کشف آب جاری در سطح مریخ خبر بسیار مهمی بود که دو سال قبل توسط ناسا (NASA) اعلام شد؛ با این حال تحقیقات جدید صحت این یافته را زیر سوال بردهاند.
در پژوهش جدید دانشمندان سازمان زمینشناسی آمریکا (USGS) این ادعا مطرح شده است که کشف آب در سطح مریخ به احتمال قوی یک اشتباه آنالیزی بوده و آنچه که از دید دوربین فضاپیماهای ناسا، رودی از آب به نظر میرسد، چیزی جز ماسههای روان که از تپهها به پایین میآیند، نیست؛ در صورت صحت این ادعا، شانس وجود حیات میکروبی بر روی سیاره سرخ کمتر میشود.
جزئیات نقض ایده وجود آب جاری در سطح مریخ
به طور دقیقتر، بخشی از سطح مریخ که مورد بحث قرار گرفته است، به صورت خطوط تیره رنگی بوده که هر چند وقت یکبار بر روی تپههای این سیاره ظاهر شده و با نام رگههای شیب تکرار شونده (RSL) شناخته میشوند. وقتی که این ویژگی سطحی برای اولین بار توسط مدارگرد شناسایی مریخ ناسا (Mars Reconnaissance Orbiter) دیده شد، دانشمندان نتیجهگیری کردند که رگههای تیره از نمک دارای رطوبت تشکیل شدهاند و به دلیل وجود مولکولهای آب در میان این نمکها، آژانس فضایی آمریکا اعلام کرد که آب جاری در سطح مریخ باعث ایجاد این پدیده شده است.
این در حالیست که بر اساس آنالیز محققان USGS، خطوط دیده شده شباهت زیادی به ویژگیهای تپههای شنی که بر روی زمین قرار گرفتهاند، دارد. این تپهها دارای شیب خاصی بوده و به همین دلیل، دانههای خشک شن بدون کمک آب و تنها به واسطه نیروی جاذبه به سمت پایین جاری میشوند. متخصصان زمین شناسی باور دارند که احتمال وقوع پدیدهای مشابه بر روی سیاره مریخ بسیار زیاد است.
از آنجایی که وجود آب برای بقای بشر در هر محیطی الزامی است، دانشمندان ناسا بر این عقیده بودند که شرایط RSL زندگی بر روی چهارمین سیاره منظومه خورشیدی را آسانتر خواهد کرد. البته با اینکه احتمال جاری بودن آب مایع در مریخ، کاهش یافته، هنوز امید برای پیدا کردن حیات فرازمینی در این جرم آسمانی از بین نرفته است و تنها چالش ایجادشده، پیدا کردن آب در بخشهای دیگری مانند سطوح زیرین سیاره است.
مایکل میر (Michael Meyer)،از دانشمندان برجسته ناسا و مسئول برخی از پروژههای مربوط به پیدا کردن حیات در مریخ، در این رابطه میگوید که به احتمال قوی در زیر سطح سیاره سرخ، آب به صورت مایع وجود دارد و دلیل این باور هم شرایط دمایی این بخش از پوسته سیاره است.
دلیل اشتباه پژوهشی رخداده از سوی ناسا
اینطور که به نظر میرسد، دلیل برداشت غلط دانشمندان ناسا در مورد رگههای شیب تکرارشونده و وجود آب بر روی مریخ، ویژگیهای عجیب این بخش از سطح سیاره سرخ بوده است؛ خطوط مشاهدهشده به سمت بخش کم ارتفاع تپهها حرکت میکنند و از طرف دیگر، در تابستانهای گرم مریخ که دمای سطح به 22- درجه سلسیوس میرسد، شرایط برای جاری شدن آب مساعدتر شده و خطوط RSL در سیاره پهنتر میشوند.
البته با وجود اینکه چهارمین سیاره منظومه شمسی به خاطر اتمسفر نسباتا سرد خود معروف است، پژوهشگران معتقدند که آب در مریخ حاوی نوعی نمک به نام پرکلرات (Perchlorate) بوده و به همین دلیل، فاز مایع این ماده در دماهای کمتری تشکیل میشود. با این تفاسیر قابلدرک است که متخصصان ناسا، بر اساس شواهد اعلام کردند که آب جاری در سطح مریخ وجود دارد.
دلیل دیگری که پژوهشگران سازمان زمین شناسی آمریکا برای رفتار این رگهها پیشنهاد کردهاند، به شیب تپهها مربوط میشود؛ این محققان با بررسی 151 رگه مختلف متوجه شدند که در شرایط سطحی که شیب موجود از 27 درجه بیشتر باشد، شنها جاریشده و با کمتر شدن شیب، حرکت دانهها متوقف میشود. این در حالی است که آب در کمترین اختلاف سطح ممکن جاری شده و از ارتفاع بیشتر به سمت بخش کمارتفاع حرکت میکنند.
کالین دونداس (Colin Dundas) نویسنده اصلی تحقیق انجامشده توسط USGS در این رابطه میگوید که علاوه بر وضعیت مرتبط با رفتار رگهها در شیبهای مختلف، جاری شدن آب از بالاترین نقطه تپه عادی نیست. این درحالیست که خطوط هر RSL از بالای شیبها شروع میشود.
البته دخالت مولکولهای آب در تشکیل مواد ایجادشده در رگهها به طور کامل نقض نشده و همانطور که دونداس اشاره کرده است، با وجود اینکه اطلاعات مدارگرد شناسایی مریخ درست بوده و نمک مرطوب در این بخش از سطح سیاره وجود دارد، مکانیسم رفتار رگهها به وجود آب در فاز مایع وابسته نبوده و میزان آب جاری در سطح مریخ به اندازهای نیست که در ابتدا توسط ناسا تخمین زده شده بود.
همانطور که اشاره شد دانشمندان آژانس فضایی آمریکا معتقدند که جستجو برای پیدا کردن حیات بر روی مریخ با وجود تحقیقات جدید زمین شناسان، به اتمام نرسیده و شرایط این سیاره پتانسیل بالایی برای زندگی انسان دارد.