تازهترین تحقیقات دانشمندان در مورد تواناییهای بینایی مرغ های مگس خوار نشان داده که این پرندهها رنگهایی را میبینند که انسانها در رویاهای خود هم نمیتوانند آنها را تصور کنند.
مرغ های مگس خوار پرندههای فوقالعاده زیبا و مخصوصی هستند که به تازگی مرکز توجه دانشمندان قرار گرفتهاند؛ بررسیها نشان میدهد که تواناییهای بینایی این جانداران در نوع خود شگفتانگیز است و ساختارهای خاصی در سیستم بینایی آنها به پرندگان مورد نظر قابلیتهای منحصر به فردی میدهند. در بررسی این موضوع با ما همراه باشید.
دانشمندان در کلرادوی آمریکا با انجام آزمایشهایی بر روی مرغ مگس خوار دمپهن متوجه شدند که وجود نوعی سلول مخروطی در سیستم بینایی این جانداران باعث میشود تا آنها قادر به دیدن رنگهای غیر طیفی شامل طولموجهای ماورا بنش باشند. این قابلیت در فعالیتهایی مانند جفتگیری، پیدا کردن غذا و فرار از دست جانداران شکارچی دیگر فوقالعاده موثر است.
قابلیت بینایی مرغ های مگس خوار
برعکس انسانها که در چشمان خود سه سلول مخروطی شکل برای تشخیص رنگها دارند، مرغ های مگس خوار دارای چهار نوع از این سلولها هستند و به همین دلیل تواناییهای آنها در شناسایی امواج نوری مختلف در نوع خود منحصر به فرد است. سه سلول مورد نظر در سیستم بینایی ما این امکان را فراهم میکنند تا بتوانیم در هر حالت ترکیب و یا نوعی از سه رنگ اصلی قرمز، آبی و سبز را ببینیم و از این طریق توانایی تشخیص رنگی غیر طیفی مانند بنفش که از ترکیب آبی و قرمز به وجود میآید، برای ما ممکن میشود.
با این حال، وجود یک سلول مخروطی اضافی در سیستم بینایی موجوداتی مانند مرغ مگس خوار باعث میشود که طیف گستردهتری از رنگها و ترکیبات نوری با امواج گوناگون برای آنها قابل دیدن باشد و متاسفانه باید گفت که دیدن و حتی تصور کردن این رنگها برای ما انسانها ممکن نیست.
ماری کازول (Mary Caswell)، زیست شناس تکاملی از دانشگاه پرینستون ایالات متحده میگوید که انسانها در مقایسه با مرغ های مگس خوار و پرندگان و برخی حیوانات دیگر کور رنگ هستند! کازول میگوید که برخورداری از یک سلول مخروطی بیشتر تنها به دیدن امواج فرابنش کمک نمیکند و ترکیب این امواج با رنگهای طیفی که ما میبینیم، رنج عظیمی از رنگها را تولید میکند که دیدن آنها غیر قابل تصور است.
دانشمندان حدس میزنند که سلول مخروطی مورد نظر توانایی تشخیص حداقل 5 رنگ غیر طیفی را به این موجودات میدهد؛ رنگهایی شامل بنفش، سبز + ماورا بنفش، زرد + ماورا بنفش، قرمز + ماورا بنفش و همچنین بنفش + ماورا بنفش. البته آزمایش و تایید چنین نظریهای کار چندان راحتی نیست.
آزمایش نظریهها در مورد مرغ های مگس خوار
برای تایید این مسئله، کازول و همکارانش آزمایشی جالبتوجه را طراحی کردند؛ در این پژوهشها لولههایی شامل لامپهای ال ای دی مخصوص بینایی پرندگان تهیه شدند و در آنها رنگهایی که دیدن آنها برای انسانها امکانپذیر نیست، به نمایش گذاشته شد. برای این کار، محققان از تکنیکی خاص برای ارتباط دادن رنگها به مواد غذایی استفاده کردند. به این ترتیب که در کنار منبعی از آب همراه با شکر، یک رنگ مخصوص به نمایش گذاشته میشد و در کنار منبع آب دیگری که هیچ طعم خاصی نداشت، رنگ متفاوتی قرار داده شده بود.
مرغ های مگس خوار هم مثل انسانها از شکر خوششان میآید و با در نظر گرفتن این موضوع، توانایی تشخیص رنگ این پرندگان به معرض آزمایش گذاشته شد. در طول سه سال، کازول و تیمش هزاران آزمایش از غذا دادن به پرندگان را برگزار کردند و هدف اصلی تشخیص این مسئله بود که آیا مرغ مگس خوار میتواند رنگ ماورا بنفش خاصی که امکان دیدن آن برای انسانها فراهم نیست را ببیند یا خیر؟
در آزمایشها هر رنگ فرابنفش به آبهای شیرین شده نسبت داده میشد و سپس با تغییر رنگهای مربوط به منابع آب، قابلیت پرندگان برای دنبال کردن رنگ مربوط به آب شیرین محک زده شد. هارولد ایستر (Harold Eyster)، همکار کازول در تحقیقات انجام شده میگوید که تماشای آزمایشها شگفتانگیز بود و همانطور که انتظار میرفت، مرغ های مگس خوار مورد نظر میتوانستند به خوبی رنگهای ماورا بنفش را برای رسیدن به جایزه شیرین خود دنبال کنند.
دنیای حیرتانگیز حیوانات
به عنوان مثال رنگ سبز و ترکیب این رنگ با امواج ماورا بنفش از دید ما انسانها اصلا قابل تشخیص نیستند، اما به کار بردن این موضوع در آزمایشهای تیم کازول نشان داد که پرندگان مورد نظر به خوبی میتوانند این دو نوع رنگ را از هم تشخیص دهند. چنین آزمایشی تنها گوشهای از دنیای حیرتانگیز قابل رویت برای حیوانات را به ما نشان میدهد.
این آزمایشها برای ترکیب امواج ماورا بنفش با رنگهای دیگر نتایج مشابهی داشتند. در بخش دیگری از پژوهشها هم دانشمندان چیزی در حدود هزار پر گوناگون پرندگان و 2400 گیاه مختلف را آنالیز کردند و دیده شد که رنگهای تقریبا یک سوم این پرها و گیاهان به عنوان رنگهای غیر طیفی توسط مرغ های مگس خوار دیده میشوند. این مسئله هم تنها بخشی از تواناییهای شگفتانگیز این جانداران در تعامل با دنیای اطراف را نشان میدهد.
تحقیقات آینده
محققان اعلام کردهاند که پژوهشهای آنها همچنان ادامه خواهند داشت و تحقیقات بسیار بیشتری در این زمینه باید صورت بگیرد. کازول و همکارانش میگویند که با وجود آزمایشهای گسترده و حجم عظیم اطلاعاتی که به دست آمده، متاسفانه هنوز نمیتوان با این دادهها اثبات کرد که پرندگان سیستم بینایی چهار رنگی دارند.
در مراحل بعدی، آزمایشهای سختگیرانهتری به همراه رنگهای بیشتری انجام میشوند تا بتوان محدودیتهای بینایی پرندگان را بهتر درک کرد. با این حال از لحاظ عصب شناسی هنوز تحقیقات بسیار زیادی باید انجام شوند تا مکانیسمهای موجود برای چنین قابلیتهایی در مرغ های مگس خوار و موجودات دیگر را مشخص کنند.
در نهایت، به مسئله حیرتانگیز دیدن این رنگهای غیر طیفی میرسیم و باید به این سوال جواب دهیم که رنگهای مورد نظر واقعا چگونه به نظر میرسند؟ آیا ترکیب سبز و امواج فرابنفش در چشم پرندگان به شکل ترکیبی از این دو رنگ دیده میشود و یا آنچه این جانداران میبینند هیچ شباهتی به سبز نداشته و کاملا متفاوت است؟