ارتش روسیه خودرو رزمی زرهی ترمیناتور را رسما وارد خدمت کرد

خودرو رزمی زرهی ترمیناتور از جدیدترین جنگاوران ارتش قدرتمند روسیه محسوب می‌شود که اخیرا به طور رسمی وارد خدمت عملیاتی در این قوا شد.

ترمیناتور یک زره‌پوش ساخت کمپانی دولتی روسی اورال واگن است که در اصل خودروی رزمی پشتیبانی تانک یا BMPT نام دارد و در دسته خودروهای رزمی زرهی موسوم به AFV جای می‌گیرد.

این خودرو در سال 2005 برای نخستین بار جهت ارزیابی به ارتش روسیه تحویل داده شد. پس از گذشت چندین سال، سرا نجام ارتش این کشور سفارش 10 دستگاه ترمیناتور به اورال واگن داد و آن‌ها از اوایل 2018 تحویل گرفت. حال این ده عراده به طور رسمی تحویل لشکر 90 زرهی ارتش روسیه مستقر در چلیابینسک واقع در ناحیه فدرالی اورال شده و وارد خدمت شدند.

این خودرو که طراحی و توسعه آن از دهه 1990 میلادی آغاز شد، پس از گذشت سه دهه وارد خدمت شد و ارتش روسیه سربازانش را برای کار با خودرو رزمی زرهی ترمیناتور آموزش می‌دهد.

البته ترمیناتور پیشتر در ارتش روسیه نیز فعال بود، اما رسما وارد خدمت نشده و دوران کارآزمایی خود را طی می‌کرد. این کارآزمایی حتی شامل آزمون‌های میدانی نیز شد و سال 2017 شاهد حضور ترمیناتور در جنگ سوریه نیز بودیم.

طراحی این خودرو در اصل از دهه 1980 آغاز و مدتی به فراموشی سپرده شد. اما پس از فروپاشی شوروی هنگامی که روسیه بین سال‌های 1994 تا 1995 درگیر نخستین جنگ چچن شد، پروژه آن مجددا به جریان افتاد.

در جریان جنگ چچن شمار تانک‌های از دست رفته ارتش روسیه در مقابل چریک‌های چچنی به شدت بالا بود. برای مثال در شب سال نو 1994، نیروهای روسی گرچه وارد شهر گروزنی (پایتخت چچن) شدند اما نیروهای چچنی آن‌ها را قتل عام کردند. تنها یک تیپ از نیروهای روسی 800 کشته داد. همچنین 20 عراده تانک از 26 تانک‌ و 102 خودروی زرهی دیگر از 120 خودروی زرهی خود را تنها ظرف مدت 2 روز درگیری از دست دادند.

این تلفات بالا ناشی از ضعف طراحی تانک‌های روسی بود. تانک‌های شوروی و حتی تانک‌های روسی بخاطر ظاهر کوچک و کوتاه خود معروف هستند. هدف از این طراحی این بود که تانک در میدان نبرد سخت‌تر دیده و نتیجتا سخت‌تر هدف گیری شود. اما همین مسئله سبب می‌شد تا توپ و تیر هم محور آن دامنه حرکت عمودی محدودی داشته باشند و نتوانند به اندازه کافی بالا یا پایین بروند.

گرچه تنها این عامل سبب قتل عام تانک‌ها نمی‌شد. تانک‌های روسی زره چندان قدرتمندی مشابه زره تانک‌های غربی نداشتند. همچنین به دلیل داشتن سیستم گلوله گذار خودکار از نوع چرخ و فلکی، تانک مهمات آماده بارگذاری در توپ را دور تا دور برجک خود نگه‌داری می‌کرد و همین امر سبب می‌شد تا با کوچکترین نفوذ به زره کم رمق، برجک خود از داخل منفجر شود. این عیب حتی در پیشرفته‌ترین تانک روسی موسوم به T-14 آرماتا نیز حضور دارد. مسئله دیگر این بود که توپ اصلی برخی تانک‌های آن‌ها همچون T-62 نمی‌توانست در هر حالتی گلوله گذاری شود. بلکه توپ حتما بایستی به زاویه‌ای مشخص باز می‌گشت تا دوباره گلوله گذاری شود. چنین عیبی نیز سبب اتلاف زمان حیاتی وسط درگیری می‌شود. تاکتیک‌ها و تصمیم‌گیری‌های اشتباه نیز خود عامل دیگری در قتل عام سربازان روسی بود.

با گذشت زمان و اشباع شدن محیط‌های شهری از ساختمان‌های چند طبقه، تانک‌های روسی همچنان نمی‌توانند لوله توپ خود را آنقدر بالا آورند که بتوانند با تیم‌های مسلح به موشک ضد تانک حاضر در طبقات بالا که تانک را از بالا هدف قرار می‌دهند درگیر شوند. البته این تانک‌ها تیربار سنگین 12.7 میلی‌متری دوشکا نیز دارند که لوله آن تا زاویه بسیار زیادی بالا می‌آید، اما برای درگیری با هلیکوپتر و هواپیما است و بیرون آمدن سرباز از تانک به منظور استفاده از آن تیربار و درگیری با نیروهای دشمن در یک محیط شهری عملا خودکشی محسوب می‌شود.

ترمیناتور وظیفه دارد تا در میدان نبرد پا به پای تانک‌ها به خصوص در میادین نبرد شهری همچون گروزنی حرکت و تیم‌های ضد تانک دشمن را نابود سازد. این خودرو همچنین برای نبردهای شهری نیز کاربرد دارد و با طیف گسترده‌ای از تسلیحات سبک و سنگین، دشمن را زیر بارانی از آتش خود می‌گیرد. این خودرو با تسلیحات خود دشمنان در بالاترین طبقات را به آسانی هدف قرار می‌دهد. به جرات می‌توان گفت در یک نبرد شهری ترمیناتور وحشتناک‌ترین کابوس برای نیروهای پیاده نظام دشمن است.

البته روسیه خودرو رزمی زرهی ترمیناتور را از سال 2010 شایسته خدمت می‌دانست، اما معتقد بود که در میدان‌های نبرد نوین دیگر نیازی به آن نیست. تا اینکه مجددا از تصمیم خود بازگشت و تصمیم گرفت آن را عملیاتی کند. چرا که نیروهای پیاده نظام ارتش‌های ناتو به سلاح‌های ضد تانک بسیار متنوع، سبک و کارامدی نظیر موشک‌های جاولین آمریکایی یا MMP فرانسوی مسلح هستند و خودرویی همچون ترمیناتور برای درگیری با آن‌ها می‌تواند کارآمد باشد. بد نیست بدانید در جنگ سال 2003 آمریکا با عراق، تیم‌های دو نفره از نیروهای ویژه گرین برت ارتش آمریکا که به موشک‌های ضد تانک جاولین مسلح بودند، دمار از روزگار قوای زرهی عراق و تانک‌های این کشور در آوردند.

نمونه‌های اولیه ترمیناتور روی شاسی تانک اصلی میدان نبرد T-72 ساخته شده بودند. در حالی که نمونه‌های نهایی که از سال 2018 تحویلشان آغاز شد، روی شاسی تانک اصلی میدان نبرد T-90A ساخته و اصطلاحا ترمیناتور 3 نام گرفتند. شاسی T-90 زره قدرتمندتری نسبت به T-72 دارد و سطح حفاظت خودرو و بقاپذیری آن را افزایش می‌دهد. در ترمیناتور بدنه همان بدنه تی 90 است، اما برجک فرق کرده و به جای توپ 125 میلی‌متری شاهد تسلیحات متنوع و پرشمار دیگری هستیم.

این خودرو روی برجک خود دو توپ خودکار 30 میلی‌متری شیپونوف 2A42 دارد که می‌تواند با هلیکوپترها، خودروهای و حتی زره‌پوش‌های سبک نیز درگیر شود. این توپ‌های سنگین که ساخت تولاماش هستند، هر یک تا 4 کیلومتر برد مفید دارند و گلوله‌هایی با کالیبر 30 در 165 میلی‌متر شلیک می‌کنند. نواخت آتش هر یک از آن‌ها نیز بسته به تنظیمات 200 تا 300 یا 550 تا 800 گلوله در دقیقه است. البته مجموع گلوله‌هایی که خودرو برای این دو توپ خود همراه دارد 850 عدد است و از این رو آن‌ها را با نرخ آتش پایین شلیک می‌کند.

در کنار این دو توپ سنگین، دو نارنجک انداز خودکار AGD-17 یا AGS-30 نیز طرفین بدنه زیر برجک حضور دارند که هر دو نارنجک‌های 30 میلی‌متری را با نواخت آتش 400 گلوله در دقیقه شلیک می‌کنند. برد آتش موثر برای AGD-17 برابر با 1.7 کیلومتر و برای AGS-30 نیز 2.1 کیلومتر است. این نارنجک اندازها نیز با طیف گسترده‌ای از اهداف همچون نیروهای پیاده، سنگرها و سازه‌های ضعیف‌تر و همچنین خودروهای نظامی سبک درگیر می‌شوند. ترمیناتور برای این دو نارنجک انداز خود مجموعا 600 نارنجک همراه دارد.

خودرو رزمی زرهی ترمیناتور همچنین 5 لوله نارنجک انداز ثابت نیز در دو طرف برجک خود دارد که نارنجک دودزا شلیک می‌کنند. هنگامی که ترمیناتور بخواهد پیشروی خود و یا نیروهای خودی را مخفی یا عقب نشینی کند و یا مانع هدف قرار گرفته شدن توسط سامانه‌های لیزری شود، از این 10 لوله نارنجک دودزا شلیک می‌کند. این نارنجک اندازها پس از شلیک خالی می‌شوند و امکان بارگزاری مجدد آن‌ها حین نبرد وجود ندارد.

یک تیربار چندمنظوره PKTM نیز موازی با دو توپ 30 میلی‌متری تانک قرار داد. این تیربار با نواخت آتش 800 گلوله در دقیقه نیر گلوله‌های کالیبر 7.62 میلی‌متری (مشابه کالیبر کلاشنیکوف) را شلیک می‌کند و تنها برای درگیری با نیروهای پیاده کاربرد دارد. این تیربار که سبک‌ترین سلاح ترمیناتور مسحوب می‌شود، به صورت کنترل از راه دور و از داخل تانک کنترل شده و 2 هزار گلوله دارد.

و اما در کنار این توپ و تیربار و نارنجک اندازها، ترمیناتور 4 موشک ضد زره 9M120-1 آتاکا تی نیز حمل می‌کند که حداکثر 6 کیلومتر برد داشته و هدایت نیمه خودکار پرتو سواری لیزری در خط میدان دید دارد. در این روش پرتابگر تا لحظه اصابت موشک به هدف، یک پرتوی لیزری روی هدف می‌تاباند و موشک نیز با استفاده از گیرنده لیزری موجود در انتهای خود، دنباله آن را گرفته و به سمت نقطه پایان پیش می‌رود. این موشک که فراصوت بوده و 1.6 ماخ سرعت دارد، پس از شلیک ظرف مدت 14.5 ثانیه به برد 5 کیلومتر می‌رسد.

آتاکا تی سرجنگی به شدت انفجاری ضد تانک دو مرحله‌ای دارد. وظیفه مرحله اول نابودی زره واکنشی انفجاری تانک و وظیفه سرجنگی دوم نیز نفوذ به زره اصلی تانک است. سرجنگی مرحله دوم این موشک می‌تواند بین 800 تا 950 میلی‌متر در زره نفوذ کند. به گفته منابع روسی برای هدفی همچون یک تانک در برد 4 کیلومتر، احتمال اصابت موشک به آن بین 65 تا 90 درصد است. این موشک‌ها می‌توانند تا ارتفاع 400 متری از سطح زمین بالا روند و همچنین می‌توانند هلیکوپترها و حتی هواپیماهای کم سرعت که در ارتفاع پایین پرواز می‌کنند را هدف قرار دهند.

این حجم بالا از آتش نیازمند نفرات زیادی برای کار با تسلیحات تانک است. در حالی که یک تانک روسی همچون تی 90 تنها 3 خدمه دارد، هر ترمیناتور 5 خدمه دارد که شامل 4 اپراتور تسلیحات و یک راننده است. پس هر ترمیناتور 5 جان درون خود دارد و به همین دلیل مقاومت زره آن بایستی بالا باشد. شاسی این خودرو علاوه بر زره اصلی، به زره واکنشی انفجاری رلکیت نیز مجهز است که گفته می‌شود دو تا سه برابر موثرتر از زره واکنشی کنتاکت 5 در نسل اول خود است. این زره‌پوش همچنین از حفاظت NBC و تصفیه هوا برای محافظت از خدمه در برابر عوامل رادیواکتیو، شیمیایی و بیولوژیکی است و در محیط‌های آلوده نیز می‌تواند به انجام عملیات بپردازد.

این خودروی 44 تنی یک موتور دیزلی 1000 اسب بخاری دارد که می‌تواند آن را با بیشینه سرعت 60 کیلومتر بر ساعت حرکت دهد. نسبت نیرو به وزن آن نیز 20.4 اسب بخار در ازای هر تن است که سبب می‌شود ترمیناتور از توان مانور قابل قبولی برخوردار باشد. ظرفیت سوخت این خودرو نیز 1200 لیتر است و با مخزن سوخت پر می‌تواند 550 کیلومتر حرکت کند. برای جابجایی هوایی آن نیز روسیه تنها می‌تواند از هواپیمای ترابری راهبردی اوکراینی آنتونوف An-124 روسلان استفاده کند.