تاکنون هیچ تحقیقات قابل استنادی در رابطه با خواص دارویی ماریجوانا انجام نگرفته است

تاکنون تحقیقات زیادی در رابطه با خواص دارویی ماریجوانا انجام گرفته و اکثرا به خواص ضد استرس و افسردگی این گیاه گواه داشته‌اند. اما بنظر می‌رسد هیچکدام از این تحقیقات قابل استناد نبوده‌اند!

اکثر کسانی که ماریجوانا یا نام‌های خیابانی آن یعنی وید (Weed)، علف یا گل را مصرف می‌کنند، به دنبال خواص دارویی آن نیستند و صرفا به دنبال حسی هستند که این ماده روانگردان در آن‌ها بوجود می‌آورد! اما جالب است بدانید برخی افراد در سرتاسر دنیا و مخصوصا کشورهای پیشرفته هستند که هیچ علاقه‌ای به اثر روانگردان ماریجوانا ندارند و به عقیده خودشان این ماده را صرفا برای خواص دارویی آن مصرف می‌کنند. این افراد، ضد استرس بودن و اثرات ضد افسردگی را درمیان خواص دارویی ماریجوانا برمی‌شمارند. اما آیا واقعا ماریجوانا چنین خواصی دارد؟

تحقیق روی خواص گیاه شاهدانه

اگر در اینترنت و یا هر جای دیگری شروع به جست و جو در رابطه با خواص دارویی ماریجوانا بکنید احتمالا به منابع زیادی دست پیدا خواهید کرد که ماریجوانا یا بهتر بگوییم، گیاه شاهدانه که ماریجوانا از آن ساخته می‌شود، را در اصل یک گیاه دارویی عنوان می‌کنند و نه یک گیاه روانگردان. این منابع و مقالات ادعای خود را بر مبنای تحقیقات نسبتا زیادی که تاکنون در رابطه با خواص دارویی ماریجوانا انجام گرفته، بیان می‌کنند.

اما تحقیقاتی که اخیرا در این رابطه انجام گرفته، بجای اینکه خود ماریجوانا یا دیگر ترکیبات ساخته شده از گیاه شاهدانه را مورد بررسی قرار دهد، تحقیقاتی که در این رابطه بوجود آمده را به میز محاکمه کشانده است! در این تحقیق بخصوص، 83 عدد از مهمترین تحقیقات و مقالات علمی که تاکنون در رابطه با خواص دارویی ترکیبات مختلف گیاه شاهدانه صورت گرفته شده، مورد بررسی قرار گرفته است. این 83 تحقیق در مجموع 3 هزار داوطلب و 6 اختلال روانی را مورد بررسی و آزمایش قرار داده‌اند. این 6 اختلال شامل اضطراب و استرس بیش از حد، افسردگی مفرط، اختلال کم توجهی – بیش فعالی (ADHD)، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، سندروم توره (Tourette’s syndrome یا TS) و روان‌پریشی بوده‌اند.

اما آمار عجیب و غیرمنتظره‌ای که این تحقیق جدید به آن دست پیدا کرد این است که از بین تمام 83 تحقیق صورت گرفته، تنها 40 تحقیق از “آزمایش تصادفی کنترل‌شده” (Randomized Controlled Trials) یا به اختصار RCT استفاده کرده‌اند. هنگامی که هدف یک تحقیقات، مشخص کردن وجود یا عدم وجود خواص دارویی در یک محصول است، استانداردش این است که در آن تحقیق حتما از RCT استفاده شود. شاید نام RCT کمی برایتان ناشناخته باشد اما احتمالا با روند انجام آن آشنا هستید.

در آزمایش تصادفی کنترل‌شده یا همان RCT، داوطلبان به دو دسته تقسیم می‌شوند. به یک دسته از آن‌ها محصول مورد نظر داده می‌شود و به دسته دیگر هم محصولی مشابه ولی متفاوت داده می‌شود. نکته بسیار مهم در این رابطه این است که اولا این دسته بندی به صورت کاملا تصادفی و با رعایت اصل رندوم انجام می‌گیرد و دوم هم اینکه هیچکس نمی‌داند محصولی که به او داده شده، محصول واقعی است یا محصول مشابه. ضمن اینکه در اکثر مواقع، محصول مشابه، در واقع هیچگونه اثر دارویی ندارد و صرفا ظاهری شبیه محصول واقعی دارد.

با وجود اینکه واضح است انجام چنین آمایشی برای برخی ترکیبات گیاه شاهدانه از جمله ماریجوانا، با توجه به حسی که مصرف کننده انتظار تجربه آن را دارد به نظر غیرممکن می‌آید، اما به هر حال طبق اصول و استانداردهای مرتبط با بررسی خواص دارویی یک محصول، تمام تحقیقاتی که بدون رعایت RCT انجام گرفته‌اند،ارزش تحقیقاتی و علمی چندان خاصی نخواهند داشت.

برای بررسی 43 تحقیق باقیمانده باید یک مقدار بحث را تخصصی‌تر کنیم. به طور کلی گیاه شاهدانه دارای دو ترکیب شیمیایی بسیار مهم است. یکی از این ترکیب‌ها تتراهیدروکانابینول (Tetrahydrocannabinol) یا به اختصار THC نام دارد و ترکیب دیگر هم کانابیدیول (Cannabidiol) یا به اختصار CBD است. اکثر ترکیبات شیمیایی که از گیاه شاهدانه به دست می‌آیند، از جمله خود ماریجوانا، تمرکز بیشتری روی ترکیب THC دارند چرا که این ترکیب بخصوص، عامل روانگردان گیاه شاهدانه است. اما از آن طرف ترکیبات شیمیایی که بیشتر روی خواص دارویی احتمالی شاهدانه تمرکز دارند، تا سرحد امکان سعی در کاهش THC یا افزایش CBD دارند چرا که CBD علی رغم اینکه اصلی‌ترین خواص شاهدانه را در خود دارد، اما یا به طور کلی روانگردان نیست یا اینکه اثر بسیار اندکی روی مصرف کننده می‌گذارد.

حال دوباره به 43 تحقیق باقیمانده برگردیم. از میان این تحقیقات که به درستی فرایند RCT یا آزمایش تصادفی کنترل‌شده را پشت سر گذاشته‌اند، تقریبا همه آن‌ها، روی THC یا همان عامل روانگردان تحقیق کرده‌اند و در نتیجه می‌توان گفت که به طور کامل از CBD غافل شده‌اند. در نتیجه هنوز هم نمی‌توان گفت که آیا CBD موجود در گیاه شاهدانه، آیا می‌تواند تاثیری در درمان یا حتی وخیم‌تر کردن اختلالات روانی داشته باشد یا خیر. ضمن اینکه بسیاری از این 43 تحقیق هم بجای بررسی ترکیبات و داروهایی که برگرفته از گیاه شاهدانه هستند و روی درمان اختلالات روانی تمرکز داشته‌اند، از ترکیبات و داروهایی در آزمایش خود استفاده کرده‌اند که درست است برگرفته از شاهدانه بوده‌اند، اما برای درمان اختلالات روانی مانند اضطراب و افسردگی تولید نشده بودند و صرفا آثار ضددرد و مسکن داشته‌اند!

در نتیجه می‌توان گفت که عملا هیچ کدام از این تحقیقات، با استانداردهای درست و به صورت حرفه‌ای انجام نگرفته و نکته ناامیدکننده در رابطه با آن‌ها هم این است که بنظر می‌رسد برخی از محققان ترتیب دهنده این آزمایشات، اهدافی از پیش تعیین شده داشته‌اند! برخی از آن‌ها با هدف اثبات خواص دارویی ماریجوانا و دیگر ترکیبات گیاه شاهدانه ترتیب داده شده بوده‌اند و هدف برخی دیگر هم رد وجود چنین خواصی در ماریجوانا و دیگر ترکیبات مشابه بوده است.

اما به طور کلی اگر بخواهیم این 83 تحقیق را ملاک قرار دهیم، باید بگوییم که آن دسته از ترکیبات گیاه شاهدانه که حجم بسیار زیادی از THC را در خود جای داده بوده‌اند، نه تنها آثار مثبتی روی داوطلب بوجود نیاوردند بلکه حتی اختلال روانی او را شدیدتر هم کرده‌اند. اما آن‌هایی که دوز معقول‌تری از THC را داشته‌اند، توانسته‌اند میزان اضطرابی که مبتلایان به بیماری‌های فیزیکی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند را تا حدودی کاهش دهند. البته بخاطر عدم رعایت استانداردها در این تحقیقات، مشخص نیست که THC به طور مستقیم توانسته تاثیری روی میزان اضطراب این بیماران بگذارد یا صرفا با اثر ضددرد و مسکنی که داشته، باعث کاهش درد بیمار و در نتیجه آرامش و کمتر شدن اضطراب او شده است؟

تحقیق روی خواص دارویی ماریجوانا

همانطور که احتمالا حدس می‌زنید، ماریجوانا که معروف‌ترین و پرمصرف‌ترین ترکیب شیمیایی از گیاه شاهدانه است، هم دارای THC و هم دارای CBD است. در نتیجه اگر قصد داریم خواص دارویی ماریجوانا را مورد بررسی قرار دهیم، بهتر است به آزمایشات و تحقیقاتی بپردازیم که روی آن دسته از ترکیبات نشات گرفته از گیاه شاهدانه تمرکز کرده‌اند که هم CBD و هم THCدر آن‌ها وجود داشته است.

با بررسی این دسته از تحقیقات مشخص شده  که ترکیب تقریبا برابر THC و CBD باعث افزایش توانایی بیمار در مقابله با اختلال استرس پس از صانحه یا همان PTSD می‌شود. هرچند این اثر مثبت را داروهای دیگر هم می‌توانند در بیمار بوجود بیاورند. اما از آن طرف، ترکیباتی مانند ماریجوانا که هم CBD و هم THC را در خود جای داده‌اند، در برخی موارد، باعث وخیم‌تر شدن شرایط مبتلایان به روان‌پریشی هم شده‌اند. نکته قابل توجه در اینجا این است که آن دسته از ترکیبات گیاه شاهدانه که فقط CBD داشته‌اند، نه تنها شرایط بیماران روان‌پریش را بدتر نکرده‌اند، بلکه آثار درمانی هم برای آن‌ها داشته‌اند!

علاوه‌بر این، طبق تحقیقاتی که اخیرا روی خود ماریجوانا انجام گرفت، مشخص شد که این ماده دارای آثار متناقضی است! وقتی یک فردی که دارای اختلالات روانی مانند اضطراب بیش از حد یا افسردگی مفرط است از ماریجوانا استفاده می‌کند، در کوتاه مدت و هنگامی که این ماده به اصطلاح او را “می‌گیرد”، حس خوبی پیدا می‌کند و از میزان اضطراب یا افسردگی او کاسته می‌شود. اما پس از مدتی، نه تنها اختلال روانی‌ای که او داشته دوباره بازمی‌گردد بلکه حتی ممکن است در برخی موارد، این اختلال از گذشته هم شدیدتر شود!

این موضوع می‌تواند در بلند مدت باعث ایجاد آسیب‌های جدی به فرد مصرف کننده شود چرا که این فرد برای تجربه حس کوتاه مدتی که باعث کاهش آثار اختلال ذهنی او شده، دوباره و دوباره اقدام به مصرف ماریجوانا می‌کند و شاید مفید یا مضر بودن استفاده معقول از ماریجوانا هنوز ثابت نشده باشد، اما قطعا استفاده بیش از حد آن می‌تواند آسیب‌های جبران ناپذیری را بر مغز و روان فرد بوجود بیاورد.

با بررسی تمام مطالبی که گفته شد، احتمالا بهترین نتیجه‌گیری‌ای که می‌توان داشت این است که هیچکس نمی‌تواند در حال حاضر با استناد به تحقیقات صورت گرفته، از وجود و یا عدم وجود خواص دارویی در ماریجوانا و دیگر ترکیبات شیمیایی برگرفته از گیاه شاهدانه سخن بگوید. ضمن اینکه مصرف بیش از حد این ماده روانگردان هم بدون ذره‌ای شک و شبهه و به طور قطع باعث ایجاد آسیب‌های روانی جبران ناپذیر در فرد می‌شود.

در نتیجه کارشناسان امیدوارند که در آینده تمهیداتی اندیشیده شود تا نهادهای معتبر تحقیقاتی هم بتوانند تحقیقاتی جامع روی گیاه شاهدانه و مخصوصا ماریجوانا انجام دهند. در حال حاضر و بخاطر غیرقانونی بودن ماریجوانا در اکثر کشورهای دنیا، واضح است که نهادهای معتبر و بزرگ تحقیقاتی اجازه ارائه این ماده روانگردان به داوطلبان خودشان را ندارند و به همین علت عملا نمی‌توانند تحقیقاتی جامع را روی ماریجوانا انجام دهند.

اما از آنجایی که روز به روز بر تعداد کشورهایی که ماریجوانا را قانونی اعلام می‌کنند افزوده می‌شود، می‌توان امیدوار بود که دیر یا زود یک نهاد مستقل و غیروابسته، بدون داشتن هیچگونه دغدغه قانونی‌ای بتواند تحقیقاتی جامع روی خواص دارویی ماریجوانا انجام دهد تا یکبار برای همیشه مشخص شود که آیا این ماده روانگردان واقعا آثار درمانی دارد یا خیر.