شفق های قطبی زحل ؛ شکار تازه تلسکوپ فضایی هابل

شفق های قطبی زحل پدیده ای چشم نواز و شگفت انگیز هستند. بار دیگر تلسکوپ فضایی هابل با ارمغانی جدید ستاره شناسان را بهت زده کرد. عکس شفق های قطبی زحل که توسط هابل گرفته شده در نوع خود بی نظیر است.

شفق های قطبی زحل یکی دیگر از جادوهای زحل است. هابل در عکس های جدیدی که از این سیاره به ثبت رسانده توانسته است زیبایی شفق های قطبی زحل را به خوبی ثبت کند. عکس هایی که منجمان آنها را حیرت انگیز توصیف کرده اند.

شگفتی های سیاره زحل را پایانی نیست، زیبایی حلقه های زحل و نیز رازهای پنهای اقمار این سیاره سالهاست که بشر را مفتون خود ساخته است. زحل ششمین سیاره منظومه خورشیدی است و به خاطر فاصله بیشتری که با خورشید دارد یک سال در زحل یعنی مدت زمان گردش یک دور کامل آن به دور خورشید، ۲۹ سال زمینی است. زحل یک سیاره غول پیکر گازی است، بدین معنی که این سیاره سطح جامد و مشخصی ندارد و هیدروژن و هلیوم اصلی ترین مواد تشکیل دهنده آن هستند.

گویا زحل قصد ندارد از خودنمایی های ممتد خود دست بردارد و با شفق های قطبی می خواهد بار دیگر شگفتی های خود را به رخ دیگر سیارات منظومه شمسی بکشد. بدون هیچ شبهه ای می توان مدعی بود که زحل یا کیوان از لحاظ زیبا شناختی در راس سیارات منظومه شمسی قرار دارد. وجود حلقه های مرموز و خیره کننده اطراف این سیاره باعث شده تا آن را ارباب حلقه های منظومه شمسی بنامند.

تاکنون ۶۲ قمر در زحل کشف شده است. سیاره زحل با توجه به شرایط خاصی که دارد قادر به میزبانی حیات نیست اما از نظر ستاره شناسان تعدادی از قمرهای زحل از جمله تیتان و انسلادوس شرایطی دارند که امکان شکل‌گیری حیات را در آن‌ها ایجاد می کند.

شفق های قطبی زحل و تفاوت آن با شفق های قطبی زمین

تلسکوپ هابل طی هفت ماه از سال ۲۰۱۷ از بخش تصویر بردار اسپکتوگراف خود استفاده کرد تا به مطالعه در خصوص سیاره زحل و مخصوصا شفق های قطبی آن بپردازد. بهترین زمان برای مشاهده شفق های قطبی زحل قبل و بعد از تابستان در نیکره شمالی این سیاره است و بر این اساس، هابل در این مدت مشغول مطالعه شفق های قطبی این سیاره شد. نتیجه این مطالعات ارسال عکس هایی نادر از شفق های قطبی زحل بود.

اینجا و بر روی زمین شفق های قطبی در واقع نتیجه بادهای خورشیدی هستند که با ذرات باردار پروتون و الکترون برخورد می کنند. ذرات باردار در یونسفر رسوخ می کنند و به حرکت در مسیر های مغناطیسی می پردازند که به سمت قطب روانه می شوند. در این زمان با ذرات دیگری چون اکسیژن و نیتروژن ترکیب می شوند که پیامد آن شکل گیری صحنه های رقص نور در آسمان است که مشاهده آن تجربه ای بی نظیر برای هر کسی خواهد بود.

قبلا تصور می شد که در منظومه شمسی تنها سیاره زمین است که می تواند پدیده ای بنام شفق قطبی را ایجاد کند، اما بعدها مشخص شد که دیگر سیارات منظومه شمسی نیز قادر به ایجاد چنین پدیده حیرت آوری هستند، که از جمله این سیارات می توان به زحل، اورانوس، مشتری و نپتون اشاره کرد. همچنین اخیرا ستاره شناسان موفق به مشاهده شفق قطبی بر روی سیارات فراخورشیدی خارج از منظومه شمسی  شده اند.

البته نمی توان برای شکل گیری شفق های قطبی بر روی سیارات دیگر، همان عواملی را بر شمرد که در شکل گیری شفق های قطبی بر روی زمین دخیل هستند. بطور مثال در خصوص شفق های قطبی سیاره مشتری، بادهای خورشیدی هیچ نقشی ندارند بلکه شفق های قطبی این سیاره ثمره یک مکانیزم پیچیده مرموز هستند که هنوز برای ستاره شناسان چندان شفاف نیستند.

در خصوص سیاره زحل و نیز شفق های قطبی زحل هر چند به نظر می رسد که بادهای خورشیدی عامل اصلی باشند اما این موضوع تایید نشده و عامل شکل گیری شفق های قطبی زحل  هنوز به شکل یک معما باقی مانده است.

شفق های قطبی زحل با شفق های قطبی زمین فرق دارد. شفق های قطبی زمین را می توان به چشم هم مشاهده کرد، اما برای شفق های قطبی زحل می بایست با استفاده از تشعشعات ماوراء بنفش به عکس برداری پرداخت، زیرا به صورت عادی قابل مشاهده نیستند. برخوردهایی که در شفق های زحل رخ می دهد هیدروژنی هستند و لذا نمی توان آنها را به سادگی مشاهده کرد.

این موضوع در خصوص شفق های قطبی سیارات مشتری، نپتون و اورانوس نیز صحت دارد. هابل با استفاده از فناوری ماوراء بنفش خود قادر به مشاهده شفق های قطبی زحل است و در نهایت موفق شد از این پدیده جذاب سماوی عکس برداری کند. تیم ستاره شناسانی که با تلسکوپ فضایی هابل کار می کنند، شفق های قطبی زحل را بسیار بزرگ و متنوع توصیف کرده اند.