به وسیله تحلیل دادههای یک پروژه بزرگ به اتمام رسیده یعنی Dark Energy Survey بیش از صد سیارک جدید کشف شد. تعدادی از آنها، بسیار دور از پلوتون مشغول گردش به دور خورشید هستند!
پروژههای اخیر با هدف افزایش آگاهی بشر درباره انرژی تاریک، دستاوردهای بیشتری داشتهاند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهشها قادر به یافتن اشیای کوچک در فضای نامتناهی، حتی دورتر از نپتون و خارج از منظومه شمسی هستند.
طی چهار سال اول پژوهشها درباره انرژی تاریک، ستارهشناسان موفق به رصد 316 سیاره کوچک شدند. از بین آنها 139 مورد کاملا جدید بوده و طی رصدهای قبلی با تلسکوپهای غولپیکر رویت نشده بودند. نکته جالب اینجاست که این تعداد زیادی سیارک جدید، بعد از آنالیز مجدد یک سری داده از قبل موجود، کشف شدند. به عبارتی خبری از مجموعه دادههای جدید نبوده و دانشمندان فقط از طریق روشهای جدید، به آنالیز اطلاعات موجود پرداختند. تکنیکهای جدید به ستارهشناسان اجازه میدهد سیارههای کوچک بیشتری را خارج از منظومه شمسی پیدا کنند.
از جمله مزایای تکنیکهای تحلیل جدید، کمک به دانشمندان برای افزایش دانستههای خود درباره سیاره 9 است. این سیاره مرموز سالها است ذهن ستارهشناسان را درگیر کرده است.
تحلیل مجدد روی دستاوردهای پروژه Dark Energy Survey
پروژه Dark Energy Survey حدود یک سال پیش رسما به پایان رسید، اما آنالیز دادههای جمعآوری شده تحت این پروژه از سال 2013 الی 2019، هنوز ادامه دارد. طی این پروژه، دادههای مادون قرمز و نزدیک مادون قرمز بسیار زیادی از آسمان جنوب جمعآوری شد تا به دانشمندان در درک انرژی تاریک کمک کند. در طول Dark Energy Survey روی مفاهیم و اشیای متعددی نظیر سوپر نواها و خوشههای کهکشانی مطالعه شد تا میزان شتاب گسترش کیهان محاسبه شود. عقیده بر این است که انرژی تاریک تاثیر قابل توجهی روی شتاب انبساط کیهان دارد.
ستارهشناسان در تلاش برای درک انرژی تاریک متوجه شدند دادههای دقیق و موشکافانه جمعآوری شده طی پروژه Dark Energy Survey کاربرد دیگری نیز دارند. با تحلیل آنها میتوان ماینر پلنتهای (Minor Planet) واقع در دور دست، حتی خارج از منظومه شمسی، را پیدا کرد. در علم نجوم منظور از ماینر پلنت، هر شیء به جز سیارهای بزرگ یا دنبالهدار است. در نتیجه سیارههای کوتوله و سیارکها در این دستهبندی قرار میگیرند.
وجود بیشمار سیارک خارج از مدار نپتون، آخرین سیاره منظومه شمسی، بدیهی است، اما رویت آنها مخصوصا با در نظر گرفتن ابعاد کوچکشان کار بسیار دشواری محسوب میشود؛ فاصله از خورشید تا نپتون برابر 4.5 میلیارد کیلومتر است. این فاصله را باید 30 برابر مسافت بین کره زمین تا خورشید دانست. چند سیارک جدید کشف شده طی مطالعات اخیر، در تاریکی مطلق، جایی که نور ستارهها به ندرت به آنها میرسد، قرار گرفتهاند، در نتیجه یافتن آنها باز هم دشوارتر میشود، چرا که نوری از خود بازتاب نمیکنند.
کشف 139 سیارک جدید اطراف منظومه شمسی
نکته دیگری که به دشواری یافتن یک سیارک جدید خارج از منظومه شمسی (TNO) دامن میزند، حرکت متفاوت آنها است. به همین دلیل دانشمندان برای رویت این جابهجاییها ناچار به استفاده از دادههای جمعآوری شده طی پروژه Dark Energy Survey شدند. کار با مطالعه روی 7 میلیارد نقطه بالای نویز پسزمینه مجموعه کل داده آغاز شد. دانشمندان سپس اشیایی که طی چند شب روی نقطه مشابهی قرار داشتند را مشخص و از فهرست حذف کردند، چرا که شبیه به سیارکهای خارج از منظومه شمسی حرکت نمیکردند.
قدم بعدی یافتن گروهی از اشیا بود تا نحوه حرکت کردنشان به طور دقیق مشخص شود. همه این اقدامات به ایجاد فهرستی متشکل از 400 سیارک با بررسی آسمان طی شش شب ختم شد. در ادامه یافتهها نیازمند بررسی مجدد برای تایید نهایی بود.
تیم تحقیقاتی روشی برای انباشته کردن عکسها به منظور افزایش شارپنس آنها توسعه داد. به این ترتیب تشخیص سیارکها راحتتر صورت گرفت. سپس برای ارزیابی دقت تکنیکهای تحلیل داده مورد استفاده، نگاهی به سیارکهای خارج از منظومه شمسی که پیش از این شناسایی شدهاند انداخته شد. در نهایت مشخص شد از 400 نقطه یافت شده تنها 316 مورد سیارک بوده و بقیه، به اشتباه سیارک قلمداد شده بودند. این اشتباه میتواند ناشی از نویز در تصویر بوده باشد. از بین 316 مورد، 139 سیارک جدید کشف شد. فاصله آنها از خورشید بین 30 الی 90 واحد نجومی متغیر است. یک واحد نجومی برابر 150 میلیون کیلومتر مربع است.
از بین اشیای آسمانی واقع در دوردست کشف شده، هفت مورد در دستهبندی ETNO قرار گرفته و با وجود داشتن فاصله بسیار زیاد از خورشید، دور آن گردش میکنند. در حالی که متوسط فاصله پلوتون از خورشید (به عنوان اولین جسم فرانپتونی کشف شده در تاریخ نجوم) حین گردش به دور آن 40 واحد نجومی است، متوسط فاصله این هفت سیارک از خورشید 150 واحد نجومی ارزیابی شد! اگر صحت ارزیابیهای اخیر توسط نهادهای رسمی تایید شود، آنها به عنوان دورترین اشیای عضو منظومه شمسی شناخته خواهند شد، چرا که با وجود داشتن مسافتی بسیار زیاد، چندین برابر دورتر از پلوتون، همچنان به دور خورشید در حال گردش هستند.
بد نیست بدانید منظور از TNO یا جسم فرانپتونی، اجرامی است که در مدارهای دورتر از مسافت میانگین بین نپتون تا خورشید به دور ستاره منظومه ما گردش میکنند. اولین جسم فرانپتونی یعنی پلوتون در سال 1930 میلادی کشف شد. پلوتون، هشتمین و آخرین سیاره منظومه شمسی بوده و یک مرتبه گردش آن به دور خورشید، 164 سال زمان میبرد. برخلاف تصور، پلوتون یک سیاره متعلق به منظومه شمسی نبوده و در عوض یک سیاره کوتوله فرانپتونی محسوب میشود. یک مرتبه گردش آن به دور خورشید 248 سال زمان نیاز دارد.
پیش از این، حدود 3 هزار جسم فرانپتونی کشف شده بود. اکنون باید به این فهرست 139 مورد جدید نیز اضافه کرد. انتظار داریم به لطف توسعه تکنیکهای جدید و با کنکاش بیشتر دادههای مربوط به پروژه Dark Energy Survey، طی سالهای آتی سیارکهای بیشتری کشف شوند.