ارباب حیوانات ؛ موجودی اساطیری که در ایران باستان هم به او اشاره شده است

در این مقاله قصد داریم به معرفی ارباب حیوانات (Lord of the Animals) بپردازیم. این موجود مرموز در بسیاری از تمدن های باستانی، از جمله ایران باستان به تصویر کشیده شده است!

اکثر باستان شناسان و تاریخدانان معتقدند که بخاطر نبود وسایل نقلیه کاربردی و دور بودن تمدن های باستانی از یکدیگر، عملا امکان برقراری ارتباط پایدار بین آن‌هایی که از همدیگر فاصله زیادی داشته‌اند، غیرممکن بوده است. اما با این حال بعضا مواردی کشف می‌شود که این گفته را زیر سوال می‌برد. به عنوان مثال در بسیاری از تمدن های باستانی، به موجودی عجیب و مرموز بنام ارباب حیوانات اشاره شده است. تا جایی که علم کنونی بشر قد می‌دهد، ما مطمئن هستیم که هرگز چنین موجودی در کره زمین وجود نداشته است. پس چه چیزی باعث شده تمدن‌هایی که بعضا هزاران کیلومتر از یکدیگر فاصله داشته‌اند، در افسانه‌های خودشان به چنین موجودی اشاره کنند؟

با وجود اینکه به این موجود افسانه‌ای به طور رسمی، “ارباب حیوانات” (Lord of the Animals یا Master of the Animals) گفته می‌شود، اما در برخی فرهنگ های باستانی به او “دوشیزه حیوانات” (Mistress of the Animals) یا پوتینا ترون (Potnia Theron) گفته می‌شود. پوتینا ترون درواقع ورژن یونانی همان دوشیزه حیوانات است.

در برخی فرهنگ‌های باستانی از این موجود به عنوان یک موجود نیمه‌انسان/نیمه‌حیوان یاد شده است. برخی تمدن‌های دیگر از او به عنوان یک خدا و یا الهه یاد کرده‌اند و در برخی فرهنگ‌های دیگر هم “ارباب حیوانات” در واقع یک انسان است! اما فارغ از نام و یا ماهیت این موجود اساطیری، دیگر شاخصه‌ها و ویژگی‌هایی که به او نسبت داده شده، تقریبا در تمامی فرهنگ‌ها یکسان و بدون تغییر است.

تقریبا در تمامی تمدن های باستانی‌ای که ارباب حیوانات را به تصویر کشیده‌اند، از جمله ایران خودمان، از این موجود به عنوان یک موجود خیرخواه و حتی قهرمان یاد شده است. این موجود مرموز از نگاه بسیاری از تمدن های باستانی، دارای قدرت های ماورایی و فراانسانی هم بوده است. نکته دیگری که در رابطه با ارباب حیوانات وجود دارد این است که در تمام تصاویری که از او منقش شده، شاهد یک انسان هستیم که در طرفین او حیواناتی قرار گرفته‌اند. ضمن اینکه انسانی که در مرکز تصویر قرار گرفته هم کاملا انسان نیست و برخی شاخصه‌های حیوانی در او دیده می‌شود.

اما حالا که یک آشنایی نسبی با این موجود اساطیری بدست آوردید، وقت آن است که به تصاویر جالبی که به ارباب حیوانات نسبت داده می‌شود، بپردازیم.

تصاویر نسبت داده شده به ارباب حیوانات

یکی از قدیمی‌ترین نقش‌هایی که تاکنون از ارباب حیوانات رویت شده، در منطقه باستانی چاتال‌هویوک (Çatalhöyük) واقع در ترکیه امروزی کشف شده است. این منطقه باستانی که تاریخ ساخت آن به چیزی حدود 5,700 تا 6,500 سال پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد، یکی از اولین تلاش‌های بشریت برای ساخت چیزی شبیه به شهرهای امروزی محسوب می‌شود!

در سال 1961 میلادی یک مجسمه داخل چاتال‌هویوک کشف شد که یک زن حامله را در میان دو پلنگ به تصویر کشیده بود! این مجسمه به “بانوی جلوس کرده چاتال‌هویوک” (Seated Woman of Çatalhöyük) مشهور است. زنی که در این مجسمه به تصویر کشیده شده هم به الهه مادر (Mother Goddess) مشهور است. دلیل این نام گذاری این است که در این تصویر می‌توان سر فرزند بانوی چاتال‌هویوک که در حال به دنیا آمدن است را نیز مشاهده کرد.

بانوی جلوس کرده چاتال هویوک

اما این فقط کشور ترکیه نیست که ارباب حیوانات را به تصویر کشیده است. در کشور خود ما ایران هم چندین و چند کتیبه و منشور مختلف از دوران پرشکوه و غرورانگیز هخامنشیان برجای مانده که به این موجود باستانی اشاره داشته‌اند. البته در ایران باستان، ارباب حیوانات درواقع پادشاه هخامنشی بوده است!

در تصویر پایین می‌توانید سنگ‌نگاره‌ای را مشاهده کنید که 500 سال قبل از میلاد مسیح حکاکی شده است. در این تصویر، پادشاه هخامنشی در مرکز قرار گرفته و دو گاو بالدار هم در دو طرف او مشاهده می‌شود. گاو بالدار که یکی از مشهورترین چهره های اساطیری ایران باستان هم به شمار می‌رود، دارای مقام الوهیت بوده و به نوعی می‌توان گفت که خدای محافظ بوده است. این موجود اساطیری ترکیبی از گاو نر، شیر، عقاب و انسان است. ضمن اینکه گاو بالدار یا با نام عام‌تر و جامع‌تر آن یعنی لاماسو (Lamassu) تنها متعلق به داستان های اساطیری ایرانی نیست و در اساطیر و افسانه های دیگر تمدن های بین‌النهرینی و حتی تمدن یونان باستان هم با تغییرات اندک، مشاهده شده است.

پادشاه هخامنشی در میان دو گاو بالدار

اما در همین کشور خودمان، یک ورژن دیگر هم از ارباب حیوانات به تصویر کشیده شده است! تصویری که در ادامه مشاهده می‌کنید مربوط به یک اثر باستانی است که در شهر جیرفت، از معروف‌ترین شهرهای استان کرمان ساخته شده است. قدمت این اثر باستانی به چیزی حدود 2,500 سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد! در این اثر باستانی، ارباب حیوانات با شاخصه‌های انسانی کمتری نسبت به حکاکی های دوران هخامنشی به تصویر کشیده شده است. ضمن اینکه دو حیوانی که در طرفین او قرار گرفته‌اند هم بی‌شباهت به همان پلنگ‌هایی که در کنار بانوی چاتال‌هویوک نشسته بودند، نیستند!

ارباب حیوانات در اثر باستانی یافت شده در جیرفت!

اگر از مشاهده آثار باستانی ایرانی در رابطه با ارباب حیوانات هیجان‌زده شده‌اید، باید بگوییم که یک اثر باستانی دیگر هم برایتان داریم! اثری که در ادامه مشاهده می‌کنید، بین 650 تا 1000 سال قبل از میلاد مسیح ساخته شده است. این اثر باستانی در رشته کوه‌های غرب ایران کشف شده است. در این اثر، دیگر رسما می‌توان گفت که ارباب حیوانات، موجودی غیر انسان به تصویر کشیده شده است!

اثر باستانی یافت شده در کوه های غرب ایران باستان

اما دیگر از ایران باستان خارج شویم و سراغ یک تمدن بین‌النهرینی دیگر برویم! تصویری که در ادامه مشاهده می‌کنید مربوط به نگاره‌ای است که در شهر اور (Ur) که چیزی حدود 2,500 سال پیش از میلاد مسیح در حوالی عراق امروز قرار گرفته بوده، کشف شده است. در این نگاره، ارباب حیوانات بیشتر از آنکه شبیه انسان باشد، شبیه دو حیوان اسب/گاو مانندی است که در طرفین او قرار گرفته‌اند! این شباهت انقدر زیاد است که ممکن است در نگاه اول، بنظر برسد هر سه موجودی که به تصویر کشیده شده‌اند از یک گونه هستند. اما با دقت بیشتر متوجه تفاوت‌هایی هم میان موجودی که در مرکز تصویر قرار گرفته با دو موجود دیگر می‌شوید.

نگاره‌ای از ارباب حیوانات که در اور باستان کشف شده است

اثر بعدی که در واقع یک سنگ‌نگاره است، به یک خدای هندو به نام شیوا اشاره دارد. در داستان های سانسکریت به شیوا لقب پاشوپاتی (Pashupati) یا همان ارباب حیوانات داده شده است! همانطور که احتمالا متوجه شده‌اید، این سنگ‌نگاره متعلق به تمدن های بین‌النهرینی نیست و متعلق به تمدن های باستانی جنوب آسیا است.

سنگ‌نگاره‌ای از شیوا، خدای هندو. با دقت در این تصویر مشاهده می‌کنید که او دارای یک سر و سه چهره است. دو چهره دیگر را با دقت بیشتر می‌توانید در نیمرخ او مشاهده کنید. اگر فرض را بر این بگذاریم که یک چهره هم در پشت سر او وجود دارد، آنگاه می‌توانیم بگوییم که این تصویر، درواقع متعلق به برهما است و نه شیوا! در افسانه‌های هندو آمده است که بِرَهما (Brahma) یا همان ایزد آفرینش دارای چهار چهره است.

اما دیگر از قاره آسیا خارج شویم و سراغ قاره آفریقا و مصر باستان برویم. تصویری که در ادامه مشاهده می‌کنید یکی از بحث برانگیزترین تصاویری است که به ارباب حیوانات نسبت داده می‌شود. عمر این شیء باستانی به چیزی حدود 3,300 سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد!

برخی افراد معتقدند که در این نگاره، از پادشاه شهر اوروک (Uruk) که شهری در سومر باستان بوده به عنوان ارباب حیوانات یاد شده است. دلیل این موضوع این است که پادشاه اوروک بسیار علاقه‌مند بوده تا خودش را به عنوان یک چوپان دلسوز و مردمش را به عنوان حیواناتی که به رهنمودهای او نیازمند هستند، جا بزند! اما این ادعا با توجه به فاصله بسیار زیادی که مصر باستان با تمدن بین‌النهرینی سومر داشته، مخالفانی هم دارد. ضمن اینکه برخی باستان شناسان معتقدند که اصلا در این نگاره ارباب حیوانات به تصویر کشیده نشده و ما در آن صرفا شاهد یک جنگجو دلیر هستیم!

نگاره‌ای کشف شده در مصر باستان که برخی آن را به پادشاه اوروک و برخی به یک جنگجوی دلیر نسبت می‌دهند!

تصویر بعدی متعلق به یک شیء باستانی دیگر است که 1,500 الی 1,700 سال قبل از میلاد مسیح ساخته شده است. با وجود شباهتی که این اثر باستانی با طراحی مصر باستان دارد، اما مصریان آن را نساخته‌اند! این شیء باستانی توسط مینوسی‌ها (Minoan) که در ناحیه‌ای حوالی یونان امروزی می‌زیستند، ساخته شده است. باستان شناسان به طور دقیق نمی‌دانند که چرا یک شیء باستانی با طراحی مصری، توسط تمدنی غیر از مصر ساخته شده است!

اثری باستانی متعلق به تمدن مینوسی‌ها که ارباب حیوانات را در میان دو پرنده و چهار مار نمایش می‌دهد

اما حالا که به نزدیکی یونان باستان رسیدیم، بهتر است سری هم به این تمدن جذاب باستانی بزنیم! تصویری که در ادامه مشاهده می‌کنید مربوط به دوشیزه حیوانات یا همان پوتنیا ترون است که در ابتدای مقاله هم به آن اشاره کردیم. در افسانه های یونانی، دوشیزه حیوانات کسی نبوده جز آرتمیس معروف!

تصویری از آرتمیس به عنوان دوشیزه حیوانات ؛ در این تصویر حکاکی شده می‌توان دو پرنده را روی شانه‌های آرتمیس و دو پرنده را نیز در دست‌های او مشاهده کرد

چیزی حدود 3 هزار کیلومتر دورتر از یونان باستان، یک ورژن دیگر از ارباب حیوانات و این بار در آثار باستانی کشور دانمارک به تصویر کشیده شده است. تصویری که در ادامه مشاهده می‌کنید متعلق به بزرگترین اثر باستانی اروپایی ساخته شده از فلز نقره در عصر آهن است. عصر آهن (Iron Age) آخرین دوران تاریخی پیش از میلاد مسیح و همچنین اولین دوران تاریخی پس از میلاد او است. پس غیرمنتظره نیست اگر بگوییم که این اثر باستانی، کم قدمت‌ترین اثری است که در این مقاله به آن پرداختیم. این شیء نقره‌ای چیزی حدود 100 سال قبل از میلاد مسیح ساخته شده است.

ورژن دانمارکی ارباب حیوانات! این موجود افسانه‌ای در اساطیر اسکاندیناویایی معرفی شده است

باوجود اینکه تصاویر و آثار باستانی بسیار زیاد دیگری هم در رابطه با ارباب حیوانات وجود دارد، اما در این مقاله ما سعی کردیم تنها به جذاب‌ترین و البته متنوع‌ترین آثاری بپردازیم که این موجود مرموز را به تصویر کشیده‌اند. باستان شناسان و تاریخدانان فرضیه‌های متعددی در رابطه با دلیل تکرار چنین موجودات عجیبی در آثار تمدن‌های گوناگون باستانی ارائه داده‌اند اما هیچکدام این فرضیه‌ها نتوانسته‌اند به فرضیه‌هایی جهان شمول تبدیل شوند. نظر شما کاربران گجت نیوز در این رابطه چیست؟ آیا واقعا همه این تکرارها اتفاقی هستند یا دلیلی پشت تکرار آن‌ها وجود دارد؛ دلیلی که هنوز باستان شناسان نتوانسته‌اند به طور قطعی آن را پیدا کنند؟