اعتیاد به نیکوتین یکی از شایعترین وابستگیهای مردم جهان به مواد اعتیادآور بوده که به تازگی موردتوجه دانشمندان عصب شناسی قرار گرفته است.
پژوهشگران با یافتن گروهی از سلولهای مغزی که به گونهای خاص به نیکوتین واکنش میدهند، قدم بزرگی در جهت ترک اعتیاد به نیکوتین برداشتهاند و انتظار میرود که این گروه از سلولها فاکتور اصلی در ایجاد وابستگی به سیگار و سایر دخانیات باشند؛ به صورت دقیقتر، با دستکاری بخشی از نورون مغز موشها، وابستگی به نیکوتین در این جانوران از بین رفته و بخش بزرگی از پازل این رفتار مخرب انسان کشف شد.
اطلاعاتی در مورد اعتیاد به نیکوتین
نیکوتین یکی از شایعترین و شناختهشدهترین مواد مورداستفاده در جوامع بوده و به عنوان سومین ماده اعتیادآور در جهان شناخته میشود؛ به همین خاطر است که ترک وابستگی ایجادشده با نیکوتین بسیار دشوار بوده و دانشمندان سراسر جهان را به تحقیق در این رابطه واداشته است.
از طرف دیگر، به گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها در آمریکا، سیگار کشیدن بزرگترین دلیل جان باختن افراد به واسطه مرگهای قابلپیشگیری است و هر روز چیزی در حدود 1300 نفر در ایالات متحده جان خود را به دلیل استعمال دخانیات و یا قرار گرفتن در معروض دود سیگار از دست میدهند.
جزئیاتی در مورد مقاله چاپشده در رابطه با اعتیاد به نیکوتین
برای آماده کردن تحقیق منتشرشده، دانشمندان دانشگاه راکفلر (Rockefeller University) جنبه شیمیایی مغز را برای پیدا کردن داروهای جدید ضد اعتیاد به نیکوتین موردبررسی قرار دادند و بر روی دو منطقه کوچک میانمغز تمرکز کردند؛ میانمغز یکی از قسمتهای متعددی است که بین مغز انسان و موشها مشترک بوده و قدمت بیشتری در سیر تکامل مهرهداران دارد.
این دو بخش وابسته به یکدیگر، با نامهای هابنولا (Habenula) و IPN، به عنوان قسمتی از مغز که به وابستگی انسان مرتبطاند شناخته میشوند و در هنگام ورود نیکوتین به جریان خون، این ماده اعتیادآور از طریق چنین قسمتهایی به مغز راه پیدا میکند.
البته تیم دانشگاه راکفلر پیش از این مکانیسمهای خاص انتقالدهندههای عصبی در میانمغز که در فرآیند شکلگیری اعتیاد به نیکوتین نقشی حیاتی داشت را کشف کرده بودند، اما این بار تحقیقات به مرحلهای پیشرفتهتر رسید و خوشهای از سلولهای قسمتهای معرفیشده میانمغز که به نیکوتین واکنش خاصی نشان میدهند، یافت شد.
به صورت معمول، با استعمال دخانیات قسمت هابنولا سیگنالهایی را به بخش IPN مغز ارسال کرده که با کاهش لذت مصرف نیکوتین، میزان مصرف را کم میکند؛ با این حال یکی از مهمترین ویژگیهای اعتیاد به نیکوتین بیحس شدن فرد و به وجود آمدن نیاز به مصرف بیشتر این ماده است.
محققان با خوراندن آب نیکوتین دار به موشها، به مدت 6 هفته، متوجه شدند که قرارگیری در معرض مقدار زیادی از این ماده اعتیادآور، گروهی از نورونهای مغز به نام “Amigo1” را دستخوش تغییر کرده و دو نوع خاص انتقالدهندههای عصبی برای مختل کردن سیگنالهای هابنولا را ایجاد میکند.
اینز ایبانز تالون (Ines Ibanez-Tallon) محقق ارشد مقاله چاپشده در این رابطه میگوید که با مصرف طولانی مدت نیکوتین میزان اختلال در سیگنال هابنولا بیشتر شده و مغز نسبت به قبل بیحستر میشود؛ این موضوع برای توسعه دارویی که وابستگی به نیکوتین را از بین میبرد، نقشی حیاتی دارد.
تیم تالون برای مطمئن شدن از نقش نورونهای Amigo1، ژن دریافتکنندههای نیکوتین در خوشهی سلول کشفشده در مغز موشها را دستکاری کردند و این جانوران در محیطی که حق انتخاب مصرف و یا عدم مصرف نیکوتین به آنها داده شده بود، قرار گرفتند.
همانطور که انتظار میرفت موشهای داران نورونهای Amigo1 خاموش، وابستگی به نیکوتین نداشتند و از طرف دیگر، سایر جانوران همچنان به دنبال مصرف بیشتر این ماده اعتیادآور بودند.
با وجود اینکه تاکنون این پدیده تنها در موشها گزارش شده، شباهتهای فراوان میانِ مغز انسان و موش باعث شده تا محققان به ساخت دارویی بر اساس این روش درمانی برای ترک اعتیاد به نیکوتین، بسیار امیدوار باشند.
مقاله تیم تالون در ژورنال “PNAS” به چاپ رسیده است.