عمر ویروس کرونا روی سطوح از چند ساعت تا چند روز متغیر است

عمر ویروس کرونا بسته به محیط و سطحی که روی آن قرار گرفته، کاملا متغیر است. در این مطلب بعد از ارزیابی دوام کروناویروس خارج از بدن انسان، به بررسی نحوه ضدعفونی کردن سطوح مختلف می‌پردازیم.

ویروس کرونا نوظهور سبب کووید 19، یک بیماری تنفسی می‌شود. اصلی‌ترین راه انتقال آن از فردی به فردی دیگر، پرتاب شدن قطرات آلوده از دهان یا بینی مبتلا بعد از عطسه یا سرفه است. این ذرات برای مدت زمان کوتاهی در هوا معلق مانده و سپس روی سطوح محیط اطراف می‌نشینند. وقتی فرد بیمار دهان یا بینی خود را لمس و سپس آن را به سطحی تماس می‌دهد، به شکلی مشابه ویروس به این شی انتقال پیدا خواهد کرد. حال بعد از آن، عمر ویروس کرونا به نوع سطحی که رویش قرار گرفته است بستگی دارد.

تاثیر عوامل محیطی مثل دما و میزان رطوبت به اندازه تاثیر نوع سطح بسیار بالا است. تحقیق روی ویروس عامل بیماری سارس (SARS-COV) که از نظر ژنتیکی 80 درصد شبیه به کروناویروس تازه شناخته شده (SARS-COV-2) است، نشان داد در برخی شرایط، قادر است خارج از بدن انسان تا چند روز زنده بماند! به عقیده یک متخصص، عمر ویروس کرونا جدید مشابه عامل سارس بوده و بین چند ساعت تا چند روز خارج از بدن یک میزبان زنده می‌ماند.

نحوه انتقال ویروس کرونا از بیمار به فرد سالم

شبیه به دیگر بیماری‌های تنفسی نظیر آنفلوآنزا، ویروس عامل بیماری کووید 19 نیز از طریق ذرات معلقی که از دهن یا بینی فرد بیمار به بیرون پرتاب می‌شوند، انتقال پیدا می‌کنند. این ذرات بعد از عطسه یا سرفه در هوا معلق شده و توسط فرد دیگری استنشاق می‌شوند یا روی صورت وی می‌نشینند. روش دیگر ابتلا به بیماری، لمس سطحی آلوده، انتقال ویروس به دست و سپس لمس بینی یا دهان است. به همین دلیل اگرچه ترک عادت لمس صورت به طور مستمر دشوار است، اما برای سلامت خود باید فکری به حال این عادت بد کرد!

عمر ویروس کرونا بعد از قرارگیری روی یک سطح همچون میز کار، دستگیره در، دستگیره قطارهای مترو یا هر شی دیگر، به عوامل متعددی بستگی دارد. دمای محیط، میزان رطوبت و مخصوصا نوع سطح (جنس و ماده آن)، این عوامل تاثیرگذار محسوب می‌شوند.

از زمان تایید اولین مورد مبتلا به کووید 19 در کشور چین فقط هفتاد روز می‌گذرد، به همین دلیل SARS-COV-2 هنوز به میزان زیادی ناشناخته است. با این حال تحقیقات اخیر سبب دست یافتن به دیدی کلی درباره آن شد. بر اساس گفته‌های ریچل گراهام (Rachel Graham)، یک اپیدمیولوژیست در دانشگاه کارولینای شمالی، عمر ویروس کرونا خارج از بدن یک میزبان، بین چند ساعت تا چند روز متغیر است.

عمر ویروس کرونا روی سطوح

طی مطالعه‌ای که نتیجه آن چند روز پیش در وب سایت journalofhospitalinfection.com منتشر شد، دانشمندان به بررسی عمر سایر کروناویروس‌ها (شش عدد) در بیرون از بدن یک انسان پرداختند.

ویروس SARS-COV، عامل بیماری سارس، در دمای 20 درجه سانتیگراد روی استیل حدود دو روز زنده می‌ماند. عمر آن روی شیشه و چوب به چهار روز افزایش پیدا می‌کند. در صورت قرارگیری ویروس روی سطحی فلزی، پلاستیکی یا سرامیکی عمر آن به پنج روز خواهد رسید. بر اساس یافته‌های قبلی دانشمندان یکی از انواع ویروس عامل سارس می‌تواند در دمای اتاق، تا 9 روز روی سطوح پلاستیکی زنده بماند! از آن جایی که جهش ویروس کرونا آن را به دو نوع تقسیم کرده است، ممکن است عمر SARS-COV-2 نیز بسته به نوع آن متفاوت باشد،‌ اما این موضوع هنوز به اثبات نرسیده است.

ویروس مسبب بیماری سارس، در صورت پخش شدن روی سطحی آلومینیومی بین دو الی هشت ساعت دوام می‌آورد. عمر آن روی لاتکس کمتر از هشت ساعت است.

ریچل گراهام مدعی است این یافته‌ها به احتمال زیاد درباره کروناویروس جدید نیز صدق می‌کنند، چرا که با در نظر گرفتن همه انواع ویروس‌ها، سطوح نرم و غیر قابل نفوذ مثل دستگیره در یا میز کار مکان‌های خوبی به منظور استقرار ویروس برای مدت زمانی طولانی محسوب می‌شوند. در آن سو سطوح دارای منافذ زیاد مثل پارچه و مو، عمر ویروس کرونا را کاهش می‌دهند، چرا که منافذ روی آن‌ها ویروس‌ها را به دام انداخته و توانایی‌شان برای جابه‌جا شدن را به میزان زیادی پایین می‌آورند.

به دلیلی مشابه، سکه‌ها در مقایسه با پول کاغذی آلوده‌تر محسوب می‌شوند. البته این مقایسه نسبی است. بررسی‌ها نشان داد اسکناس در حال حاضر نقش بسیار مهمی در شیوع کروناویروس جدید (و در کل سایر ویروس‌ها و باکتری‌ها) ایفا می‌کند. تا پیش از متداول شدن استفاده از گوشی‌های هوشمند، اسکناس‌ها را آلوده‌ترین اشیای مقصر در انتقال بیماری‌ها (به خاطر تبادل دائمی توسط افراد مختلف) خطاب می‌کردند.

با در نظر گرفتن عمر بالای کرونا ویروس روی پلاستیک، آلومینیوم، شیشه و فلز، اکنون خطر گوشی‌های هوشمند در صورت عدم رعایت بهداشت بسیار بیشتر از اسکناس است. بر اساس توصیه ریچل گراهام، باید گوشی هوشمندتان را به صورت مستمر ضدعفونی کنید.

تاثیر زیاد دمای محیط روی عمر ویروس کرونا

مطالعه اخیر نشان داد دمای محیط، تاثیر زیادی روی عمر ویروس کرونا می‌گذارد. وقتی دما از 20 درجه سانتیگراد به 30 درجه افزایش پیدا می‌کند، عمر ویروس کرونا روی سطوح استیل به نصف کاهش پیدا خواهد کرد. دلیل این موضوع، به ماهیت کروناویروس‌ها مربوط می‌شود. ویروس داخل یک غشا از جنس چربی قرار گرفته و از آن حین انتقال از بدن یک میزبان به میزبانی دیگر برای محافظت از خود استفاده می‌کند. به عبارتی همین لایه از جنس چربی است که سبب می‌شود ویروس خارج از بدن یک میزبان نیز زنده بماند.

بالا رفتن رطوبت، دمای متعادل و نسبتا پایین، باد ملایم و در نهایت قرارگیری روی سطحی مستحکم و صاف، ایده‌آل‌ترین حالت برای کروناویروس‌ها به شمار می‌روند. دلیل فصلی بودن بیماری‌های تنفسی همین موضوع است. با کاهش دما، لایه محافظ ژل مانند اطراف ویروس سفت شده و عمر آن بیرون از بدن یک میزبان افزایش پیدا می‌کند.

نحوه صحیح ضدعفونی کردن سطوح

محققان مطالعه اخیر عقیده دارند در صورت تمیز کردن سطحی با یک شوینده حاوی 62 الی 71 درصد الکل اتانول، 0.5 درصد هیدروژن پراکسید و 0.1 درصد سدیم هیپوکلریت کروناویروس‌ها از بین خواهند رفت. این آزمایش به صورت مستقیم روی SARS-CoV-2 انجام نشده، اما با در نظر گرفتن قرارگیری همه کروناویروس‌ها در یک خانواده، می‌توان نتیجه‌گیری مشابهی برای ویروس عامل کووید 19 داشت.

ریچل گراهام در ادامه گفت 15 ثانیه تمیز کردن یک سطح با شوینده‌ای حاوی ترکیب بالا، کفایت می‌کند. البته ممکن است در زمان کوتاه، ویروس‌ها ابتدا به حالت غیر فعال بروند. به همین دلیل بهتر است به توصیه‌های روی ماده شوینده توجه کنید. بر اساس دستور مصرف برخی از آن‌ها، باید ماده را روی سطح قبل از پاک کردنش بین پنج الی شش دقیقه نگه دارید.

نکته مهم اینجاست که باید دوز و احتمال واگیرداری ویروس را پایین‌تر از حدی که واقعا مسبب ابتلا به بیماری می‌شود در نظر بگیرید. بر اساس گفته‌های ریچل گراهام، بیشتر مواد ضدعفونی‌کننده، با ادعای توان کشتن میکروب‌ها و ویروس‌ها تا 99.9 درصد عرضه می‌شوند. این میزان پایین‌تر از آستانه بیماری‌زایی است. با این حال ضدعفونی‌کننده‌های الکلی دست به منظور از بین بردن ویروس‌ها از روی سطوح سخت مناسب نیستند. دلیل این موضوع، عدم کفایت الکل به تنهایی برای از بین بردن آن‌ها است.

مواد شوینده الکی مخصوص دست، با هدف کاهش میزان آلودگی‌های روی سطح دست بدون از بین بردن رطوبت و چربی آن استفاده می‌شوند. در ساخت مواد پاک‌کننده سطوح توجهی به این نکات نشده و درصد ضدعفونی‌کنندگی آن‌ها بالاتر است. در نتیجه حین خرید هر محصول باید به کاربرد آن توجه کرد.

ریچل گراهام تاکید فراوانی روی شستشو مداوم دست و خودداری از لمس صورت دارد. این دو رفتار، مهم‌ترین اصول در کاهش احتمال ورود کروناویروس به بدن محسوب می‌شوند. یک تحقیق روی آنفلوآنزای نوع A نشان داد در صورتی که یک فرد، سطحی آلوده به ویروس بیماری نام برده را لمس کند، نزدیک به 32 درصد ویروس‌های واقع در این سطح به دستش انتقال پیدا خواهند کرد.

بر اساس توصیه ریچل گراهام پیش از خوردن غذا، آرایش سر و صورت، بازی با کودکان یا بسیاری دیگر از اعمال باید دست خود را بشویید. البته در صورت زخمی نبودن دست، ویروس‌ها از طریق پوست راهی به بدن پیدا نخواهند کرد، به همین دلیل تا پیش از لمس سر و صورت در امان هستید.

ریچل گراهام عقیده دارد خودداری از لمس صورت کار دشواری است! این موضوع به یک عادت طبیعی همه انسان‌ها مربوط می‌شود. ما ممکن است به صورت ناخودآگاه، روزی صد بار صورتمان را لمس کنیم، کاری که اصلی‌ترین روش انتقال ویروس به بدن محسوب می‌شود. اما چرا ترک عادت لمس صورت به طور مستمر دشوار است؟ در مطلبی جداگانه به طور مفصل به بررسی این موضوع پرداختیم.