زیان خودروسازان داخلی به مرز ۱۴ هزار میلیارد تومان رسید؛ آیا ایران خودرو و سایپا ورشکست شده‌اند؟

زیان خودروسازان داخلی شامل ایران خودرو و سایپا طبق صورت‌های مالی که آنها به بورس ارائه داده‌اند به مرز ۱۴ هزار میلیارد تومان رسیده است. آیا ایران خودرو و سایپا ورشکست شده‌اند؟

بر اساس آماری که خودروسازان داخلی به بورس اعلام کردند، زیان انباشته دو شرکت خودروسازی ایران خودرو و سایپا حدود ۱۳ هزار و ۷۳۲ میلیارد و ۴۷۹ میلیون تومان است که نسبت به سال ۱۳۹۶ با رشد حدود ۲۰ برابری مواجه بوده است؛ به بیانی دیگر زیان خودروسازان داخلی شامل ایران خودرو و سایپا در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶ حدود ۱۹۰۰ درصد رشد پیدا کرده است. اگر میزان زیان خودروسازان داخلی را تفکیک کنیم، ایران خودرو به عنوان بزرگ‌ترین خودروساز کشور دارای زیانی حدود ۷ هزار و ۷۵۲ میلیارد تومان در سال ۹۷ است و سود این شرکت در سال ۹۶ فقط ۴۴۲ میلیارد تومان بود. از این رو زیان ایران خودرو در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶ حدود ۱۷.۵ برابر شده است؛ به بیانی دیگر زیان ایران خودرو با رشد ۱۶۵۰ درصدی همراه بوده است.

شرکت خودروسازی سایپا نیز در سال ۹۷ حدود ۵ هزار و ۹۸۰ میلیارد تومان زیان کرده است که طبق آمار زیان این خودروساز نسبت به سال ۹۶ دارای رشد ۴۲۴ درصدی بوده است؛ به بیانی دیگر زیان انباشته سایپا در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶ رشد حدود ۵.۲ برابری را تجربه کرده است. این آمارها فقط به ایران خودرو و سایپا مرتبط است و به زیرمجموعه‌های این دو شرکت خودروسازی نظیر ایران خودرو دیزل، پارس خودرو، سازه گستر و ساپکو ارتباطی ندارد. کارشناسان بر این باورند که اگر صورت‌های مالی گروه صنعتی ایران خودرو و گروه خودروسازی سایپا را به صورت تلفیقی بررسی کنیم، آمار مربوط به زیان آنها افزایش پیدا می‌کند. آنطور که پیدا است ایران خودرو و سایپا قصد ندارند در خصوص سود و زیان زیرمجموعه‌های خود جزئیاتی را منتشر کنند؛ چراکه آمار عملکرد ایران خودرو دیزل و پارس خودرو در سال ۹۷ به طور کامل مشخص نیست.

با بررسی صورت‌های مالی خودروسازان به بخش مربوط به بدهی و دارایی آنها می‌رسیم که نشان می‌دهد وضعیت ایران خودرو و سایپا در حوزه مالی نیز مساعد نیست. بدهی ایران خودرو و سایپا در سال ۹۷ حدود ۵۷ هزار میلیارد تومان است که ایران خودرو از این میزان دارای سهم بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان بوده و سایپا نیز حدود ۲۷ هزار میلیارد تومان بدهی دارد. طبق آمار میزان بدهی این دو خودروساز داخلی در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶ حدود ۱۸ هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است که رشد ۴۶.۲ درصدی را نشان می‌دهد.

خودروسازان مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت شدند

آماری که ایران خودرو و سایپا در قالب صورت‌های مالی سال ۹۷ به سازمان بورس اعلام کردند نشان می‌دهد زیان این دو خودروساز ۵۰ درصد بیشتر از سرمایه آنها بوده است. از این رو طبق ماده ۱۴۱ قانون تجارت اگر زیان یک شرکت بیشتر از ۵۰ درصد باشد، هیئت مدیره می‌بایست برای تشکیل مجمع و موضوع انحلال یا بقای شرکت تصمیم‌گیری کند یا به بیانی دیگر اعلام ورشکستی کنند. در سال گذشته نیز صورت‌های مالی این خودروسازان همین موضوع را نشان می‌داد و آنها مشمول این قانون شده بودند، اما چون ملاک این ماده صورت‌های مالی یکساله است، این موضوع به صورت جدی پیگیری نشد.

در حال حاضر بر اساس صورت‌های مالی ارائه شده خودروسازان به بورس، شرکت ایران خودرو در سال ۹۷ به زیان حدود ۸ هزار میلیارد تومان رسیده است، در حالی که سرمایه ثبتی این خودروساز فقط ۱ هزار و ۵۳۰ میلیارد تومان است. از این رو نسبت زیان این خودروساز با سرمایه رقم ۵/۳ را نشان می‌دهد؛ یعنی زیان ۵/۳ برابر کل سرمایه ثبت شده ایران خودرو است. سایپا نیز طبق صورت‌های مالی اعلامی خود در سال ۹۷ به زیانی حدود ۶ هزار میلیارد تومان رسیده است، در حالی که سرمایه ثبتی سایپا فقط ۳ هزار و ۹۳۰ میلیارد تومان بود. از این رو هم سایپا و هم ایران خودرو مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت می‌شوند.

ارزیابی دارایی خودروسازان داخلی ضروری است

با توجه به اینکه خودروسازان داخلی یعنی ایران خودرو و سایپا مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت شدند، این سوال مطرح می‌شود آیا این دو خودروساز بزرگ کشور در آستانه ورشکستگی قرار دارند یا در حال حاضر نیز ورشکسته‌اند؟ در پاسخ به این سوال، یک کارشناس بورس عنوان کرد:

با توجه به اینکه خودروسازان داخلی به دلیل زیان انباشته‌ای که در طول سال ۹۷ با آن مواجه شده‌اند، مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت می‌شوند، به معنای ورشکستگی آنها نیست. در واقع در این خصوص می‌بایست هیئت‌مدیره تصمیم‌گیری کند. در همین رابطه هیئت مدیره خودروسازان می‌بایست در اولین فرصت جلسه‌ای را در این خصوص تشکیل دهد و با دعوت از سهامداران اطلاعات صورت‌های مالی و جزئیات مشمول شدن به ماده ۱۴۱ قانون تجارت را در اختیار آنها قرار دهد تا در خصوص تصمیم‌گیری آینده شرکت، رای‌گیری شود. همچنین سرمایه و میزان دارایی‌هایی که خودروسازان در صورت‌های مالی خود ارائه داده‌اند به گونه‌ای قدیمی محسوب می‌شود و آنها این امکان را دارند با تجدید ارزیابی چنین رقم‌هایی را افزایش داده و از شمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت خارج شوند.

نحوه تشکیل زیان خودروسازان

سوالی که در انتهای این بررسی مطرح می‌شود این است که زیان خودروسازان داخلی چگونه ایجاد شده است؟ در بازاری که آنها به نوعی انحصار آن را در اختیار دارند و واردات خودرو نیز ممنوع است، چگونه به چنین زیانی طی سال ۹۷ رسیده‌اند؟ کارشناسان در پاسخ به این سوال به دلایل مختلفی اشاره می‌کنند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به قیمت‌گذاری دستوری، تحریم و فضای نامناسب کسب و کار اشاره کرد. خودروسازان مدتی است که با مشکل قیمت‌گذاری دستوری مواجه‌اند که زیان انباشه ۱۴ هزار میلیارد تومانی خودروسازان به واسطه آن ایجاد شده است؛ چراکه قیمت‌گذاری دستوری به خودروسازان اجازه نمی‌دهد محصولات خود را با قیمت واقعی به فروش برسانند. کارشناسان بر این باورند که قیمت‌گذاری دستوری طی چند سال اخیر به عنوان اصلی‌ترین دلیل زیان‌دهی صنعت خودرو محسوب می‌شود.

خودروسازان در خصوص قیمت‌گذاری دستوری همواره عنوان می‌کنند به واسطه چنین موضوعی توانایی پرداخت بدهی‌های خود را ندارند و سرمایه‌گذاری جدید نیز انجام نمی‌شود. خودروسازان می‌گویند قیمت فروش محصولات تولیدی آنها با هزینه‌های تولیدی متناسب نیست و خودروها با زیان به فروش می‌رسند. اگر خودروسازان نتوانند بدهی‌های خود را با قطعه‌سازان تسویه کنند، صنعت قطعه‌سازی با مشکل تولید مواجه می‌شود که همین موضوع به خودروسازان نیز آسیب می‌رسند. البته نمی‌توان مشکلات تحریمی که از سال گذشته شدت گرفته است را نادیده گرفت.