نگاهی به شهر زیرزمینی نوش آباد ؛ شاهکاری از مهندسان ایران باستان

آثار باستانی و شاهکارهای مهندسی مربوط به عهد قدیم، منحصر به تمدن‌های خارجی نیست! در اینجا نگاهی به شهر زیرزمینی نوش آباد در 10 کیلومتری کاشان خواهیم داشت.

شهر زیرزمینی نوش آباد در ایران، به عنوان یکی از بزرگترین شاهکارهای مهندسی باستان در دنیا به شمار می‌رود. هزاران سال پیش، فرهنگ‌های باستانی در استان اصفهان یک اثر کم‌نظیر و خارق‌العاده را خلق کردند! نوش آباد یک شهر باستانی و قدیمی است در عمق 18 متری زمین واقع شده و امکانات پیچیده و منحصر به فردی هم دارد. از جمله پیچیدگی‌های مربوط به مهندسی ساخت این شهر زیرزمینی می‌توان به راهروها، اتاق‌ها و تونل‌های وسیع در آن اشاره کرد. باستان‌شناسان بر این باورند که مردمان آن زمان، برای دورانی طولانی مدت در شهر زیرزمینی نوش آباد سکونت داشته‌اند.

به عقیده بسیاری از کارشناسان، شهر زیرزمینی نوش آباد یکی از بزرگترین شاهکارهای مهندسی و معماری در تمام اعصار است. این شهر، در منطقه‌ای بیابانی واقع شده و وضعیت اقلیمی آن، چندان مناسب برای زندگی نیست.

نوسانات دما در نوش آباد طبیعی است؛ در طول روز مردمان آن با دمای بسیار داغ و سوزان سر و کار دارند و در تاریکی شب، دما به نقطه انجماد می‌رسد!

این شهر در استان اصفهان واقع شده و سالانه گردگشران و محققان بسیاری از آثار این شهر زیرزمینی بازدید می‌کنند. به عقیده کارشناسان، شهر زیرزمینی نوش آباد در دوره ساسانیان احداث شده و جذابیت‌های بسیار زیادی را در خود جای داده است.

علت احداث شهر زیرزمینی نوش آباد چه بود؟

محققان نظریه‌های متعدیی را درباره شهر زیرزمینی نوش آباد پیشنهاد کرده‌اند. از جمله آن می‌توان به گرمای شدید و یا در امان ماندن از جنگ‌های تاریخی اشاره کرد. تعداد دیگری از کارشناسان معتقدند که مردمان باستانی ساکن در این منطقه، به علت محافظت از جان خود در برابر تشعشعات خورشیدی، این شهر را در عمق 18 متری زمین احداث کرده‌اند.

شهر نوش‌آباد پایتخت انوشیروان پادشاه ساسانی می‌باشد که در شمال شهر کاشان و در غرب شهر آران و بیدگل و در 10 کیلومتری کاشان قرار دارد. این شهر زیرزمینی ساختارهای متراکم و پیچیده‌ای چون دالان‌های باریک و اتاق‌هایی با ابعاد کوچک را در خود جای داده و داستان‌های تاریخی متعددی پرامون آن نقل شده است. معتبرترین آن‌، این است که پادشاه ساسانی در هنگام عبور از این منطقه، برای نوشیدن آب توقف کرد. او در ادامه دریافت که آب چاه، بسیار زلال و خنک است و بدین ترتیب دستور داد که یک شهر جدید را در اطراف این چاه احداث کنند. این شهر در ابتدا «انوش آباد» نام گرفت و چندی بعد به «نوش آباد» تبدیل شد.

اما علت احداث این شهر چه بود؟ آیا ساکنان این شهر باستانی برای حفظ جان خود از آب و هوای نامساعد، به زیرزمین پناه برده بودند؟ چرا آن‌ها به سایر متاطق مهاجرت نکرده و زحمت حفر این شهر زیرزمینی 18 متری را به خود داده‌اند؟

منطقی نیست که گروهی از مردمان باستانی برای فرار از وضعیت نامساعد آب و هوا، خود را تا این اندازه به مصیبت وادار کرده باشند! نظریه‌های دیگر نشان می‌دهد که نوش آباد در گذشته، شهری نا امن و خطرناک بوده و ساکنین آن تصمیم گرفتند که برای غلبه بر این مشکلات، زمین را تا عمق 18 متری حفر کرده و شهری زیرزمینی را احداث کنند.

بدین ترتیب، ساکنین شهر باستانی نوش آباد می‌توانستند بدون نیاز به خروج از زمین، در سراسر مناطق این شهر حرکت کرده و در نهایت امنیت به زندگی خود ادامه دهند.

یکی دیگر نقاط قابل توجه درباره شهر زیرزمینی نوش آباد ، دقت بسیار در مهندسی و معماری آن است. گفته می‌شود که سازندگان این شهر باستانی، همه موارد را در نظر گرفته و بهترین اثر ممکن را در هزاران سال پیش خلق کرده‌اند. به عنوان مثال، در این شهر زیرزمینی شفت‌های خصوصی برای تهویه هوا تعبیه شده که امکان زندگی طولانی‌مدت را نیز برای ساکنین آن فراهم می‌آورد.

ساکنین شهر زیرزمینی نوش آباد ، آب آشامیدنی مورد نیاز خود را از طریق چشمه‌های آب شیرین تامین می‌کردند. همچنین محققان بر این باورند که اتاقک‌های موجود در این شهر زیرزمینی، به عنوان انبار مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

باستان‌شناسان ضمن تحقیقات بیشتر بر روی این شهر زیرزمینی دریافتند که حفره‌های بسیاری در نقاط مختلف این شهر زیرزمینی وجود دارد که احتمالا ساکنین، شب‌ها در آنان به خواب می‌رفتند.

همه این‌ها بدان معناست که شهر زیرزمینی نوش آباد به طرز فوق‌العاده‌ای برنامه‌ریزی شده و ساکنین آن را از خطرات محیطی در خارج از سطح زمین محافظت می‌کرد.

تا به امروز، باستان‌شناسان نتوانسته‌اند به توافق جامعی برای علت ساخته شدن این شهر باستانی دست یابند. ولی غالبا گفته می‌شود که سازندگان شهر زیرزمینی نوش آباد برای فرار از جنگ‌ها تصمیم گرفته بودند که باقی عمر خود را در زیر سطح زمین زندگی کنند.

ساسانیان آخرین دوره از یک پادشاهی کلاسیک در این منطقه بودند که رقابت سختی را در این دوره با رومیان داشتند.

این امپراطوری جنگ‌های متعددی را تجربه کرد. آخرین شاهنشاهی ساسانیان، یزدگرد بود که بین سال‌های 632 تا 651 حاکمیت را بر عهده داشت. او سرانجام در یک درگیری عظیم و 14 ساله از سوی مسلمانان، شکست خورد که سقوط سلسله ساسانیان را در پی داشت.

جای تعجب نیست که مردمان این دوره، برای محافظت از خود دست به چنین معماری و مهندسی شگفت‌انگیزی زده باشند! شهر زیرزمینی نوش آباد در دوران جنگ، به خوبی می‌توانست از جان آن‌ها در طول این دوران محافظت کند.

حال اگر مسئله را کمی رویایی‌تر بررسی کنیم، شاید بتوان حتی نظریه‌هایی همچون تغییرات آب و هوا و یا جنگ‌های ساسانی را نیز کنار گذاشت و اثرات ناشی از یک انفجار اتمی را عاملی برای ساخت این شهر زیرزمینی در نظر گرفت!

نوش آباد اولین شهر زیرزمینی کشف شده توسط باستان‌شناسان نیست! همچنین بسیاری بر این باورند که تعداد چنین شهرهایی بیشتر از موارد فعلی است و برخی از آنان هنوز هم کشف نشده‌اند. بسیاری از نویسندگان و نظریه‌پردازان فضانوردان باستانی می‌گویند که علت ساخت این بناهای زیرزمینی، فرار از انفجارهای اتمی بوده است و عاملین این انفجارها، موجوداتی هستند که به عنوان «خدایان» تعبیر شده‌اند.

به عنوان مثال، شواهد بسیاری کشف شده که شهر باستانی موهن‌جو دارو (Mohenjo-Daro) در غرب پاکسان، هزاران سال قبل در معرض یک انفجار اتمی بزرگ قرار گرفته و خرابی‌های عظیمی را نیز به بار آورده است. به همین جهت، بسیاری از محققان بر این باورند که انسان‌های ساکن در دوران پیش از تاریخ بشریت، تمدن‌هایی فوق‌پیشرفته بوده‌اند که تکنولوژی‌های مورد استفاده توسط آن‌ها، فراتر از ابزارهای امروزی ما بوده است!

با تکیه بر همین باور، محققان دریافته‌اند که یک انفجار اتمی بسیار بزرگ، شهر باستانی موهن‌جو دارو را به کلی تخریب کرده و مقادیر بسیار زیادی از تشعشعات اتمی در میان بقایای این شهر کشف شده است.

بر اساس برآوردهای صورت گرفته، با این انفجار دمای منطقه تا 1500 درجه سانتی‌گراد افزایش یافته و تمامی بناها ذوب شده‌اند.

به همین دلیل، بسیاری از نویسندگان استدلال می‌کنند که شهرهای باستانی موجود در سراسر جهان، بازمانده از فرهنگ‌های باستانی هستند که وقایع خشونت‌آمیز بسیاری را در هزاران سال قبل تجربه کرده‌اند.