شستن دست ها یکی از بهترین راه ها برای پیشگیری از کرونا یا همان ویروس COVID-19 است؛ اما کارشناسان میکروبیولوژی اعلام کردهاند که اکثر ما دستهای خود را درست نمیشوییم؛ با ما همراه باشید تا روش صحیح شستن دستها را یاد بگیریم.
با داغ شدن بحث پیشگیری از کرونا با رعایت نکات بهداشتی، متخصصان میکرو زیست شناسی به تازگی اعلام کردهاند که اکثر افراد دستهای خود را به طرز صحیح نمیشویند و در حالی که بسیاری نگران برند و میزان تاثیرگذاری صابونها و مواد شوینده هستند، روش شستن دستها اکثر مواقع مورد توجه قرار نمیگیرد. در همین رابطه قصد داریم تا موثرترین روش تمیز کردن دستها را یاد بگیریم. با ما همراه باشید.
پیشگیری از کرونا با شستن دستها
بسیاری از اوقات پیش میآید که ما به فکر مارک صابون استفاده شده و میزان اثرگذاری محصول شوینده در از بین بردن تمامی میکروبها و جرمها هستیم، اما همانطور که یکی از متخصصان میکروبیولوژی به تازگی در مصاحبهای اعلام کرده، استفاده از مواد شویندهای که مشخصا عوامل بیماریزا و میکروبها و ویروسهای خطرناک را هدف قرار میدهند، اقدام هوشمندانهتری است.
با وجود اینکه تشخیص عوامل بیماریزا و میکروبهای خطرناک کار چندان راحتی نیست، منفعتهای این کار تنها شامل تحقیقات دانش میکرو زیست شناسی نمیشود و تمامی افراد میتوانند از این اطلاعات بهره ببرند.
به طور کلی دو روش برای از بین بردن میکروبها و عوامل بیماریزا از سطوح مختلفی مثل دستها وجود دارد؛ در روش اول تلاش بر این است که جمعیت کلی میکروبها که شامل ویروسها، باکتریها و میکروارگانیسمها میشود را با ایجاد کف و شستن کف صابون به وسیله آب کم کنیم. در این روش که اکثریت افراد جامعه هر روز آن را انجام میدهند، از خصوصیات لغزندگی پوست بدن انسان کمک گرفته میشود تا با ایجاد کف و بهره گرفتن از ترکیب شیمیایی شوینده، میکروبها از پوست جدا شوند.
تحقیقات انجام شده هم نشان میدهند که شستشوی مناسب دستها به این روش، احتمال ابتلا به بیماریهایی مثل اسهال ناشی از باکتریها مختل کننده سیستم گوارشی را شدیدا کم میکند. برای پیشگیری از کرونا همچنین روشی توسط سازمانها و نهادهای مختلف بهداشتی توصیه شده است.
در روش دوم برخلاف روش اول که میکروبها از سطح پوست پاک میشوند، از عوامل کشنده میکروبها استفاده میشود؛ این عوامل شامل الکل، کلورین، پرواکسیدها، کلرهگزیدین یا تریکلوسان هستند. این آنتیباکتریالها در برخی تحقیقات انجام شده تاثیر قابلتوجهی در از بین بردن باکتریهای موجود بر روی دستها داشتهاند.
با این وجود مشکل اینجاست که برخی سلولهای باکتریایی موجود بر روی پوست ممکن است ژنهایی داشته باشند که آنها را در مقابل موادی مثل ژلهای آنتیباکتریال مقاوم میکنند. در چنین حالتی ژل پاک کننده بخشی از باکتریهای موجود بر روی پوست را از بین میبرد و به همین دلیل فضای بیشتری برای رشد باکتریهای مقاومتر به وجود میآید. از طرف دیگر این باکتریهای مقاوم میتوانند ژنهای مخصوص خود را به سایر میکروبها بدهند و باعث شوند که ژلهای ضد باکتری به کلی تاثیر خود را از دست بدهند.
همچنین تحقیقاتی انجام شدهاند که مصرف طولانی مدت ژلهای آنتی باکتریال را برای بدن مضر اعلام کردهاند. به عنوان مثال مدتی پیش آزمایشهای صورت گرفته بر روی حیوانات نشان دادند که ماده تریکلوسان (triclosan) که در گذشته در صابونها، خمیردندانها و دئودورانتها وجود داشت، میتواند عملکرد هورمونهای بدن را دچار تغییر کند.
سازمان غذا و دارو (FDA) هم مدتی پیش مصرف مواد ضدعفونیکنندهای که حاوی تریکلوسان و برخی دیگر از ترکیبات آنتی باکتریال فعال هستند را ممنوع کرد. با این تفاسیر، به نظر میرسد که شستن دستها به همان روش سنتی آب و صابون تاثیر بیشتری نسبت به سایر روشها داشته باشد و دردسرهای آن هم کمتر باشد.
بهترین روش شستن دستها
برای تمیز کردن دستها که به عنوان یکی از اصلیترین راههای پیشگیری از کرونا اعلام شده، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای آمریکا (CDC) توصیه میکند که:
نکته نگرانکننده اینجاست که در یکی از تحقیقاتی که مدتی پیش انجام شد، دانشمندان گزارش کردند که از بین 2800 نفر شرکت کننده، چیزی در حدود 93 درصد افراد بعد از سرفه یا عطسه دستهای خود را نمیشستند. تحقیق دیگری هم نشان داده بود که در یک محیط آکادمیک مورد آزمایش که 3749 نفر حاضر در محیط تحت نظر بودند، زمان میانگین افراد برای شستن دستها با آب و صابون فقط و فقط 6 ثانیه اندازه گرفته شد!
اگر آب و صابون در دسترس نباشد، متخصصان CDC توصیه میکنند که برای شستن دستها و پیشگیری از کرونا از مواد ضدعفونیکننده دستها که حداقل 60 درصد الکل در آن به کار رفته استفاده شود. گفته شده که الکل طیف گستردهای از میکروبها را هدف قرار میدهد و خاصیت مقاومت عوامل بیماریزا در مقابل آن چندان قوی نیست. با این وجود لازم به ذکر است که ضدعفونیکنندههای پایه الکلی لزوما روی تمامی جرمها تاثیرگذار نیستند.
تمامی میکروبها بد نیستند!
بسیاری از ما شنیدهایم که تمامی میکروبها برای بدن مضر نیستند، اما شنیدن این صحبت از زبان متخصصان میکرو زیست شناسی تاثیر دیگری بر روی شنونده میگذارد. میشل اسکانس ماساکوئی (Michelle Sconce Massaquoi) از دانشگاه اورگان آمریکا، در این رابطه میگوید که بسیاری از میکروبهای حاضر بر روی پوست و یا موجود در بدن انسان برای محافظت از ما در مقابل عوامل بیماریزا حیاتی هستند.
ماساکوئی میگوید که ما در دنیایی میکروبی زندگی میکنیم و چندین تریلیون باکتری مختلف بر روی پوست، داخل سیستم گوارشی و یا در منافذ بدن ما وجود دارند. این باکتریها در کنار مخمرها و ویروسهای گوناگون نقش مهمی در سر پا نگهداشتن سیستم دفاعی بدن ما و حیوانات دیگر دارند و تنها یکی اقدامات آنها، جلوگیری افزایش جمعیت عوامل بیماریزا در سیستم گوارشی است.
با اینکه هنوز تحقیقات گستردهای باید انجام شوند تا رابطه دقیق میان این عوامل به ظاهر خطرناک را با سلولهای میزبان مشخص کنند، پژوهشهای دانشمندان نشان داده که جمعیت این عوامل برای سلامتی ما حیاتی هستند. عادتهای بد غذایی، کمبود خواب و استفاده از آنتیبیوتیکها میتوانند باعث اختلال در جمعیت عوامل میکروبی مفید شوند و در نتیجه این نوع رفتارهای روزانه نامناسب سلامت ما را به خطر میاندازند.
پس پیام کلی این مقاله را به این صورت میتوان خلاصه کرد؛ بهترین راه از بین بردن عوامل بیماریزا و میکروبهایی که بر روی دستهای ما قرار گرفتهاند، شستشوی مناسب و با حوصلهی دستها با استفاده از آب تمیز و صابون (ترجیحا صابون مایع) است. با این حال ژلهای ضدعفونیکننده و آنتیباکتریال هم به عنوان گزینه دوم میتوانند در رعایت موارد بهداشتی و پیشگیری از کرونا موثر باشند.
از طرف دیگر توصیه میشود که افراد از مالیدن دستها به صورت، دهان، بینی و چشمها خودداری کنند و همچنین با داشتن خواب کافی، کم کردن استرس و مصرف رنج گستردهای از میوهها و سبزیجات، جمعیت میکروبهای مفید ساکن بدن خود را حفظ کنند تا سیستم دفاعی آنها در بهترین حالت ممکن قرار بگیرد.