گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
خبر مهم ناسا در مورد اکتشافات تازه‌ی کاوشگر کنجکاوی (Curiosity)، به شناسایی ترکیبات ارگانیک در مریخ اختصاص داشت؛ کشفی که می‌تواند آغازی برای پایان بخشیدن به معمای وجود یا عدم وجود حیات فرازمینی باشد.
برای سال‌ها مریخ نورد کنجکاوی ناسا، با شکیبایی خود را وقف جمع‌آوری نمونه در سطح سیاره سرخ کرد تا اینکه سرانجام این تلاش‌ها نتیجه داد. دانشمندان ساعاتی پیش از به دست آوردن شواهدی محکم، دال بر وجود انواع ترکیبات ارگانیک در مریخ خبر دادند. پیش‌تر سطح بالای گاز متان در اتمسفر مریخ نیز، دانشمندان را به وقوع اتفاقاتی عجیب در این سیاره متقاعد کرده بود و اکنون به نظر می‌رسد آن‌ها پاسخ ابهامات خود را یافته‌اند؛ اکتشافاتی که در علم زیست‌شناسی فضایی، بی‌سابقه توصیف شده است.
اهمیت وجود ترکیبات ارگانیک در مریخ
مدیر سازمان ملی هوا و فضای امریکا با انتشار پستی در همین زمینه اظهار داشت:
کاوشگر کنجکاوی در ماموریت خود موفق به یافتن ترکیبات ارگانیک در مریخ شد. البته این به معنای کشف حیات فرازمینی نیست اما نشانه‌ی خوبیست برای ادامه یافتن تحقیقات؛ ما کاوشگر مارس 2020 را به این سیاره خواهیم فرستاد تا نمونه‌برداری‌ها در عمق بیشتری پیگری شود.
حفاری‌های کاوشگر کنجکاوی در دو نقطه متفاوت از دهانه گودال گیل (Gale)، درک بهتری از شیمی آلی سنگ‌های رسوبی مریخ که عمری 300 میلیون ساله دارند به دانشمندان داده است. وجود ترکیباتی چون تیوفین، 2 و 3 متیل تیوفین، متان تیول و دی متیل سولفید در نمونه‌های جمع‌آوری شده شاید برای افراد عادی چندان حائز اهمیت نباشد، اما به مریخ‌شناسان و زیست‌شناسان فضایی این پیام را می‌دهد که سنگ‌های رسوبی سطح مریخ از منظر شیمی آلی، شباهت غیر قابل تصوری به سنگ‌های زمینی دارند.
هیجان‌انگیزتر اینکه روش به کار رفته برای شناسایی این ترکیبات ارگانیک در مریخ ، تایید می‌کند آن‌ها تنها مواد آلی که سیاره سرخ به خود دیده نبوده‌اند؛ بلکه بر جای مانده از تجزیه ترکیبات آلی پیچیده‌تر هستند.
به عقیده‌ی «توماس زوربوچن» یکی از مدیران رده بالای ناسا:
با این اکتشافات جدید، مریخ ما را به استمرار تحقیقات برای کشف حیات فرا می‌خواند. من مطمئن هستم ماموریت‌های بعدی ما، پرده از اسرار شگفت‌آورتری در سیاره سرخ کنار خواهند زد.
سرگذشت متان در اتمسفر مریخ
اما مجموعه دیگری از یافته‌ها به وضعیت مرموز متان (CH4) در مریخ مرتبط است. اولین باری که دانشمندان متوجه وجود این گاز در اتمسفر سیاره همسایه شدند، به چندین سال قبل بازمی‌گردد و از همان زمان، بحث بر سر امکان وجود منابع هیدروکربن در مریخ به موضوعی داغ بدل شد.
داده‌های به دست آمده از کاوشگر کنجکاوی و همین‌طور مدارگرد یابنده‌ی گاز (Trace Gas Orbiter) که بر فراز مریخ در حال گردش است؛ از تولید مداوم متان در پروسه‌ای پویا حکایت دارند. به طور کلی فرآیند تجزیه متان در حضور نور فرابنفش صدها سال زمان می‌برد؛ اما این دقیقا چیزی نیست که در مریخ جریان داشته است. ظاهرا موج خروشان متان در اتمسفر این سیاره با همان سرعتی که پدید می‌آید، ناپدید هم می‌شود که این نه تنها وجود منابع قابل توجه تولید متان را نشان می‌دهد، بلکه از فرونشست این گاز در اتمسفر مریخ نیز حکایت دارد.
آنالیز تازه‌ای که روی داده‌های جمع‌آوری شده توسط کاوشگر کنجکاوی صورت گرفته، الگوی بلندمدتی از فراز و فرود متان در اتمسفر مریخ را تایید می‌کند که در بازه‌های زمانی 240 الی 650 میلیون ساله رخ داده است. جالب‌تر اینکه این تغییرات، مطابقت کاملی با تغییر فصول در مریخ دارند، به طوری که غلظت متان در تابستان‌های نیمکره شمالی سیاره، به حداکثر مقدار خود می‌رسد.
به گفته‌ی محققان این اولین باری است که متان مریخ را در چنین چرخه پرتکراری می‌بینیم و این مهم تنها به دلیل ماموریت بلندمدت کاوشگر کنجکاوی محقق شده است. به این ترتیب، هم درک بهتری از سرگذشت متان در سیاره سرخ به دست آمده و هم الگوی به اصطلاح «تنفس فصلی» آن ترسیم شده است.
در کره زمین، موجودات زنده منبع تولید 95 درصد از کل مولکول‌های متان هستند؛ هر چند که منابع تولید غیر بیولوژیکی نیز وجود دارند اما عمده‌ی تولید متان، ناشی از گاز معده دام‌ها و فعالیت باکتری‌ها است. البته این حقیقت را لزوما نمی‌توان به سیاره همسایه تعمیم داد و وجود موجودات زنده میکروسکوپی را عامل تولید متان در مریخ دانست؛ چرا که کاندیداهای مهم‌تری در این کارزار حضور دارند.
یکی از عوامل احتمالی، انجام واکنش‌های شیمیایی در سنگ‌های خاصی موسوم به الیوین (olivine) است. لایه نازکی از این سنگ‌های سیلیکاتی قادرند به طور پیوسته متان تولید کنند و سبب ایجاد پروسه‌ای به نام سرپنتیزاسیون (serpentinisation) شوند که ناشی از واکنش بین متان، مولکول‌های آب و دی‌اکسیدکربن است. این پروسه به نوبه خود، تولید حرارت و متان بیشتری را در پی دارد.
افکندن مواد آلی در اتمفسر مریخ به وسیله شهاب‌سنگ‌ها دیگر احتمال پنداشته می‌شود، کما اینکه در سال 2014 پس از مواجهه‌ی نزدیک فضاپیمای ماون (MAVEN) با دنباله‌دار سایدینگ اسپرینگ، آنالیز گرد و خاک جمع‌آوری شده نشان از وجود ترکیباتی آلی در آن داشت که می‌توانند سرمنشا حیات کیهانی باشند.
دیگر عامل مفروض، وجود منابع زیرزمینی انتشار متان در نزدیکی سطح مریخ عنوان شده که برای طرح این فرضیه، به خصوصیات نوعی ساختار کریستالی موسوم به کلاترات (clathrate) استناد شده است. کلاترات‌ها می‌توانند مولکول‌های متان را در کریستال‌های یخی محبوس کرده و برای میلیون‌ها سال به همان صورت نگهداری کنند تا اینکه با تغییرات محیطی، شرایط برای رهاسازی یکباره متان محبوس شده فراهم شود.
افزایش شدت تابش اشعه خورشید و بالا رفتن حرارت در تابستان، یکی از این تغییرات محیطی مورد نیاز برای آزاد شدن گازهای متان پنداشته می‌شود. از طرفی با کاهش دما در زمستان، مولکول‌های متان دوباره در کریستال‌های یخی محبوس می‌شوند و این می‌تواند توضیحی برای کاهش عجیب غلظت متان در اتمسفر مریخ باشد.
وجود دی‌اکسیدکربن و فشار پایین که لازمه‌ی تشکیل کلاترات است، امکان تجمع کریستال‌های پر از متان را در چند متری عمق خاک مریخ فراهم می‌کند. البته فرضیه کلاترات‌ها، توضیحی برای منشا تولید متان در مریخ ارائه نمی‌دهد و تنها به حبس یا آزادسازی این گاز، بسته به شرایط محیطی اشاره دارد.
چشم انداز آینده‌ی اکتشافات فضایی
با تمامی این تفاسیر، در شرایط فعلی نمی‌توان با استناد به وجود متان یا ترکیبات ارگانیک در مریخ ، از وجود حیات در آن سخن گفت. شاید در آینده با انجام آزمایش‌های بیشتر روی ایزوتوپ‌های کربن موجود در متان، تصویر شفاف‌تری در این زمینه ترسیم شود. کمااینکه «مایکل مِیِر» محقق ارشد در برنامه اکتشافات مریخی ناسا می‌گوید:
آیا این‌ها نشانه وجود حیات در مریخ هستند؟ هنوز نمی‌دانیم اما نتایج حاکی از آن است که ما در مسیر درستی گام برداشته‌ایم.
به هر حال آنچه که واضح است اینکه شناسایی هرگونه ساختار ارگانیک پیچیده در سیاره همسایه ما، می‌تواند شمایی از نحوه جاری شدن حیات در زمین را به تصویر بکشد و درک بشر از حیات در کیهان را متحول سازد.
