با 11 مورد از شگفتی های کهکشان راه شیری آشنا شوید

شگفتی های کهکشان راه شیری مجموعه‌ای از 11 حقیقت حیرت‌انگیز در مورد سیستم کیهانی بزرگ میزبان منظومه شمسی و سیاره ما، زمین است که این کهکشان شگفت‌انگیز را از زاویه‌ای دیگر به ما نشان می‌دهد.

شگفتی های کهکشان راه شیری از آنچه که تصور می‌کنیم بیشتر است؛ این سیستم کیهانی عظیم شامل ستاره‌ها،‌ ابرنواخترها، سحابی‌ها و شناخته‌ها و ناشناخته‌های فراوانی است که هرکدام به نوبه خود شیفتگان دنیای ستاره شناسی را حیرت‌زده می‌کنند و دانشمندان را در تلاش برای پرده‌برداری از رازهای جهان اطراف به تکاپو می‌اندازند.

این کهکشان شگفت‌انگیز میزبان منظومه شمسی و به طور مشخص‌تر، سیاره زمین است و از روی سیاره ما به صورت نواری نورانی از اجرام آسمانی درخشان به نظر می‌رسد. در ادامه قصد داریم تا 11 حقیقت شگفت‌انگیز در مورد کهکشان راه شیری را با هم مرور کنیم؛‌ با گجت نیوز همراه باشید.

شگفتی های کهکشان راه شیری

1. نام راه شیری به دوران باستان برمی‌گردد

الهه آسمان‌ها، هرا

پیش از ظهور لامپ‌های الکتریکی و نورهای مصنوعی، آسمان شب در سراسر کره زمین پر از ستاره‌های زیبایی دیده می‌شد که در آسمان می‌درخشیدند. نوار سفید رنگ و نورانی کهکشان راه شیری هم در آن دوران به خوبی مشاهده می‌شد و این اتفاق باعث شده بود که گذشتگان نام‌های متفاوتی را برای آنچه در آسمان می‌دیدند،‌ انتخاب کنند.

در مورد نام راه شیری داستان‌های زیادی مطرح شده، اما افسانه‌ای که بیشتر از همه بر سر زبان‌هاست داستان یونانی شیر دادن الهه آسمان‌ها، هرا (Hera)، به هرکول است. گفته شده که هرا در هنگام انجام این کار به خواب فرو رفته بود و وقتی که بیدار شد و پستانش را از دهان هرکول کشید، مقداری شیر در سراسر آسمان‌ها پخش شد و نوار سفید رنگ کهکشان راه شیری به وجود آمد.

البته به گفته متیو استنلی (Matthew Stanley)، پروفسور تاریخ دانشگاه نیویورک منشا اصلی این اسم هنوز مشخص نیست و کسی نمی‌داند که برای اولین بار چه کسی از چنین لقبی برای توصیف کهکشان ما استفاده کرد.

2. تعداد ستاره‌های کهکشان راه شیری نامشخص است!

یکی از شگفتی‌های کهکشان راه شیری به تعداد دقیق ستاره‌های موجود در آن مربوط می‌شود. شمردن تعداد ستاره‌های موجود در این کهکشان کار سختی است و از آنجایی که تلسکوپ‌ها تنها نورانی‌ترین ستاره‌ها را می‌بینند، همیشه ستاره‌هایی هستند که به واسطه وجود گرد و غبار موجود در فضا، از نظرها پنهان هستند.

یکی از راه‌های ابتکاری شمارش این اجرام نورانی اندازه‌گیری زمان لازم برای گردش ستاره‌های گوناگون در کهکشان است؛ با این کار میزان نیروی گرانش وارده به این اجرام مشخص شده و از این طریق می‌توان جرم کلی راه شیری را تخمین زد. در مرحله بعدی این جرم کلی را بر جرم متوسط ستاره‌ها تقسیم کرده و به صورت تقریبی مشخص می‌کنیم که چه تعداد ستاره در سیستم کیهانی ما وجود دارد.

دیوید کورنرییچ (David Kornreich)، ستاره شناسی از یکی از دانشگاه‌های نیویورک در این رابطه می‌گوید که چنین روشی تنها یک تخمین کلی از تعداد ستاره‌های کهکشان راه شیری به ما می‌دهد و تنوع اندازه ستاره‌ها و فاکتورهای دیگر از دقت این روش کم می‌کنند. ماهواره گایا (Gaia) سازمان فضایی اروپا مدتی پیش نقشه 1 میلیارد از ستاره‌های کهکشان ما را منتشر کرد و دانشمندان اعلام کردند که این نقشه تنها 1 درصد از تعداد واقعی این اجرام را نشان می‌دهد؛ پس می‌توان این احتمال را مطرح کرد که کهکشان راه شیری بیش از 100 میلیارد ستاره دارد!

3. یکی از شگفتی های کهکشان راه شیری وزن آن است!

همانطور که اشاره کردیم تخمین برخی از ویژگی‌های کهکشان راه شیری به طور دقیق تاکنون غیرممکن بوده و وزن این سیستم هم یکی از این ویژگی‌هاست؛ دانشمندان در این رابطه اعداد مختلفی را بین 700 میلیارد تا 2 تریلیون برابر جرم خورشید اعلام کرده‌اند، اما از آنجایی که حدودا 85 درصد جرم این کهکشان از نوع ماده تاریک است و به صورت مستقیم قابل‌مشاهده نیست، تخمین‌های ارائه‌شده دقیق نیستند.

اکتا پتل (Ekta Patel)، ستاره شناسی از دانشگاه آریزونا اخیرا در همین رابطه تحقیقی را منتشر کرده که با در نظر گرفت نیروی گرانش عظیم کهکشان راه شیری بر روی کهکشان‌های کوچکی که به دور آن می‌چرخند، جرم سیستم کیهان ما را 960 میلیارد برابر جرم خورشید تخمین زده است!

4. راه شیری در یک فضای عظیم و خالی از کیهان قرار دارد

مورد بعدی از لیست شگفتی های کهکشان راه شیری به موقعیت آن در کیهان مربوط است. بررسی‌های مختلف دانشمندان نشان داده که کیهان در مقیاس بزرگ به شکل تصویر بالا و به صورت یک شبکه عظیم از نقاط نورانی و متراکم دیده می‌شود که از طریق رشته‌های باریکی به هم وصل شده‌اند و در بین آن‌ها حفره‌هایی بزرگ و تقریبا خالی وجود دارد.

به این دلیل از عبارت تقریبا خالی استفاده شده که محل زندگی ما هم در یکی از این حفره‌ها به نام کینن، بارگر و کووی (KBC) قرار دارد؛ نام KBC به افتخار سه دانشمندی که در سال 2013 این کشف را به نام خود ثبت کردند،‌ انتخاب شده است.

5. در مرکز این کهکشان یک سیاه چاله کلان جرم عظیم وجود دارد

یکی دیگر از شگفتی های کهکشان راه شیری یک سیاه چاله فوق‌العاده بزرگ در مرکز این مجموعه است که جرمی حدودا 4 میلیون برابر خورشید دارد. وجود این جرم عظیم به این دلیل تایید شده که بر اساس مشاهدات، ستاره‌های نزدیک به مرکز کهکشان به دور جرم بزرگی گردش می‌کنند که خود قابل رویت نیست.

در سال‌های اخیر محققان در تلاش بوده‌اند که با ترکیب تصاویر تلسکوپ‌های رادیویی جزئیات بیشتری را از فضای پر از گرد و غبار و گاز اطراف این سیاه چاله کلان جرم آشکار کنند.

6. گاهی کهکشان‌های کوچک اطراف به راه شیری برخورد می‌کنند

وقتی مکتشف پرتغالی، فردینان ماژلان (Ferdinand Magellan)‌ در قرن 16 میلادی در نیمکره شمالی زمین به اکتشاف می‌پرداخت، او و خدمه‌اش به دفعات متعدد خوشه‌های ستاره‌ای را می‌دیدند که در آسمان شب به شکل دیسک‌هایی نورانی بودند. بعدها مشخص شد که ماژلان و هم‌سفرانش جزو اولین اروپاییانی بودند که حرکت کهکشان‌های کوتوله را در آسمان شب به ثبت رساندند.

این مجموعه اجرام یکی دیگر از شگفتی های کهکشان راه شیری هستند و به همان شکلی که زمین به دور خورشید می‌چرخد،‌ در اطراف این سیستم عظیم گردش می‌کنند. گاهی اوقات پیش می‌آید که کهکشان ما این مجموعه‌های کوچک را در خود می‌بلعد و به تعداد ستاره‌هایش می‌افزاید.

در اوایل سال جاری میلادی داده‌های ماهواره گایا نشان داد که میلیون‌ها ستاره که در کهکشان ما، در مدارهای سوزنی شکل گردش می‌کنند،‌ متعلق به کهکشان کوتوله‌ای به نام «سوسیس گایا» (Gaia Sausage) هستند. این کهکشان در گذشته‌های دور با راه شیری برخورد کرده است.

7. در کهکشان راه شیری مقدار زیادی روغن سمی وجود دارد!

بر اساس ادعای دانشمندان، در فضای خالی بین ستاره‌های کهکشان ما مقدار زیادی روغن سمی وجود دارد که به صورت مولکول‌های ارگانیک چرب هستند. این مولکول‌ها که با نام ترکیبات کربن آلیفاتیک شناخته می‌شوند، در برخی ستاره‌ها تولید شده و سپس به فضای بین ستاره‌ای کهکشان نشت می‌کنند.

تازه‌ترین تحقیقات نشان می‌دهند که حدودا یک چهارم تا نیمی از کربن موجود در سراسر کهکشان به این مورد از شگفتی های کهکشان راه شیری مربوط می‌شود. این میزان از برآوردهای پیشین پنج برابر بیشتر است و به نوعی امیدواری دانشمندان را مورد جهان اطراف بالا برده است؛ از آنجایی که کربن یکی از اجزای مهم برای به وجود آمدن حیات است،‌ وجود مقادیر زیاد این عنصر در سراسر کهکشان شانس وجود حیات در این سیستم عظیم کیهانی را به میزان قابل‌توجهی بالا می‌برد.

8. راه شیری در مسیر برخورد با یک کهکشان دیگر است

تصویری از کهکشان آندرومدا

یکی از حقایق ناراحت‌کننده در مورد لیستی که آن را بررسی می‌کنیم این است که کهکشان ما قرار نیست برای همیشه پا برجا بماند و اینطور که به نظر می‌رسد، با سرعت 400 هزار کیلومتر بر ساعت در مسیر برخورد با کهکشان همسایه‌اش،‌ آندرومدا (Andromeda) قرار گرفته است.

تا پیش از این گفته شده بود که در این برخورد که 4 میلیارد سال دیگر اتفاق می‌افتد، آندرومدا به واسطه جرم عظیمش کهکشان راه شیری را می‌بلعد و دست آخر تنها بازمانده اتفاق خواهد بود؛ با این وجود جدیدترین پژوهش‌ها نشان می‌دهند که جرم این کهکشان حدودا 800 میلیارد برابر خورشید بوده و به نوعی هم‌اندازه راه شیری است؛ بنابراین هنوز مشخص نیست که در 4 میلیارد سال دیگر خسارت وارده به کهکشان ما بیشتر خواهد بود یا آندرومدا!

9. ستاره‌های گوناگون به سرعت به کهکشان راه شیری وارد می‌شوند!

اخیرا محققان در جریان بررسی وضعیت ستاره‌های فوق‌سریعی که در هنگام برخورد با سیاه چاله کلان جرم راه شیری، با سرعت‌های فوق‌العاده بالا به بیرون پرتاب می‌شوند، با موضوع جالبی مواجه شدند؛ بیشتر از آنکه چنین اجرام آسمانی نورانی از این کهکشان خارج شوند، ستاره‌هایی که احتمالا متعلق به کهکشان‌های اطراف هستند، به سمت سیستم کیهانی ما حرکت می‌کنند.

توماسو مارچتی (Tommaso Marchetti)، ستاره شناسی از یکی از دانشگاه‌های هلند که درباره این مورد از شگفتی های کهکشان راه شیری مقاله‌ای منتشر کرده، می‌گوید که ممکن است این ستاره‌ها از کهکشان ابر ماژلانی بزرگ (Large Magellanic Cloud) بیرون زده باشند و از طرف دیگر،‌ به نظر می‌رسد که تعداد زیادی از ستاره‌های راه شیری از این طریق گرد هم آمده‌اند.

10. حباب‌های مشکوکی از کهکشان راه شیری بیرون زده‌اند

تصور کنید که به تازگی کشف کنید که در اتاق خواب شما یک فیل برای مدت‌های طولانی زندگی می‌کرده و شما از وجود آن خبر نداشته‌اید! این موضوع شبیه اتفاقی است که در سال 2010 توجه ستاره شناسان سراسر جهان را به خود جلب کرد؛ در آن سال محققان سازه‌های فوق‌العاده عظیمی را کشف کردند که تا فاصله 25 هزار سال نوری در قسمت بالایی و پایینی کهکشان راه شیری کشیده شده‌اند.

این سازه‌ها که با نام‌های «حباب‌های فرمی» (Fermi bubbles) شناخته می‌شوند، از خود پرتوهای گاما ساطع می‌کنند و هنوز توضیح قاطع و قابل قبولی در مورد آن‌ها ارائه نشده است. در سال گذشته میلادی محققان پس از بررسی داده‌های جمع‌آوری‌شده از این مورد از شگفتی های کهکشان راه شیری اعلام کرده که سازه‌های حباب مانند به احتمال قوی بقایای اتفاقی هستند که بین 6 تا 9 میلیارد سال پیش رخ داده است؛ ممکن است که سیاه چاله مرکز کهکشان در آن زمان مقادیر زیادی گاز و گرد و غبار را بلعیده و این ابرهای عظیم و نورانی را بیرون زده باشد.

11. کهکشان راه شیری در معرض بمبارانی از پالس‌های انرژی قرار دارد

و اما مورد آخر از لیست شگفتی های کهکشان راه شیری به پدیده معروف و مرموز سیگنال رادیویی فضایی (FRB) مربوط می‌شود؛ در طول یک دهه گذشته دانشمندان کشورهای مختلف جهان سیگنال‌های نورانی عجیبی را ردیابی کرده‌اند که از آن سوی کیهان به آن‌ها رسیده است. تاکنون مشخص نشده که دلیل وجود این سیگنال‌ها چیست و در ده سال اخیر هم حدودا 50 مورد FRB ثبت شده است.

منشا سیگنال‌های مورد نظر هم به نوبه خود ابهامات زیادی به همراه دارد، اما چیزی که می‌توان با اطمینان از آن حرف زد این است که پالس‌های FRB از فاصله‌ای چندین میلیارد ساله از گاز و گرد و غبار عبور کرده‌اند و مسافت فوق‌العاده زیادی را برای رسیدن به ما طی کرده‌اند.