بر اساس جدیدترین فسیلهای کشف شده در مییابیم عمر نژاد بشر و انسان اندیشه ورز و هوشمند بسیار بیشتر از آن چیزی است که تا پیش از این تصور میکردیم.
اگر تصمیم به ترسیم نموداری شجرنامه خود گرفتهاید، بهتر است تعداد بیشتری کاغذ برای این کار تهیه کنید، چرا که نژاد بشر بسیار قدیمیتر از چیزی است که تاکنون در کتابها خواندهایم. بر اساس مطالعات یک تیم تحقیقاتی به رهبری موسسه ماکس پلانک و موسسه ملی باستان شناسی و میراث فرهنگی مراکش، نخستین انسان های متفکر پیشینه بسیار درازی دارند. فسیلها و ابزارهای سنگی کشف شده در صد کیلومتری غرب مراکش نشان میدهند اولین انسان اندیشه ورز حداقل 300 هزار سال پیش نیز وجود داشته است.
تا پیش از این تصور میشد نخستین زمان ظهور انسان مدرن به حدود 200 هزار سال قبل برمیگردد، انسانهایی که در منطقه محدودی از شرق آفریقا زندگی میکردند؛ این محدوده امروز در کشور اتیوپی قرار دارد. جدیدترین مطالعه بر روی دی ان ای استخوانهای انسانهای باستان نشان میدهد نخستین پیشینیان هوشمند ما حتی 100 هزار سال قبل از این زمان نیز وجود داشته و در سراسر قاره آفریقا زندگی میکردند. این تمدن پیش از گسترده شدن در آسیا و اروپای امروزی، تحت یک تحول بسیار بزرگ قرار گرفته است.
در مطالعه موسسه ماکس پلانک شاهد تحقیق بر روی استخوانهای پنج انسان مختلف هستیم که در غاری با نام جبل ایرهاد (Jebel Irhoud) در مراکش کشف شدهاند. البته پیش از این و در سال 1960 نیز اکتشافاتی در این محل صورت گرفته و طی آنها چندین فسیل انسان و حیوان دست نخورده و ابزارهای سنگی متعلق به دوره میان سنگی کشف شدند.
دوران تحول نژاد بشر
میانهی عصر حجر یا همان دوران میان سنگی دورهای از تاریخ است که بومیان آن، به جای استفاده از ابزارهای سنگی ساده و پیش پا افتاده، که پیشینه آنها به انسانهای غارنشین بازمیگشت، به استفاده از ابزارهای سنگی ساده اما کاربردی روی آوردند.
این دوره تا عصر حجر نوین ادامه پیدا کرد، جایی که ابزارهای سنگی به اندازهای پیشرفت کردند که به اختراع کشاورزی منجر شدند. در اروپا، دوره زمانی بین عصر حجر قدیم و جدید به حدود 9 هزار و ششصد و شصت سال قبل از میلادی مسیح برمیگردد، اما در کمال تعجب باید گفت عمر فسیلهای کشف شده در غار جبل ایرهاد حدود 268 هزار سال تخمین زده میشود.
به عقیده محققان، ابزارهای کشف شده در این غار در کنار فسیل انسانها، نقش کلیدی را در تکامل بشر ایفا کردهاند. اکنون میتوان چگونگی پراکنده شدن نژاد بشر در سراسر آفریقا را متوجه شد.
به گفته شانن مکفرن (Shannon McPherron) به عنوان باستان شناس موسسه ماکس پلانک، مصنوعات سنگی کشف شده در غار جبل ایرهاد به ابزارهای دارای قدمت یکسان و یافت شده در شرق و جنوب آفریقا شباهت زیادی دارند. به عقیده وی، به نظر میرسد نوآوریهای تکنولوژیک عصر حجر میانه در آفریقا با ظهور نخستین انسان هوشمند در ارتباط است.
این ابزارها به باستان شناسان برای تحقیق بیشتر درباره فناوریهای انسانهای اولیه کمک کردند. همچنین آنها اطلاعات جدیدی درباره عمر نژاد بشر و اولین انسان های هوشمند به دست آوردند که بخش مهمتر این یافتهها محسوب میشود.
تعدادی از این سنگ چخماقها قبلا استفاده شدهاند، چرا که اکنون ساختار بلورین آنها همچون یک نوار صوتی پاک شده است. طی هزاران سال، تابش طبیعی الکترونهایی را به نمایش گذاشت که در ساختار کریستالی سنگها به دام افتاده بودند. دانشمندان با استفاده از یک تکنیک با نام Thermoluminescence توانستند الکترونها را به وسیله حرارت دادن مجدد سنگها آزاد کنند. این فرآیند سبب تولید نور شد که به محققان اجازه میداد سن نمونه سنگ و آخرین دفعه استفاده از آن را مشخص کنند.
تیم تحقیقاتی در ادامه قدمت یک آرواره انسان که در سال 1960 از همین غار کشف شده بود را به وسیله فرآیند تشدید پارامغناطیسی الکترون تعیین کرد. با ادغام نتیجه به دست آمده از این فرآیند با دادهها و یافتههای پیشین مشخص شد قدمت فسیل نخستین انسان هوشمند به حدود 300 هزار سال قبل بازمیگردد. بر اساس گفته دانشمندان، یکی از مهمترین جنبههای این کشف نمایش میزان پیشرفته بودن انسانهایی است که در غار جبل ایرهاد زندگی میکردند.
محققان توانستند با استفاده از اسکن توموگرافی قسمتهایی از استخوانهای کشف شده که بر اثر دفن شدن و فرسایش از بین رفته بودند را ایجاد کنند تا برای ادامه تحقیقات خود یک جمجمه کامل در اختیار داشته باشد.
صورت انسانهای هوشمند آن زمان کوچک و لاغر بوده که کاملا با ترکیب صورت انسان مدرن شباهت دارد، اما جمجمه آنها بزرگتر و گردتر بوده و شکل متفاوتی داشته است، به این معنی که برخلاف صورت، جمجمه هنوز به صورت کامل شکل امروزی به خود نگرفته و در حال تحول بوده است. علاوه بر آن، سن و شکل جمجمههای ایجاد شده توسط دانشمندان، با نمونههای کشف شده در آفریقای جنوبی و دارای عمر 250 هزار سال و همچنین نمونههای کشف شده در اتیوپی و دارای عمر 195 هزار سال مطابقت دارد، به این معنی که این فرآیند در سرتاسر قاره گسترده بوده است.
همچنین بخوانید:
به عقیده محققان، شکل درونی جمجمه، شکل مغز را نیز نمایش میدهد. بنابر یافتههای آنها، صورت انسان از همان مراحل آغازین وجود این گونه شروع به شکل گرفتن کرد، اما شکل مغز و در ادامه نحوه کارکرد آن بعد از ظهور انسان اندیشه ورز دستخوش تغییر و تحول قرار گرفته است. گزارش کامل این مطالعه درباره نژاد بشر در قالب دو فایل پی دی اف منتشر شده که میتوانید آنها را از باکس زیر دریافت کنید.