دانشمندان به تازگی اعلام کردهاند که پس از سالها تحقیق و پژوهش فرم جدیدی از ساختار دی ان ای (DNA) در سلولهای زنده انسان کشف شده است که با شکل دو رشتهای مارپیچی معروف دی ان ای تفاوت بسیاری دارد.
وقتی صحبت از دی ان ای (DNA) به میان میآید، اولین شکلی که به ذهن بسیاری از علاقهمندان خطور میکند، مارپیچ دوتایی معروفی است که از سالها پیش به عنوان ساختار نگهدارندههای کدهای ژنتیکی بدن ما شناخته میشود.
با این وجود، دانشمندان اخیرا اعلام کردهاند که این ساختار دی ان ای تنها فرم موجود در سلولهای زنده نیست و دلیل مطرح شده این ادعا هم ساختاری گره ای شکل بوده که برای اولین بار در سلولهای زنده انسان دیده شدهاند.
کشف فرم تازه ساختار دی ان ای
به طور کلی عملکرد بیولوژیکی بدن به ساختار DNA ما وابسته است و در حالی که ترکیب تازه کشفشده که با نام i-motif شناخته میشود، از دهه نود در سلولهای غیرزنده مشاهده شده بود، وجود این ساختار در سلولهای زنده ما تا به امروز تایید نشده بود و نمیشد با اطمینان گفت که چنین ترکیبی از مولکولهای حاوی کدهای ژنتیکی انسان به صورت طبیعی در سلولها شکل میگیرد.
دنیل کرایست (Daniel Christ) از دانشگاهی در اتریش که یکی از اعضای تیم تحقیقاتی کشف اخیر بوده، در این رابطه میگوید که مشاهدات او و تیمش نشان میدهند که ژنتیک ما به ساختارهای پیچیدهتری از آنچه تصور میشد ارتباط دارد و اطلاعات به دست آمده درک محققان از عملکرد سلولی را به میزان قابلتوجهی گسترش میدهد.
همانطور که مهدی زراعتی (Mahdi Zeraati)، نویسنده اول تحقیق انجامشده که به نظر از ایرانیان مقیم اتریش است اظهار کرده، ساختار چهار رشتهای موردنظر با ترکیب مارپیچی معروف تفاوت بسیاری دارد و پیش از این هم ساختارهای متفاوت بسیاری کشف شده که احتمال وجود آنها در سلولهای زنده انسان، همانند i-motif، کم نیست.
البته قبلا در سال 2013 یک ساختار دی ان ای متفاوت به نام G4 در سلولهای زنده انسان کشف شد که وجود آن به کمک نوعی پادتن مهندسیشده آشکار شده بود؛ زراعتی هم در تحقیق خود از چنین روشی برای کشف i-motif استفاده کرد و با استفاده از پادتنی به اسم iMab که به ساختار موردنظر میچسبد، محل قرارگیری این ترکیب در سلول زنده را با نورهای سبز رنگ فوقالعاده ریز، به دقت مشخص کرد.
زراعتی در این باره میگوید که نکته شگفتانگیز در کشف اخیر پدیدار شدن و ناپدید شدن ساختار موردنظر در سلول است که پس از مدتی از بین میرود و با گذشت زمان، دوباره به وجود میآید؛ البته هنوز نیاز به انجام تحقیقات بیشتری برای مشخص کردن عملکرد i-motif وجود دارد، اما بررسی ابتدایی نشان میدهد که در کنار ظاهر شدن ترکیب کشفشده در اواخر چرخه عمر سلولی، این ساختار دی ان ای در تلومرها یا همان پایانه فیزیکی کروموزومها که به کهولت سن مربوط است هم ظاهر میشود.
همانطور که زراعتی و تیمش اظهار کردهاند، اثبات وجود ساختار به عنوان قدم اول برای مشخص کردن عملکرد آن به حساب میآید و در قدمهای بعدی، گسترش دانش ما در مورد ژنتیک انسان میتواند در بالا بردن عملکرد داروهای ضد سرطان که دی ان ای را هدف قرار میدهند موثر باشد و یا در زمینههای دیگر به بهبود وضعیت سلامتی بشر کمک کند.
نتایج تحقیق انجامشده در ژورنال “Nature Chemistry” به چاپ رسیده است.