داستان جت ، قسمت سوم؛ رقابت با نهایت رانش

موتور جت که امروزه وسایل نقلیه پرنده، زمینی و حتی دریایی را به حرکت در‌ می‌آورد، تاریخچه جالبی دارد که در این نوشتار قصد اشاره به آن و سازندگانشان را داریم.

در قسمت اول و دوم به اولین‌ موتورها و هواپیماهای جت و همچنین به نوآوری‌های بنیادینی همچون موشک کروز V-1، موتور توربوفن و پهپاد Katydid اشاره کردیم. در قسمت‌های پیشین تمامی تلاش‌های صورت گرفته در این عرضه از صنعت و رقابت تا پایان سال 1942 را شرح دادیم و در ادامه قصد پیگیری دنباله آن از اولین تلاش‌های صورت گرفته در سال 1943 را داریم.

به 5 مارس سال 1943 می‌رسیم، یعنی زمانی که جت جنگنده Meteor ساخت Gloster انگلستان به پرواز در آمد. ساخت این هواپیما پیش از Me 262 آغاز شد، اما 9 ماه پس از Me 262 اولین پروازش را انجام داد و 3 ماه پس از آن عملیاتی شد. این هواپیما تنها جنگنده جت عملیاتی متفقین بود که عملیات رزمی و درگیری را تجربه کرد. این هواپیما دو موتور توربوجت داشت و از Me 262 سریع‌تر و چابک‌تر بود و نرخ اوج گیری و شتاب بیشتری داشت؛ عواملی که در نبردهای هوایی آن موقع برتری یک هواپیما بر دیگری را مشخص می‌کرد.

در تاریخ 19 مارس 1943 نیز کمپانی آمریکایی وستینگ هاوس اولین موتور جت خود به نام J30 را آزمایش کرد. J30 اولین موتور جتی بود که کاملا توسط آمریکایی‌ها طراحی و ساخته می‌شد، همچنین پس از F.2 دومین موتور توربوجت با کمپرسور محوری بود که خارج از آلمان ساخته می‌شد و بدین‌ترتیب آمریکا به سومین سازنده چنین موتورهایی بدل گشت.

در 27 می 1943، کمپانی دایلمر-بنز آلمان نیز اولین موتور توربوفن با کمپرسور محوری در دنیا به نام DB 007 را آزمایش کرد. با این حال به دلیل نابالغ بودن فناوری آن چندان توانمند نبود و پروژه‌اش رها شد. اولین موتور توربوفن در دنیا Metrovick F.3 ساخت انگلیس بود که کمپرسور گریز از مرکز داشت.

در ژوئن 1943 نیز هواپیمای شناسایی و بمب افکن Ar 234 Blitz ساخت کمپانی آلمانی آرادو اولین پروازش را تجربه کرد. این هواپیما اولین بمب افکن جت جهان بود و تا 1.5 تن مهمات حمل می‌کرد. Blitz تقریبا فقط برای عملیات های شناسایی استفاده شد و فقط تعداد کمی عملیات بمباران انجام داد، با این حال این هواپیما در عملیات های بمباران نشان داد که رهگیری آن تقریبا غیر ممکن است. بد نیست بدانید Ar 234 آخرین هواپیمای نیروی هوایی آلمان نازی بود که بر فراز بریتانیا پرواز کرد.

سپتامبر 1943 نیز کمپانی بریتانیایی دی هاویلند اولین جت خود به نام Vampire را به پرواز در آورد. ومپایر یک موتور توربوجت گابلین داشت که توسط مهندس یک هوانوردی بریتانیایی به نام فرانک هالفورد طراحی و توسط دی هاویلند ساخته شده بود. این هواپیما هیچ گاه به جنگ جهانین دوم نرسید و از سال 1946 وارد خدمت شد.

بار دیگر در سپتامبر 1943، آلمانی‌ها یک موتور جت دیگر آزمایش کردند که HeS 011 نام داشت و توسط هینکل ساخته شده بود. این موتور بسیار خاص بود و ساختاری ترکیبی از کمپرسور گریز از مرکز و محوری داشت. بسیاری از واپسین طرح‌های آلمان نازی قرار بود با این موتور پرواز کنند،‌ اما HeS 011 تا قبل از پایان جنگ آماده تولید نشد و تنها چند پیش نمونه از آن ساخته شد.

ژانویه 1944 آمریکایی‌ها دومین جت خود به نام P-80 شوتینگ استار (Shooting Star) را وارد خدمت کردند. شوتینگ استار اولین جنگنده جتی بود که وارد خدمت در نیروی هوایی آمریکا شد و پیش از پایان جنگ به طور محدود در جبهه ایتالیا خدمت کرد و صرفا به عملیات شناسایی پرداخت. صنعت نظامی آمریکا در زمان جنگ جهانی دوم به شدت شکوفا و از دیگر کشورها با سرعت سرسام آوری جلو زد. به طوری که طراحی و ساخت شوتینگ استار تنها 143 روز پس از آغاز پروژه توسط کمپانی لاکهید پایان یافت! در حالی که تمام هواپیماهای گفته شده در بالا چندین سال زمان صرف طراحی و ساختشان شد. این هواپیما یک موتور جت J33 داشت که حاصل ارتقا و بهسازی J31 بود و توسط کمپانی جنرال الکتریک و الیسون ساخته شد.

آلمانی‌ها در بهار 1944 یک هواپیمای جت دیگر به نام مسراشمیت Me 328 را نیز به پرواز در آوردند که دو موتور پالس جت داشت. برای این هواپیمای کوچک نقش‌های مختلفی از جمله هواپیمای پارازیت برای دفاع از بمب افکن‌های آلمانی یا هواپیمای انتحاری پیشنهاد شد که البته به دلیل ناکارآمد بودن موتورهای هواپیما، پس از چند پرواز آزمایشی پروژه Me 328 لغو شد. در نقش پارازیت قرار بود Me 328 توسط بمب افکن دورنیه Do 217 حمل و در صورت حمله جنگنده‌های دشمن، از پرنده مادر رها و به مبارزه با دشمن بپردازد و پس از نبرد به هواپیمای مادر بازگردد.

در ماه می 1944، کمپانی آمریکای داگلاس یک هواپیمای جت عجیب را به پرواز در آورد. این هواپیما که XBTD-2 نام داشت، بر اساس جنگنده BTD Destroyer ساخته و در کنار موتور پیستونی، یک موتور توربوجت نیز در بخش انتهایی بدنه خود داشت. البته این طرح وارد خدمت نگردید، اما بستری برای ساخت هواپیماهای مشابه شد.

در ژوئن 1944 کمپانی انگلیسی رولز رویس اولین موتور توربوپراپ این کشور به نام RB.50 Trent را آزمایش کرد. این موتور که بر اساس طرحی از فرانک وایتل ساخته شده بود، دومین موتور توربوپراپ دنیا محسوب می‌شد. ناگفته نماند ایده این موتور اولین بار توسط گرگوری یندراسیک مجارستانی مطرح و اولین موتور توربوپراپ نیز در سال 1940 توسط وی آزمایش شد.

در تاریخ 25 ژوئن آمریکایی‌ها یک جنگنده دیگر با پیشران ترکیبی آزمایش کردند که FR Fireball نام داشت و توسط کمپانی آمریکایی Ryan ساخته شده بود. این جنگنده یک موتور پیستونی و یک موتور جت J31 داشت. پیش از تسلیم شدن ژاپن، از این هواپیما تنها 66 فروند برای مقابله با نیروی هوایی امپراتوری ژاپن ساخته شد، گرچه در هیچ نبردی شرکت نکرد و در نهایت در اواسط سال 1947 به دلیل ضعیف بودن ساختار هواپیما برای انجام عملیات از روی ناو هواپیمابر، فایربال از خدمت خارج شد. این جنگنده اولین هواپیما جت ناونشین در تاریخ است.

در میانه‌های 1944،‌ آلمان نازی اولین موتور توربوشفت دنیا را آزمایش کرد. این موتور که GT 101 نام داشت، توسط آدلف میولر بر اساس موتور توربوجت BMW 003 ساخته شده بود. آدولف میولر با هدف ساخت موتوری سبک‌تر، قوی‌تر و کم مصرف‌تر از موتورهای دیزلی برای خودروهای زرهی، GT 101 را با موفقیت برای تانک پنتر ساخت. این موتورها امروزه به صورت گسترده استفاده و ژنراتورها، کشتی‌ها، تانک‌ها و از همه مهم‌تر هلیکوپترها را به حرکت در می‌آورند. تا امروز چندین دهه است که تمامی هلیکوپترها موتور توربوشفت دارند. اولین موتور توربوشفت برای هلیکوپتر نیز در سال 1948 توسط کمپانی فرانسوی توربومکا (Turbomeca) و اولین هلیکوپتر دارای موتور توربوشفت در دنیا نیز توسط کمپانی آمریکایی کامان در سال 1947 ساخته شد و K-225 نام داشت؛ این هلیکوپتر از موتور T50 ساخت بوئینگ نیرو می‌گرفت.

در اکتبر 1944 کمپانی بریتانیایی رولز رویس موتور RB.41 Nene را آزمایش کرد که یک موتور با کمپرسور گریز از مرکز داشت و از هر موتور جت دیگری که تا پایان جنگ توسط آلمان نازی ساخته شد قوی‌تر بود.

به تاریخ 8 آگوست 1944، بار دیگر آلمان نازی یک هواپیمای عجیب را آزمایش کرد. این هواپیما که یونکرس Ju 287 نام داشت، اولین جت دنیا با بال‌های پیشگرا بود. این هواپیما که تنها دو فروند از آن ساخته شد، یک بمب افکن بود و دو موتور جت Jumo 004B-1 داشت.

در تاریخ سپتامبر 1944، آلمانی‌ها یک نمونه تغییر یافته از موشک V-1 به نام Fi 103R Reichenberg را به پرواز در آوردند که توسط خلبان هدایت می‌شد. خلبان این هواپیمای انتحاری یا می‌بایست خود را به هدف کوبیده و فدا می‌کرد و یا در واپسین لحظات با چتر به بیرون می‌پرید. البته ورنر بومباخ، خلبان و فرمانده واحد عملیات ویژه نیروی هوایی آلمان موسوم به KG 200 پس از جلسه‌ای با آدولف هیتلر در مارس 1945 وی را متقاعد کرد که عملیات انتحاری از راه و رسم جنگجویان آلمانی نیست و این پروژه را لغو کرد. او در ازای پروژه این هواپیماهای انتحاری، پروژه یک هواپیمای انتحاری بدون سرنشین و کنترل از راه دور را ارائه داد.

اواخر سال 1944،‌ در ششمین روز ماه دسامبر، آلمان یک جنگنده جت دیگر به نام هینکل He 162 فولکس یگر را به پرواز در آورد. فولکس یگر به صورت اضطراری و فوری به منظور مقابله با بمباران‌های خرد کننده آمریکا و بریتانیا که آلمان نازی را در هم می‌کوبیدند ساخته شد، چرا که جنگنده‌های آلمانی هنگام حمله به بمب افکن‌های پر تعداد متفقین، شکار آتشبارهای آن‌ها شده و نمی‌توانستند کاری از پیش ببرند. عجله در تولید این هواپیما باعث شد He 162 با وجود داشتن طراحی و ویژگی‌ها مناسب، نتواند موثر واقع شود. He 162 جنگنده‌ای کوچک بود که یک موتور جت BMW 003 داشت؛ این موتور پس از Jumo 004، دومین موتور توربوجت موفق در جهان محسوب می‌شود که کمپرسور محوری داشت. موتور جت BMW 003 اولین بار در آگوست 1940 آزمایش شد.

در همان ماه دسامبر 1944، آلمان نازی یک هواپیمای انقلابی دیگر که موتور جت داشت را به پرواز در آورد. این هواپیما هورتون Ho 229 H.IX V1 نام داشت و از دو موتور جت Jumo 004B استفاده می‌کرد؛ هرچند سازندگان ترجیح می‌دادند از موتورهای BMW 003 استفاده کنند که این امر مقدور نشد. Ho 229 هواپیمایی با پیکربندی بال پرنده بود و پایدار کننده عمودی نداشت. این پرنده اولین هواپیمای بال پرنده با موتور جت است، اما اولین هواپیمای بال پرنده نیست. پیشتر در سال 1942 آمریکایی‌ها اولین هواپیمای بال پرنده تاریخ را به پرواز در آوردند و ایده اولیه آن نیز متعلق به جک نورثراپ معروف، موسس کمپانی هوافضای نورثراپ، است.

لطفا توجه داشته باشید که مجموعه نوشتارهای «داستان جت» تماما توسط نویسنده تالیف و حاصل مطالعات بسیار گسترده و دقیق شمار زیادی منبع است. لذا با معرفی ما به دوستان خود و اشتراک گذاری مقالات،‌ لطفا ما را یاری فرمایید.