمله موشکی هفته گذشته به سوریه، همه 59 موشک کروز با فاصله 1 ثانیه پس از دیگری به محل مورد نظر اصابت کردند.
مشخصات فنی و قیمت موشک توماهاک
موشک های توماهاک حدودا 5.6 متر طول داشته و میتوانند کلاهکی با وزن 450 کیلوگرم و یا تا 166 بمب کوچک در اندازه نارنجک دستی را با خود حمل کنند. در ابتدا، موشک با موتور داخلی خود حرکت میکند و در هنگام پرواز، بالهای کناری آن ظاهر میشوند که موشک را قادر میسازد تا با سرعتی معادل 880 کیلومتر بر ساعت پرواز کند. شرکت Raytheon، سازنده موشک کروز توماهاک ، در حال حاضر در حال طراحی و توسعه نسخهای ارتقایافته از این موشک است که میتواند ارتباط دوطرفه ماهوارهای با اشیای مستقر در زمین (مانند تانکها و کشتیها) داشته و مجهز به سیستم ناوبری قدرتمندتر و دقیقتری باشد.
در سال مالی 2016، نیروی دریایی ایالات متحده 214 عدد از این موشک را با هزینه هر کدام 1.09 میلیون دلار خریداری کرده است. البته این قیمت شامل هزینههای تحقیق و توسعه نیز میشود که با کم کردن این ارقام، هزینه خالص یک موشک 650 هزار دلار برآورد شده است.