گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
با از کار افتادن مریخ نورد آپورچونیتی (Opportunity) یا فرصت، یکی از مهم‌ترین ماموریت‌های فضایی بشر رسما پایان یافت. مرگ این کاوشگر در حالی رخ داد که هشت ماه اخیر را به علت مواجهه با طوفان شن، در سکوت به سر می‌بُرد و آخرین تلاش‌ها هم برای احیای آن بی‌نتیجه ماند.
«توماس زوربوخن» یکی از مدیران ماموریت‌های علمی ناسا، بامداد امروز (25 بهمن) ماموریت مریخ نورد آپورچونیتی را انجام شده و عملیات اکتشافی آن در سیاره سرخ را تمام شده اعلام کرد.
مریخ نورد فرصت یا آپورچونیتی، حدود یک و نیم دهه را به کاوش در مریخ گذراند و مسافت زیادی را در این سیاره درنوردید. ماحصل این تلاش‌ها هم به دست آوردن شواهد محکمی، مبنی بر میزبانی مریخ از آب مایع در گذشته‌های دور بود. البته برادر دوقلوی این ربات کوچک، یعنی اسپیریت (Spirit) نیز سهم خود را در این یافته‌ها داشت. به قول «جان کالاس» مدیر پروژه آپورچونیتی:
این دو کاوشگر، سیاره سرخ را به مکانی آشنا برای ما تبدیل کردند؛ به طوری که اگر اکنون بگوییم دنیای ما، تنها درباره زمین صحبت نمی‌کنیم و مریخ را نیز بخشی از این دنیا می‌دانیم.
مریخ نورد آپورچونیتی در جستجوی آب
اسپیریت و آپورچونیتی به طور جداگانه در تابستان سال 2003 عازم ماموریت شدند و با چند هفته فاصله از یکدیگر، ژانویه 2004 به سطح مریخ قدم نهادند. نخست اسپیریت با فرود آمدن در موقعیت 14 درجه جنوبی از خط استوای مریخ و ناحیه‌ای موسوم به دهانه گسیو (Gusev)، مهمان این سیاره شد. آپورچونیتی نیز در سمت دیگر مریخ و ناحیه‌ای مسطح به نام فلاته نیم‌روز (Meridiani Planum) استقرار یافت.
سپس هر دو کاوشگر، ماموریت میدانی خود را که برای حدود 90 روز طراحی شده بود آغاز و ردپای آب را در سیاره جستجو کردند. البته در گذشته هم مدارگردهای وایکینگ 1 و 2 ناسا، به چنین شواهدی دست یافته بودند؛ از جمله ثبت تصاویری که به وجود کانا‌ل‌های رودخانه‌ای باستانی در سطح شنی مریخ اشاره داشتند. اما مریخ نورد آپورچونیتی از این هم فراتر رفت. به گفته‌ی کالاس:
وجود آب مایع پایدار در سطح مریخ برای ما به اثبات رسید. هرچند ما همواره چنین تصوری داشتیم و به شواهدی هم دست یافته بودیم؛ اما آپورچونیتی بود که مهر تایید نهایی را به این یافته‌ها زد.
داده‌های جمع‌آوری شده در مسیر مریخ نوردی این کاوشگر، نشان داد که بحث بر سر یک حوضچه یا چاله آب نبوده؛ بلکه نواحی آبخیزی با وسعت حداقل یک کیلومتر در سطح مریخ وجود داشته است. همچنین آنالیزهای آپورچونیتی از آن حکایت دارد که لااقل برخی از این جریان‌های آب باستانی در 4 الی 3.5 میلیارد سال پیش، pH خنثی داشتند و بیش از حد اسیدی یا قلیایی نبودند. با توجه به این موضوع کالاس می‌گوید:
آپورچونیتی اثبات کرد که در زمان آغاز شکل‌گیری حیات روی زمین، مریخ قابل سکونت بوده است.
اسپیریت نیز در این مدت بیکار ننشسته بود و اکتشافات مهمی داشت. از جمله کشف یک سیستم هیدروترمال باستانی در دهانه گسیو؛ موضوعی که نشان می‌دهد در گذشته‌های دور حداقل بخشی از مریخ، هم آب مایع و هم منبع انرژی برای پشتیبانی از حیات داشت. در ماموریت‌های بعدی هم این یافته‌ها به تایید رسید. به عنوان مثال کاوشگر کیوریاسیتی ناسا، دهانه گیل (Gale Crater) را که 154 کیلومتر پهنا دارد، میزبان یک دریاچه و نظام رودخانه‌ای در حدود 4 میلیارد سال پیش تشخیص داد.
رکوردشکنی مریخ نورد آپورچونیتی
هر دو کاوشگر در حالی به ماموریت خود ادامه دادند که مدت‌ها از عمر تضمینی آن‌ها می‌گذشت. اسپیریت اوایل سال 2010 در دام یک تله شنی افتاد و نتوانست در زمستان قریب‌الوقوع مریخ، خود را به نور خورشید برساند؛ در نتیجه یخ زد و به خواب ابدی فرو رفت.
آپورچونیتی هشت سال بیشتر خود را از افتادن در چنین چاله‌های مصون نگه داشت. در این سال‌ها به بررسی صخره‌ها و دیواره‌های چهار دهانه‌ی دیگر پرداخت و با چنین پیمایش‌هایی، رقم 45.16 را روی کیلومترشمار خود ثبت کرد. به این ترتیب بیشتر از هر انسان یا وسیله رباتیک دیگری، یک دنیای بیگانه را پیمود و رکوردشکن شد. اما طوفان شن بود که جان آن را گرفت.
در بهار سال 2018 و هنگامی که آپورچونیتی در حاشیه دهانه ایندیور (Endeavour Crater) استقرار داشت؛ مدارگرد شناسایی مریخ، طوفان سهمگینی را رویت کرد که به سرعت در حال نزدیک شدن به آن موقعیت بود. این طوفان نه تنها آن ناحیه، بلکه کل سیاره را فراگرفت و گرد و خاک حاصل، مانع رسیدن نور خورشید به کاوشگر و شارژ باتری‌های آن شد.
در چنین شرایطی، مریخ نورد آپورچونیتی به خواب زمستانی فرو رفت و بدون امکان روشن کردن هیترهای آنبرد خود، در وضعیتی خطرناک قرار گرفت. چرا که سرما و یخبندان جانسوز مریخ، می‌توانست اتصالات آن را در هم بشکند و سخت افزار داخلی‌اش را هم معیوب سازد.
اتفاق بدی که نباید می‌افتاد، رخ داد و آپورچونیتی از تاریخ 10 ژوئن (20 خرداد) به علت نقص در تامین انرژی، چشم باز نکرد. شاید به قول «ابیگل فریمن» یکی از مقامات آزمایشگاه پیشرانه جت ناسا (JPL):
برای پایان این ماموریت تاریخی، وقوع یک طوفان شن تاریخی لازم بود.
فرصتی دوباره برای آپورچونیتی
از شدت این طوفان در اواخر جولای (اوایل مرداد) کاسته شد و در ماه سپتامبر، تا حد زیادی فروکش کرد. مهندسان ناسا هم بلافاصله تلاش برای احیای آپورچونیتی را آغاز کردند و با ارسال دستورات به آن، برای دریافت هرگونه پاسخی گوش به زنگ ماندند.
برای اعضای تیم عملیات، بسیار حائز اهمیت بود که این کمپین را چندین ماه ادامه دهند؛ زیرا از ماه نوامبر، فصل بادخیز در محل استقرار آپورچونیتی آغاز می‌شد. این امیدواری وجود داشت که نسیم مریخی، گرد و خاک را از روی پنل‌های خورشیدی ربات بزداید و فرصتی برای شارژ مجدد باتری‌های آن فراهم کند.
متاسفانه این‌چنین نشد و ظاهرا به آینده هم امیدی نیست. بنابراین برای اولین بار در 15 سال گذشته، باید به زندگی در دنیایی بدون فرصت خو بگیریم!
