واکسیناسیون عاملی برای پیشگیری از بسیاری از بیماریهای عفونی است، اما اخیرا جنبشی به نام مخالفان واکسیناسیون شکل گرفته است که به همین دلیل در این مقاله به داستانها و حقایق جالب سرگذشت واکسن زدن انسانها میپردازیم.
امروزه در خصوص واکسیناسیون بحثهای مختلفی انجام میشود؛ برای مثال گروههایی که با واکسیناسیون مخالفت میکنند سعی دارند تا به انسانها هشدار دهند که از آن استفاده نکنند. از سویی دولتها به مردم میگویند استفاده از چنین واکسنهای کوچکی بدون خطر و البته مفید است، اما میتوان گفت که هر دو گروه به اندازهای در اشتباه هستند؛ چراکه آن دسته از کودکانی که واکسیناسیون نمیشوند برای زندگی خود باید مقابل بیماریهایی که قابل پیشگیری است مبارزه کنند و از سوی دیگر واکسنها در بعضی اوقات در انسانها شرایط نامطلوبی را ایجاد میکنند. به طور کلی در حال حاضر گروههایی به صورت مخفیانه سعی دارند تا اعتماد عمومی مردم در خصوص واکسیناسیون را از بین ببرند، اما باید این موضوع را در نظر گرفت که واکسیناسیون در کنار مزایا و معایبی که دارد به صورت اتفاقی میتواند از دیابت نوع 1 پیشگیری کند. در ادامه با 10 حقیقت و داستان جالب درباره واکسیناسیون آشنا میشوید.
ده حقیقت درباره واکسیناسیون
10. اعتماد به واکسیناسیون کاهش پیدا کرد
واکسیناسیون طی 20 سال گذشته به عنوان وسیلهای برای پیشگیری شناخته میشد که طی این سالها توانست از 732 هزار مرگ و میر و 21 میلیون مورد بستری کودکان در بیمارستان پیشگیری کند. با وجود چنین آمار شگفتآوری، اخیرا اعتماد عمومی نسبت به واکسیناسیون به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرده است. بر اساس نظرسنجی که در سال 2018 انجام شد، حدود 70 درصد از والدین آمریکایی تاکنون برای واکسیناسیون کودکان خود به پزشک مراجعه نکردهاند. البته آمار 70 درصد عدد خوبی محسوب میشود، زیرا این آمار در گذشته 80 درصد بود. همچنین آن تعداد از افرادی که واکسن زدهاند و معتقد بودند برای آنها سودمند بوده است نیز به میزان 16 درصد کاهش پیدا کرده است.
گفتنی است در این نظرسنجی حدود 50 درصد افراد از دریافت واکسن آنفولانزا امتناع کردند و حدود 48 درصد نیز به واکسیناسیون اعتمادی ندارند. همچنین 26 درصد از این افراد بر این باورند که واکسن زدن برای آنها فایدهای به همراه نخواهد داشت. بر اساس این نظرسنجی، پژوهشگران از مهمترین دلایل کاهش اعتماد به واکسن زدن از سوی مردم به فعالیت رسانههای اجتماعی ضد واکسیناسیون و ارائه اطلاعات اشتباه از سوی این رسانهها اشاره کردند. البته میتوان گفت نبودن یک ارتباط شفاف بین سازمانهای بهداشت و درمان با مردم نیز یکی دیگر از دلایل کاهش اعتماد به واکسیناسیون است. گفتنی است در سال 2004 بسیاری از مراجع پزشکی در ایالات متحده عنوان کردند بیماری سرخک ریشهکن شده است، اما در سال 2014 به صورت اتفاقی در 27 ایالت آمریکا حدود 677 مورد ابتلا به بیماری سرخک گزارش شد.
9. رباتها و پستهای مجازی
پژوهشگران در سال 2018 متوجه شدند که رباتها و پستهای مجازی قصد دارند اعتماد عمومی مردم نسبت به واکسن زدن را کاهش دهند. در واقع بررسی محققان نشان میدهد کامنتهایی که در صفحه مجازی توییتر ایجاد میشود در راستای ارائه اطلاعات اشتباه به کاربران گام بر میدارند و حتی با کسانی که با واکسن زدن موافق هستند، برخورد میکنند. بررسیها نشان میدهد این رباتها به نوعی برنامهنویسی شدهاند تا دید عموم مردم را نسبت به واکسیناسیون تغییر دهند. موافقان واکسن زدن بر این باورند که چنین جریانهایی سلامت بسیاری از انسانها را تهدید خواهد کرد.
8. اتان لیندبرگ
خانواده اتان لیندبرگ دیدگاهی ضد واکسیناسیون داشتند، اما لیندبرگ با مطالعههای شخصی متوجه شد که واکسن برای سلامتی بسیار مفید است و به همین دلیل زمانی که وی به سن 18 سالگی رسید با مراجعه به اداره بهداشت اوهایو برای اولین بار واکسن زد. پس از اینکه در سال 2019 بیماری سرخک در شمال غربی پسیفیک شیوع پیدا کرد در سنای آمریکا جلسهای برگزار شد و حتی از اتان لیندبرگ نیز دعوت کردند تا با حضور در این جلسه داستانهای خود را در خصوص واکسن زدن تعریف کند. لیندبرگ در این جلسه عنوان کرد والدین وی پس از اینکه اطلاعات منتشر شده در اینترنت را از سوی گروه ضد واکسیناسیون خواندند، تحت تاثیر قرار گرفته و به همین دلیل از واکسن زدن من جلوگیری کردند. وی افزود این افراد اعتماد عمومی مردم به واکسن زدن را با ارائه اطلاعات نادرست از بین میبرند.
پدر اتان لیندبرگ پس از شنیدن اظهارنظرهای پسرش با وی هم عقیده شد، اما مادر وی بر این باور است که پسرش با واکسن زدن خود به وی بیاحترامی میکند. البته اتان لیندبرگ میگوید دیدگاه مادرش را مبنی بر مخالفت با واکسیناسیون درک میکند؛ چراکه آنها به فکر حفظ سلامتی پسرشان هستند و به دلیل اطلاعات نادرستی چون ارتباط میان واکسیناسیون و ابتلا به اوتیسم و آسیب مغزی از واکسیناسیون کردن پسرشان میترسیدند.
7. پروندهی ابتلا به کزاز در ایالت اورگان
بسیاری از پژوهشگران معتقدند مخالفت با واکسن زدن میتواند خطرات جانی را به دنبال داشته باشد؛ برای مثال در سال 2017 میلادی یک خانواده در ایالت اورگان آمریکا با همین مشکل مواجه شدند. در حادثهای پیشانی پسر 6 ساله آنها زخمی شد و آنها خودشان در داخل خانه پس از شستشوی زخم آن را بخیه زدند، اما متاسفانه باکتری کلستریدیوم تتانی زخم را آلوده کرد که این حادثه اولین مورد ابتلا به بیماری کزاز در ایالت اوراگان طی 3 دهه گذشته بود. پس از 6 روز این کودک که از ناحیه پیشانی دچار صدمه شده بود با لرزش غیرقابل کنترل ماهیچهها مواجه شد، ماهیچههای آروارهاش به تدریج قفل شدند، در این شرایط حتی والدین او نیاز نتواستند به خوبی اقدامات درمانی را انجام داده و در نهایت مجرای تنفسی کودکشان بسته شد. از این رو کودک را به وسیله هواپیما به بیمارستان منتقل کردند و در شرایطی در بخشهای مراقبتهای ویژه بستری شد که احتمال مرگ وی بسیار زیاد بود.
سرانجام پس از 47 روز این کودک بهبود پیدا کرد و به بخش عادی منتقل شد. این کودک حدود 8 هفته مراحل توانبخشی را گذراند تا توانست به قدرت مورد نیاز راه رفتن دست پیدا کند. کزاز بیماری عصبی ماهیچهای مرگباری محسوب میشود که با 5 مرحله واکسن زدن میتوان از این بیماری پیشگیری کرد. هنگامی که این کودک به بیمارستان منتقل شد در همان ابتدا یک مرحله از واکسن پیشگیری از کزاز را به وی تزریق کردند و با وجود اینکه وضعیت کودک در شرایط بحرانی قرار داشت باز هم خانواده او با تزریق 4 واکسن دیگر مخالفت میکردند.
6. واکسن آنفولانزا و نارکولپسی
در سال 2009 و 2010 میلادی بسیاری از مردم قاره اروپا برای عدم ابتلا به آنفولانزای خوکی (H1N1) حاضر شدند تا واکسن ویژه Pandemrix را تزریق کنند که در آن زمان به شکل عجیبی گزارشهایی مبنی بر ابتلا به بیماری نارکولپسی شیوع پیدا کرد؛ بیماران مبتلا به این بیماری در طول روز با مشکل خوابآلودگی شدید مواجه میشوند و حتی در برخی از اوقات حملات خواب غافلگیرشان میکند. در واقع در چنین وضعیتی بیمار به صورت ناگهانی میخوابد و هرچند که کوتاه مدت است، اما در زمان رانندگی یا استفاده از پلهها میتواند خطرات زیادی را به همراه داشته باشد.
به همین دلیل واکسن Pandemrix در کوتاهترین زمان ممکن از تمامی اماکن پزشکی جمعآوری شد و پس از اینکه پژوهشگران بر روی ارتباط میان این واکسن و بیماری نارکولپسی تحقیقاتی را انجام دادند، متوجه شدند که این واکسن دارای یک پروتئین ویروسی است که بر روی رفتار یکی از گیرندههای مغزی تاثیر گذاشته و با تقلید آن باعث بیماری نارکولپسی یا اختلال در خواب شده بود.
5. واکسن مرموز آبله
بسیاری از انسانها به دلیل بیماری آبله برای قرنها جان خود را از دست دادند. ادوارد جنر، یک پزشک انگلیسی در سال 1796 با دختری به نام سارا نلمز روبهرو شد که شیر گاو را میدوشید که دستهای این دختر و سایر همکاران او به آبله گاوی مبتلا شدند، اما در سایر قسمتهای بدن آنها علائمی از آبله مشاهده نشد. از این رو ادوارد جنر در کمال ناامیدی و در یک حرکت غیر اخلاقی بخشی از چرک زخمهای دست سارا نلمز را در سرنگ قرار داد و به یک پسر 8 ساله به نام جیمز فیلیپ تزریق کرد و پس از آن نیز یک دوز کامل از ویروس آبله را در بدن این کودک 8 ساله وارد نمود. اما جالب است بدانید این کودک پس از چنین تزریقهایی همچنان سالم بود. از این رو از حیوانات مبتلا به آبله گاوی واکسنی تحت عنوان پیشگیری از آبله تهیه شد و در نهایت در سال 1980 شیوع بیماری آبله به طور کامل متوقف شد.
پژوهشگران امروزی زمانی که تصمیم گرفتند نحوه تکامل این واکسن را بررسی کنند، دریافتند که مدل اولیه این واکسن به آبله گاوی شباهتی نداشته است. در واقع در بخشی از این فرایند آبله اسبی نیز به این گونه ویروسی اضافه شده است. چنین موضوعی نگرانیهای زیادی را به همراه داشت. در حال حاضر شیوع آبله میتواند بسیار آسیبپذیر باشد، اما اگر دانشمندان قادر باشند راز تکامل این ویروس، حیوانات مربوط به این موضوع و فرایند تولید واکسن این بیماری را کشف کنند میتوان به این نگرانیها پایان داد. هماکنون آخرین ویروس آبله در دو آزمایشگاه نگهداری میشود که ممکن است یک اتفاق یا یک بیوتروریسم این بیماری را به صورت گسترده پخش کند که جان میلیونها انسان را تهدید خواهد کرد.
4. واکسن سرخک و تشنج
بررسی محققان در سال 2013 یک حقیقت تلخ در خصوص واکسن سرخک را آشکار کرد. زمانی که کودکان به موقع واکسیناسیون میشدند، ابتدا اثرات مضر این واکسن به میزان زیادی کاهش پیدا میکرد. از این رو پزشکان توصیه کردند اولین مرحله واکسن سرخک برای نوزادان بین 12 تا 15 ماهگی انجام شود. کودکان که در 16 تا 23 ماهگی واکسن دریافت کردند خطر دچار ابتلا به تشنج در آنها به میزان زیادی افزایش پیدا میکرد. پزشکان از این تشنج به عنوان تشنج ناشی از تب نام میبرند که به واسطه تب ناشی از واکسن به وجود میآید. از این رو تمامی نوزادانی که چه با تاخیر و چه به موقع واکسن میزدند، پس از گذشت چند هفته بعد از واکسن زدن علیه سرخک با خطر ابتلا به تشنج ناشی از تب مواجه میشدند. پزشکان در خصوص ارتباط میان واکسن و تشنج و این که چرا خطر تشنج در ماههای بالاتر حدود 6.5 برابر افزایش پیدا میکند، توضیحی نداشتند.
در حال حاضر بسیاری از والدین به خاطر ترسهایی در ارتباط با تزریق پی در پی واکسن آن هم در یک دوره کوتاه از واکسیناسیون کودک خود خودداری میکنند که فرزندشان را در معرض خطر قرار میدهند. این خانوادهها به خصوص واکسن سرخک را با تاخیر برای کودک خود انجام میدهند، از این رو پزشکان به خانوادهها توصیه میکنند که این نگرانیها بیمورد است و آنها برای سلامت دستگاه ایمنی فرزند خود میبایست آنها را در زمان مشخص شده انجام دهند.
3. قانون لورنزین
در سال 2019 قانون لورنزین توسط دولت ایتالیا به تصویب رسید. بر اساس این قانون میبایست به کلیه کودکان 6 سال به پایین واکسنهای فلج اطفال، سرخک، آبله مرغان، سرخجه، و اوریون تزریق شود. اگر هر یک از والدین این کودکان مدارک مربوط به دریافت واکسن کودک خود را ارائه ندهند، حدود 500 یورو معادل 560 دلار جریمه خواهند شد و کودک آنها از رفتن به مدرسه محروم خواهد شد. البته کودکان بزرگتری که واکسن دریافت نکردهاند اجازه رفتن به مدرسه را دارند، اما والدین آنها به دلیل فرستادن کودکشان به مدرسه میبایست متحمل پرداخت جریمه شوند.
با تصویب چنین قانونی از سوی دولت ایتالیا و حتی اعلام ضربالاجل در ماه مارس 2019 نیز حتی بسیاری از خانوادهها این قانون را اجرا نکردند و در بولونیا حدود 5 هزار کودک واکسنهای مجدد خود را تزریق نکردند و حدود 300 کودک نیز از حضور در شیرخوارگاهها و مهد کودکها منع شدند. شاید تصویب چنین قانونی به نظر غیرمنطقی باشد، اما این طور نیست؛ زیرا قبل از تصویب این قانون بیماری سرخک به صورت عجیبی شیوع پیدا کرد و میزان واکسیناسیون در ایتالیا نیز حدود 80 درصد کاهش یافته بود. بر اساس مصوبه سازمان بهداشتی جهانی برای پیشگیری از تبدیل بیماریها به یک بیماری واگیردار باید 95 درصد از جمعیت یک منطقه یا کشور واکسیناسیون باشند که پس از تصویب قانون لورنزین میزان واکسیناسیون کودکان متولد 2015 به بعد در ایتالیا حدود 95 درصد افزایش پیدا کرد.
2. پیشگیری تصادفی از دیابت
روتاویروس (RV) باعث وقوع نوعی اسهال مرگبار میشود که در همین رابطه با شروع قرن 21 پژوهشگران استرالیایی دریافتند که علائم ایمنی در دیابت نوع 1 به شکل عجیبی با روتاویروس شباهت دارند. در دهه اول قرن 21 محققان پیوند قویتری را کشف کردند که معمولا این ویروس عاملی است تا دستگاه ایمنی بدن به سلولهای تولیدکننده انسولین در لوزالمعده حمله کرده که این اندام بدن نقش مهمی در بیماری دیابت دارد. در همین رابطه در سال 2007 کشور استرالیا برنامهای را به کمک دو مایع خوراکی برای مبارزه با بیماری روتاویروس ایجاد کرد که البته این برنامه با فعالیتهای پیشگیری از دیابت مرتبط نبود، اما در سال 2019 دانشمندان با تفکیک دادهها به اطلاعات مهمی رسیدند. در واقع با توجه به اینکه آمار تشخیص دیابت نوع 1 در کودکان سراسر جهان افزایش پیدا کرد، اما این آمار در استرالیا کاهش یافته است.
بررسیها نشان میدهد در گروه سنی 0 تا 4 سال ابتلا به بیماری دیابت نوع 1 حدود 14 درصد کاهش پیدا کرد. جالب است بدانید این کاهش ابتلا به نوع دیابت نوع 1 در کودکان استرالیایی به طرز عجیبی پس از شروع برنامه واکسیناسیون خوراکی روتاویروس رخ داده است. هرچند چنین موفقیتی دارای رازهای مهمی است، در حقیقت دانشمندان توانستند به این نتیجه برسند که آیا این واکسن اثر دائمی دارد یا موقتی است؟ آیا روتاویروس باعث تحریک دیابت نوع 1 میشود و اثر تحریککنندگی آن چقدر است؟ همچنین زمانی که این برنامه واکسیناسیون مشابه در فنلاند اجرایی شد، نتیجه آن مثل استرالیا نبود.
1. فهرست سازمان بهداشت جهانی
بر اساس جدیدترین لیستی که سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال 2019 در خصوص تهدیدها و سلامت بهداشت جهانی منتشر کرد، در کنار مواردی چون تغییرات آب و هوایی، بیماری ایدز، ابولا، و مقاومت به دارو بخشی به عنوان جنبش ضد واکسیناسیون قرار دارد که البته با توجه به اتفاقهای اخیر وجود چنین بخشی عجیب به نظر نمیرسد. در گذشته بیماریهای عفونی تعداد زیادی از انسانها را به کام مرگ میکشاندند و افراد کمی آنقدر عمر میکردند که از بیماریهای غیرمسری فوت کنند. البته بیماریهای غیر عفونی نظیر سرطان، دیابت و بیماری قلبی بسیار خطرناک هستند.
در حال حاضر باید گفت خوشبختانه با وجود عامل ارزشمندی چون واکسن بسیاری از بیماریهای عفونی به جز آنفولانزا دیگر زندگی انسانها را همانند گذشته تهدید نمیکند، اما اگر واکسیناسیون در زندگی بشر وجود نداشت، اتفاقهای عجیبی رخ میداد. هماکنون سالانه بیش از 3 میلیون نفر به دلیل بیماری میمیرند، اما اگر گذشته را در نظر بگیرید که انسانها چگونه به سادگی بر اثر بیماریهای عفونی جان خود را از دست میدادند، این آمار مرگ و میر بدون شک بیشتر از آنچه که تصور میکنید میبود. بدون شک آن دسته از کسانی که با واکسیناسیون مخالفت میکنند عواقب زیادی را به وجود خواهند آورد و به همین دلیل سازمان بهداشت جهانی چنین جنبشهایی را به عنوان یک تهدید جهانی برای سلامت انسان معرفی کرد.