گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
اخیرا اخبار مربوط به موفقیت دو واکسن موثر کرونا از کمپانی‌های آمریکایی فایزر و مدرنا منتشر شده، اما آیا این موضوع به معنی نزدیکی ما به پایان پاندمی کووید 19 است؟
دو شرکت داروسازی آمریکایی به تازگی خبر موفقیت دو واکسن موثر کرونا در آخرین مراحل آزمایش این داروها را منتشر کرده‌اند. در ادامه با ما همراه باشید تا معنای واقعی این اخبار خوشحال کننده در مقابله با پاندمی کووید 19 را بررسی کنیم.
در هفته گذشته کمپانی آمریکایی فایزر (Pfizer) نتایج ابتدایی فاز سوم آزمایش‌ها روی واکسنش را که با حضور 44 هزار داوطلب انجام شده بود، منتشر کرد و خبر خوشحال کننده تاثیر 90 درصدی این داروی برای مقابله با بیماری کووید 19 را به ما داد. به تازگی هم شرکت آمریکایی دیگری به نام مدرنا (Moderna) نتایج ابتدایی خودش را منتشر کرده و اعلام کرده که واکسن کرونا ساخت این کمپانی می‌تواند با کارایی 95 درصدی با بیماری مرگبار مورد نظر مقابله کند.
همان‌طور که می‌دانیم در اختیار داشتن یک واکسن موثر کرونا بهترین راه برای پایان دادن به همه‌گیری اخیر بوده و وقتی چنین نتایج امیدوار کننده‌ای را در مورد موفقیت شرکت‌های داروسازی می‌شنویم، ناخودآگاه به این فکر می‌افتیم که به احتمال قوی تنها در چند ماه آینده تمامی دردسرهای پاندمی مرگبار کووید 19 به پایان خواهد رسید.
هر دوی این شرکت‌های داروسازی بروز هیچ آثار جانبی خطرناک و جدی را در ده‌ها هزار داوطلبی که مورد بررسی قرار داده بودند، گزارش نکردند و حتی این احتمال مطرح شده که واکسن مدرنا می‌تواند در مقابل بدترین موارد ابتلا به کووید 19 هم کارآمد باشد.
به دنبال واکسن موثر کرونا
مدتی پیش گزارش شد که حدودا 8 واکسن موثر کرونا در آخرین مراحل آزمایش و فاز سوم بررسی‌ها قرار دارند و می‌توان انتظار داشت که در روزها و هفته‌های آینده، اخبار خوشحال کننده دیگری مانند آنچه از مدرنا و فایزر شنیده‌ایم، در مورد موفقیت داروهای توسعه یافته منتشر شوند؛ با این وجود کارشناسان در مورد این دسته اخبار و آمار و ارقامی که در مورد کارایی واکسن‌های مورد نظر منتشر شده، چه می‌گویند؟
به صورت کلی، کارشناسان معتقدند که باید شش سوال اساسی به هنگام بررسی نتایج واکسن‌های کووید 19 پرسیده شوند:
سوال اول این بوده که آیا کارایی بالای این واکسن‌ها به معنای بی‌خطر بودن آن‌هاست؟
جواب این سوال با اطمینان کامل مثبت بوده، چرا که اگر دارویی در فاز سوم آزمایش، با حضور ده‌ها هزار داوطلب هیچ آثار جانبی خاصی را به همراه نداشته باشد و سلامت کسی در طی این آزمایش‌ها به خطر نیافتاده باشد، مطمئنا ایمنی داروی مورد نظر در حد بسیار قابل قبولی قرار دارد.
در واقع یک واکسن موثر کرونا نمی‌تواند در صورت وجود مشکلات و خطرات جدی تا این حد در مراحل آزمایشی پیشروی کند. متاسفانه در طول تاریخ موارد زیادی از مخفی کردن نتایج منفی آزمایش‌ها توسط کمپانی‌های داروسازی وجود داشته، اما در حال حاضر این شرکت‌ها موظف هستند تا نتایج دقیق و جزئی خود را در دسترس عموم قرار دهند تا از این طریق دانشمندان سراسر جهان امکان بررسی این نتایج را داشته باشند.
به این ترتیب می‌توان گفت که صنعت داروسازی در مقایسه با گذشته به سطح بسیار بالایی از ایمنی رسیده، اما با این وجود، باید در نظر داشته باشیم که تاکنون تنها نتایج اولیه آزمایش‌های فایزر و مدرنا منتشر شده است و نباید بر اساس این نتایج ابتدایی قضاوتی جدی داشته باشیم.
سرعت بالای توسعه واکسن
از طرف دیگر تعدادی از متخصصان و عده‌ای از مخاطبان در مورد این مسئله که واکسن‌های مورد نظر با سرعتی بی‌سابقه توسعه داده شده‌اند، ابراز نگرانی کرده و احتمال رعایت نشدن نکات ایمنی در فرآیند توسعه داروها را مطرح کرده‌اند. با این وجود باید گفت که تکنولوژی و دانشی که زمینه توسعه داروهای مورد نظر را فراهم کرده‌اند، بسیار ایمن هستند.
البته فناوری‌های به کار رفته برای ساخت این دو واکسن موثر کرونا و داروهای دیگر نسبتا جدید هستند، اما قوانین اعمال شده برای هرکدام از فازهای آزمایشی فوق‌العاده سخت‌گیرانه بوده‌اند و هر مشکل اساسی و جدی در این فازها سریعا آشکار می‌شوند.
مطمئنا در حال حاضر اطلاعات زیادی در مورد تاثیرات بلند مدت به کار گیری چنین واکسن‌هایی در دست نیست، اما تاریخ دانش پزشکی نشان داده که نیازی به نگرانی جدی در این رابطه وجود نداشته و به علاوه، اکثر خطراتی که به این آثار نسبت داده می‌شوند، در مقایسه با خطر خود بیماری ناچیز خواهند بود.
سوال دومی که متخصصان توجه خود را به آن جلب می‌کنند، این است که آیا ارقام اعلام شده مانند کارایی 90 درصدی، هدف اصلی آزمایش‌ها را برآورده کرده‌اند؟
در آزمایش‌هایی که برای بررسی کارایی داروهای این چنینی طراحی می‌شوند، سوالات اساسی مدنظر هستند، اما معمولا یک هدف اصلی یا پرسش پایه‌ای وجود دارد که باید به آن پاسخ داد. مطمئنا سوالات و اهداف دیگری هم هستند که باید به آن‌ها توجه کرد، اما بدون رسیدن به پاسخ پرسش پایه‌ای مورد نظر، نمی‌توان گفت که تحقیقات انجام شده موفقیت‌آمیز بوده‌اند.
طراحی نوع آزمایش واکسن موثر کرونا
به صورت کلی دانشمندان در ابتدای تحقیقات خود این سوالات ابتدایی و سوالات جانبی را مشخص می‌کنند و متاسفانه در برخی موارد، پرداختن به نتایج جانبی که با تحقیقات به دست آمده‌اند، نوعی احساس امیدواری کاذب را در مخاطبان به وجود می‌آورد. با این حال در مورد دو واکسن موثر کرونا که توسط فایزر و مدرنا ارائه شده‌اند، باید در نظر داشت که نتایج اعلام شده ابتدایی هستند و نمی‌توان آن‌ها را به عنوان نتایج نهایی در نظر گرفت.
سوال سوم این بوده که آیا آزمایش‌های انجام شده مولفه‌های درست را اندازه‌گیری کرده‌اند یا خیر؟
تعیین فاکتورهایی که نشان دهنده کارایی یک واکسن هستند، به نسبت انواع مختلف بیماری‌ها و آزمایش‌های انجام شده کار دشواری است. با این حال نکته مهم این بوده که آیا افراد مصرف کننده واکسن به بیماری مبتلا شده‌اند یا خیر؟ متخصصان می‌گویند که این نکته پایه‌ای‌ترین مسئله در رابطه با کارایی یک واکسن بوده و هر نتیجه دیگری که جدا از این مسئله به ما امیدواری دهد، باید با دید احتیاط مورد توجه قرار بگیرد.
سوال چهارم به داوطلبانی مربوط می‌شود که واکسن روی آن‌ها امتحان شد.
آیا نتایج این دو واکسن موثر کرونا را می‌توان به دنیای واقعی تعمیم داد؟ در واقع تفاوت مهمی بین جمعیت کل انسان‌ها و جمعیت بخش کوچکی از این انسان‌ها که در آزمایش‌های فایزر و مدرنا شرکت کرده بودند، وجود دارد. در بسیاری از موارد، در آزمایشی که برای بررسی کارایی واکسن‌ها انجام می‌شوند، داوطلبان با دقتی بسیار بالا انتخاب شده و به منظور مقایسه تفاوت تاثیرات بروز کرده بین افراد مشابه، به یک گروه داروی اصلی داده می‌شود و گروه دیگر هم با دارونما مورد درمان قرار می‌گیرد.
به کار گیری دارونما
دلیل اصلی چنین کاری از بین بردن هرگونه تاثیر روانی استفاده از دارو بوده، چرا که وقتی یک داوطلب بداند که واکسنی به او تزریق شده، تاثیر روانی این مسئله باعث می‌شود تا بدن او خود به خود کار واکسن را انجام دهد. حال اگر در چنین آزمایش‌هایی به تعدادی از داوطلبان دارونما تزریق شود و اگر نتایج گروه دیگر، از گروه دارونما بیشتر باشد، می‌توان با اطمینان گفت که داروی اصلی کارآمد بوده و تاثیرات آن تنها روانی نیستند.
در کنار این مسائل تست دو واکسن موثر کرونا فایزر و مدرنا در شرایط آزمایشگاهی ویژه انجام شده‌اند. در فاز اول این تست‌ها، داوطلبان افرادی سالم، جوان و در اوج آمادگی هستند تا از این طریق بتوان اصولی‌ترین نگرانی‌ها در مورد ایمنی واکسن مورد آزمایش را برطرف کرد. مطمئنا داوطلبان این فاز نماینده مناسبی از جمعیت کلی مردم کشورها نیستند.
با این وجود پیشرفت تحقیقات و بزرگ شدن جامعه آماری داوطلبان به گونه‌ای خواهد بود که در مراحل نهایی مانند فاز سوم آزمایش، تلاش بر این باشد تا با شرکت دادن افراد مختلف از گروه‌های جمعیتی گوناگون، کارایی واکسن در مقیاسی حقیقی‌تر مشخص شود. در گزارش‌های رسمی که نتایج این آزمایش‌ها را نشان می‌دهند، معمولا ویژگی‌های جنسی، سنی و نژادی افراد با جزئیات گزارش می‌شود و حتی کارایی واکسن برای هرکدام از این گروه‌های جمعیتی مشخص خواهد شد.
به این ترتیب آمار امیدبخشی مانند کارایی 95 درصدی به احتمال قوی برای تمامی این گروه‌های جمعیتی صادق نبوده و تنها شامل گروه خاصی می‌شود؛ اما برای پر و بال دادن به نتایج به دست آمده، معمولا بهترین آمار کسب شده در گزارش‌ها مورد توجه قرار می‌گیرند.
واکسن موثر کرونا برای افراد مسن
مخصوصا در نظر گرفتن این مسئله که بیماری کووید 19 خطرات بیشتری را متوجه افراد مسن می‌کند، باعث می‌شود تا نگرانی خاصی در مورد کارایی واکسن کرونا برای جواب دادن به نیاز این افراد مطرح شود.
به این ترتیب باید مجددا خاطرنشان کرد که تا زمان ارائه نتایج دقیق و رسمی دو واکسن موثر کرونا کمپانی‌های فایزر و مدرنا که کارایی دارو در گروه‌های سنی مختلف را مشخص می‌کنند، نباید آمار و ارقام ارائه شده را بیش از حد جدی گرفت.
سوال پنجمی که مطرح شده تو متخصصان، به قابل استفاده بودن دارو مربوط است.
قبل از خوشحالی کامل برای موفقیت واکسن‌های فایزر و مدرنا باید چند سوال اساسی مورد توجه قرار بگیرند؛ به عنوان مثال واکسن مورد نظر چقدر قیمت دارد؟ آیا امکان تولید انبوه این دارو وجود خواهد داشت؟ آیا حمل و نقل و نگهداری از این دارو کار راحتی است؟
جالب است بدانید که واکسن کمپانی فایزر باید در دمای 70- درجه سانتی‌گراد نگهداری شود و چنین مسئله‌ای به راحتی می‌تواند تمامی موفقیت‌های کسب شده در آزمایش‌های اخیر را با چالشی اساسی رو به رو کند.
در نهایت سوال ششم این است که آیا می‌توان به گزارش‌های منتشر شده در مورد این دو واکسن موثر کرونا اعتماد کرد؟
متاسفانه در دنیای امروز پیدا کردن منبع خبری که بتوان به آن اطمینان کرد، چالشی بوده که روز به روز دشوارتر می‌شود. به عنوان مثال آمار و ارقام نشان می‌دهند که بخش فوق‌العاده زیادی از اخباری که به دست مخاطبان سراسر جهان می‌رسند، از فیلتر شبکه‌های اجتماعی عبور کرده و از طریق این پلتفرم‌ها منتقل می‌شوند.
مواظب اعتبار اخبار منتشر شده باشید!
همان‌طور که می‌دانیم انتشار اخبار دروغ، شایعه‌پراکنی و منحرف کردن افکار عمومی تنها با چند تصویر اینستاگرامی یا پیام‌های تلگرامی امکان‌پذیر بوده و کمتر کسی در عصر حاضر خود را درگیر پیدا کردن منبع اخبار و تایید صحت آن چیزی که می‌خواند، می‌کند.
به علاوه تحقیقات علمی و مقالاتی که در ژورنال‌ها منتشر می‌شوند هم برای عموم مردم قابل فهم نبوده و تحلیل درست نتایج اعلام شده در این تحقیقات کار متخصصان است. به این ترتیب توصیه می‌شود که در ابتدا مخاطبان به دنبال منابع خبری قابل اعتماد و خوش‌سابقه باشند، چرا که این خبرگزاری‌ها کمتر از بقیه اعتبار خود را با انتشار اخبار دروغ به خطر می‌اندازند.
همچنین مطالعه اخبار از چندین منبع مختلف هم می‌تواند به ما کمک کند تا مسائل را از جنبه‌های مختلف ببینیم. از طرف دیگر به یاد داشته باشید که منبع خبر پیش روی شما باید معتبر و قابل استناد باشد. معمولا در مقالات علمی می‌بینیم که قسمت پایانی مقاله به منابعی اختصاص دارد که برای تهیه کار پژوهشی مورد نظر به کار رفته‌اند. به همین ترتیب اخبار معتبر هم باید منابعی معتبر داشته باشند.
از طرف دیگر برخی پژوهش‌ها قبل از انتشار رسمی مورد توجه خبرنگاران قرار می‌گیرند و باید مواظب مقالاتی که بر اساس این مقالات منتشر می‌شوند، باشیم. گزارش‌های منتشر شده از طرف کمپانی‌ها هم منابع دیگری هستند که اعتبار آن‌ها به صورت صد درصدی قابل قبول نیست. به علاوه گاهی اوقات افرادی با مدرک دکتری یا جایگاه‌های شغلی به اصطلاح دهن پر کن، در مصاحبه‌های گوناگون شرکت می‌کنند؛ اطلاعات منتشر شده در این مصاحبه‌ها هم باید با دقت مورد بررسی قرار بگیرند و نمی‌توان تنها به واسطه عنوان شغلی یا مدرک تحصیلی یک شخص، به حرف‌های او استناد کرد.
