آلودگی پلاستیکی (plastic pollution) معضلی محیط زیستی بوده که با کشف آثار آن در بدن موجودات عمیقترین بخش اقیانوسها، مجددا موردتوجه قرار گرفته است.
بر اساس تحقیقی جدید، بررسیها نشان میدهند که در بدن سختپوستان ساکن درازگودال ماریانا (Mariana Trench)، عمیقترین بخش پوسته زمین در اقیانوس آرام، مقادیر قابلتوجهی میکروپلاستیک یافته شده است. در حقیقت میتوان گفت که تمامی موجودات آنالیز شده در شش درازگودال این اقیانوس پهناور که عمق هر یک از آنها حدودا 10 هزار متر است، در دستگاه گوارش خود پلاستیک داشتهاند.
آلن جیمسون (Alan Jamieson) پژوهشگری از دانشگاه نیوکاسل بریتانیا و نویسنده اصلی مقاله چاپشده در این رابطه میگوید که آلودگی های پلاستیکی ایجادشده در آب دریاها و اقیانوسها که بیشتر به صورت زبالههای پلاستیکی هستند، یا به واسطه موجها به خشکی برمیگردند و یا در اعماق آبها فرورفته و دستآخر به بدن موجوداتی مانند سختپوستان موردبررسی وارد میشوند.
آلودگی پلاستیکی اعماق دریا
تحقیق تیم جیمسون توسط کمپینی به نام “Sky Ocean Rescue” که برای مبارزه با آلودگی اقیانوس ها به راه انداخته شده بود، تامین مالی میشد. در ماه فوریه گذشته این تیم نتایج به دست آمده از پژوهشها را در ژورنال معروف “Nature Evolution and Ecology” به چاپ رساند و جیمسون در این مقاله اظهار کرد که آلودگی درازگودالهای اقیانوس آرام بیشتر ناشی از وجود دو ماده مشخص به نامهای بیفنیل پلیکلر (PCB) و دیفنیل اتر پلیبرم (PBDE) است.
PCB مادهی شیمیایی مومی شکل و روغنی است که کاربردهای صنعتی فراوانی دارد و تولید آن به واسطه سمی بودن ساختارش، از سال 1979 ممنوع شده است. PBDE هم در مواد بازدارنده آتش استفاده میشود که بعد از انتشار مقالاتی در مورد اختلالاتی که در سیستم عصبی، ایمنی و دستگاه تناسلی انسان ایجاد میکند، تولید آنها متوقف شد.
جزئیات جمعآوری نمونهها و نتایج به دست آمده
برای دستیابی به موجودات ساکن چنین بخشهایی از اقیانوس آرام، تیم جیمسون از نوعی تلهی عمیق که به ژرفترین نقاط اقیانوس نشست کرده و همراه خود، دوربینهای مخصوص و مواد موردنیاز برای به دام انداختن سختپوستان درزاگودالها را دارند، استفاده کردند.
همانطور که اشاره شد، شش بخش مختلف از درازگودالهای اقیانوس آرام به فواصل مشخص از یکدیگر، موردبررسی قرار گرفت و در بدن تمامی جانوران جمعآوری شده از هرکدام از مناطق، آلودگی پلاستیکی وجود داشت. به طور کلی 90 سختپوست که از نوع دوجورپایان (Amphipoda) بودند، آنالیز شدند؛ کمترین میزان آلودگی گزارششده به حفرهی عمیق نیو هبردیز (New Hebrides) در جنوب غربی این اقیانوس مربوط بود و حفره ماریانا هم بیشترین سطح آلودگی پلاستیکی را داشت.
در میان ریز ضایعات کشفشده در دستگاه گوارشی دوجورپایان، الیافت پلاستیکی رِیون، نایلون، رَمی، لِیوسل، پلی اتیلن، پلی آمید و پلی وینیل یافت شد. جالب است بدانید که پلی اتیلن در ساخت کیسهها و بطریهای پلاستیکی کاربرد دارد، پلی آمید در تولید فیبرهای مصنوعی استفاده میشود و محصولات مختلف، از لولههای صنعتی گرفته تا کارتهای بانکی، از پلی وینیل ساخته میشوند.
در تحقیقی که سه سال پیش، در مورد آلودگی پلاستیکی اقیانوسها به چاپ رسید، اعلام شد که بررسیها از شناور بودن 5 تریلیون زباله پلاستیکی مجزا بر روی آب دریاها و اقیانوسها خبر میدهند که این تعداد روی هم رفته، وزنی در حدود 227 هزار تن دارد.
در ماه ژوئن 2017 دانشمندان در مقاله دیگری اعلام کردند که هرساله تقریبا 2.2 میلیون تن زباله پلاستیکی از طریق رودخانهها به اقیانوسها تخلیه میشود که 86 درصد این میزان به قاره آسیا مربوط است؛ البته این آلودگیها به روشهای دیگری هم به آبهای آزاد راه پیدا میکنند.
جیمسون در انتهای یکی از مصاحبههای انجامشده در رابطه با کشفیات تیمش میگوید که سختپوستان از ذرات ریز غذایی که در اعماق اقیانوس قرار دارد تغذیه میکنند و با رسیدن آلودگی پلاستیکی به این بخش از پوسته زمین، چنین موادی در لابهلای غذای معمول جانوران، وارد بدن آنها میشوند.
این محقق برجسته ادعا میکند که عمیقترین نشانه نفوذ چنین آلودگی مربوط به پژوهشهای تیم اوست و یافتن پلاستیک در بدن جانداران کف اقیانوسها نشان میدهد که هیچ اکوسیستم آبی وجود ندارد که دستخوش تاثیرات منفی استفاده بیرویه و دور ریختن ناصحیح زبالههای پلاستیکی نشده باشد.