کاوشگر کاسینی (Cassini) که بیش از 13 سال به دور سیاره زحل در گردش بوده به مرگ خود نزدیک شده است؛ در ادامه جدیدترین یافتههای این فضاپیما را بررسی میکنیم.
فضاپیمای کاسینی ناسا (NASA) سفینهای با سوخت هستهای است که در طول ماموریت خود، صدها هزار تصویر از سیاره گازی غولپیکر زحل و متعلقات آن، به زمین ارسال کرده است؛ اطلاعات ارسالی کاوشگر شامل تصاویر نمانزدیکی از زحل، حلقههای معروف آن و ماههای مرموز در گردش به دور سیاره، یعنی قمر تایتان (Titan) که اتمسفر مخصوص به خود را دارد و انسلادوس (Enceladus) یخی که اقیانوسهای زیرسطحی آن توانایی حفظ حیات میکروبی را دارند، میشوند.
برای جلوگیری از برخورد کاوشگر کاسینی با اقیانوسهای پنهان انسلادوس، ناسا این فضاپیما را که سوخت آن روبه اتمام است، در مسیر برخورد با خود زحل قرار داده است.
بر اساس جدیدترین اطلاعات منتشرشده از ناسا، در دوشنبه همین هفته فضاپیمای زحل اولین گردش از پنج گردش نهایی خود را انجام داد و تا حدی در اتمسفر سیاره فرو رفت. پنج چرخش طراحیشده بخشی از «پایان بزرگ» (Grand Finale) یا همان آخرین بخشهای ماموریت 20 ساله و 3.26 میلیارد دلاری کاوشگر کاسینی هستند که در روز 24 ام شهریورماه با فروبردن فضاپیما در جو زحل و سوزاندن آن همانند یک شهابسنگ، به این ماموریت پایان میدهند.
لیندا اسپیلکر (Linda Spilker)، یکی از دانشمندان پروژه کاوشگر کاسینی در آزمایشگاه پیشرانش جت (JPL) ناسا در مصاحبهای مطبوعاتی اعلام کرد که با انجام این پنج گردش و سقوط نهایی، کاسینی به اولین فضاپیمای اتمسفری زحل تبدیل میشود و یکی از بزرگترین اهداف شاخهی علمی اکتشافات سیارهای را که کسب اطلاعات بیشتر در مورد جو سیاره گازی زحل بوده، برآورده میکند؛ سقوط فضاپیمای کاسینی در جو زحل گامی نخست در راه طولانی اکتشافات پیش روی دانش هوافضا خواهد بود.
به طور دقیقتر، چرخشهای آخر کاوشگر کاسینی دادههای با ارزش و جدیدی در مورد اتمسفر و ابرهای زحل، مواد سازندهی حلقههای شگفتانگیز آن و گرانش و میدانهای مغناطیسی مرموز این غول گازی را در اختیار دانشمندان قرار میدهد. بر طبق صحبتهای پیشین اسپیلکر در یک مصاحبه، این فضاپیما تا لحظات آخر زندگیاش به علم خدمت خواهد کرد.
این شما و این هم اطلاعاتی که کاوشگر کاسینی تاکنون از مراحل آخر ماموریتش ارسال کرده است:
گرانش تایتان، ماه سیارهمانند زحل، نقشی کلیدی در گردشهای نهایی فضاپیمای کاسینی دارد؛ ناسا به جای استفاده از مقادیر زیاد سوخت، به وسیلهی این نیروی گرانش سفینه را در مسیر گردش تعیینشده قرار میدهد.
دو نمای بالا که توسط کاوشگر کاسینی به ثبت رسیدهاند، جزئیات جدیدی را از سطح قمر تایتان و ابرها و اتمسفر مهآلود آن آشکار میکنند.
چرخش اول از پنج گردش طراحیشده فضاپیما را در میان زحل و حلقههای زیبای آن قرار دادهاند و اطلاعات مربوطه هم در این روزها برای ناسا مخابره میشوند.
ناسا امیدوار است که نزدیک شدن تا این حد به زحل، اطلاعات موجود در مورد عناصر تشکیلدهنده اتمسفر سیاره را که انتظار میرود 75 درصد آن هیدروژن و بخش بزرگی از مابقی آن هلیوم باشد، تکمیل کند.
ابرهای زحل به واسطهی ظاهر موجی شکلی که دارند، همانند نقشهایی هستند که یک قلموی کیهانی بر روی سطح سیاره به جا گذاشتهاند.
دانشمندان تاکنون قادر به تشخیص انحراف میان میدان مغناطیسی زحل و محور چرخش آن نبودهاند که این امر با درک فعلی ما از میدانهای مغناطیسی متناقض است و تعیین طول روزهای زحل را به طور دقیق، غیرممکن میکند.
قبل از وارد شدن به مرحله «پایان بزرگ»، کاوشگر کاسینی تصویر بالا را از قمر پرومته (Prometheus) زحل در داخل حلقهی “F” سیاره ثبت کرد.
بسیاری از خصوصیات حلقهی باریک “F” که باعث شده بخشهایی از آن به صورت محو و پَر مانند شوند، به واسطه تعامل گرانشی این حلقه با قمر پرومته که 86 کیلومتر عرض دارد، بوده است.
در شیرجهی بعدی که برای 29 ام مردادماه زمانبندی شده، این فضاپیما به احتمال قوی در عمق بیشتری از جو زحل فرو خواهد رفت و در کنار اندازهگیری دمای گردباد قطبیِ جنوب سیاره، تصاویری از شفق قطبی شمالی آن تهیه میکند.
برای ثبت تصویر بالا، کاسینی به سمت حلقههایی که در پس افق نورانی زحل بودند، قرار گرفت. در راستای این افق و در سمت چپ، بخش مه مانندی وجود دارد که با حرکت به سمت راست کمرنگ میشود.
در مراحل آخر ماموریت، کاسینی نمونههایی از حلقههای زحل را هم آنالیز خواهد کرد و اطلاعات ارسالی آن، تعیین تراکم و جنس مواد سازندهی حلقهها را ممکن میسازد.
در عکس بالا نور یک روز جدید بر روی زحل، نقش موجی ابرهای سیاره و قوس حلقههای زیبا و وسیع آن را روشن کرده است. این زاویه دید به میزان ده درجه بر روی صفحهی حلقهها قرار دارد و قسمتی از آنها که توسط خورشید قابل رویت شدهاند را نشان میدهد.
در روز 19 ام شهریورماه کاسینی به کمک گرانش تایتان در مسیر سقوط نهاییاش قرار میگیرد و چهار روز بعد به ماموریت خود پایان میدهد.
در تصویر بالا، این فضاپیما قسمت تاریک قمر تایتان را در نمایی که اتمسفر گسترده و غبارآلود آن مشخص است، نشان میدهد.