تلسکوپ آرسیبو (Arecibo Telescope) دومین تلسکوپ رادیویی بزرگ دنیا به حساب میآید که در سه شنبه گذشته، به شکلی دلخراش آنتن اصلی آن فرو ریخت و دیسک را تخریب کرد.
در سه شنبه گذشته تلسکوپ آرسیبو (Arecibo Telescope) که در میان بزرگترین تلسکوپهای رادیویی جهان رتبه دوم را دارد، به شکلی عجیب و نگران کننده فرو ریخت. بر اساس تصاویر و ویدیوهای منتشر شده که در ادامه خواهیم دید، قسمت معلق آنتن تلسکوپ که در ارتفاع 140 متری قرار داشت، رها شده و بخش قابل توجهی از دیسک موجود را تخریب میکند.
این پلتفرم معلق حدودا 900 تن وزن داشته و وظیفه دریافت و ارسال سیگنالهای رادیویی را بر عهده داشت؛ دیسک زیر بخش معلق مورد نظر هم که 300 متر قطر دارد، از این اتفاق بینصیب نماند و وقتی پلتفرم فوق سنگین موجود به پایین سقوط کرد، همراه خود قسمت بالایی سه برجی که آن را نگه داشته بودند هم فرو ریختند.
ویدیوهای منتشر شده نشان میدهند که جرقه اتفاق زمانی زده شد که یکی از کابلهای متصل به پلتفرم معلق بریده میشود و در نهایت، در فرآیندی زنجیروار مابقی کابلهای قدرتمند نگه دارنده هم یکی یکی قطع میشوند. متاسفانه در آگوست گذشته بود که در اتفاقی مشابه، یکی از کابلهای حمایت کننده این پلتفرم تلسکوپ آرسیبو پاره شد و در نوامبر گذشته هم یکی دیگر از کابلهای اصلی تلسکوپ همانند وضعیت سه شنبه گذشته، پاره شده بود.
فرو ریختن تلسکوپ آرسیبو
آرسیبو در جزیره پورتوریکو قرار گرفته و از همان زمان که اولین نشانهها از فرو ریختن تلسکوپ مشاهده شد، مدیران بنیاد ملی علوم (NSF) آمریکا تصمیم گرفتند تا قبل از نابودی کامل، تجهیزات موجود را از هم جدا کنند. کارشناسان این بنیاد که صاحب اصلی تلسکوپ رادیویی آرسیبو بوده، تخمین زده بودند که در مدت زمانی بسیار کوتاه اتفاقی خطرناک رخ خواهد داد و باید قبل از فرو ریختن کل تلسکوپ دست به کار شد.
با این حال به نظر میرسد که این متخصصان به اندازه کافی سرعت عمل به خرج ندادهاند و اتفاقی که انتظارش نمیرفت، بالاخره رخ داد. جاناتان فریدمن (Jonathan Friedman) که از سال 1993 جز تیم دانشمندان تلسکوپ آرسیبو بوده، میگوید که اتفاق اخیر به اندازه یک زلزله یا بهمن مهیب بود و خرابی زیادی به بار آورد.
در ویدیو بالا، تصاویر از دوربین یکی از برجهای مراقبت نزدیک تلسکوپ به ثبت رسیدهاند و به وضوح میتوان دید که کابل نگه دارنده پلتفرم، قسمت باریکی که برای دسترسی مهندسان به بخش معلق بود را متلاشی میکند. این اتفاق در حوالی 8 صبح به وقت محلی رخ داد و گفته شده که صدای فرو ریختن پلتفرم بسیار مهیب بود.
پاره شدن کابل نگه دارنده آنتن
متخصصان میگویند که اتفاق اخیر تا حدی غیر قابل پیشبینی بود؛ گیفی هم که در بالا دیدیم، توسط یک پهپاد تهیه شده و در آن لحظه پاره شدن اولین کابل به ثبت رسیده است. گفته شده که در زمان تصویربرداری، پهپاد در حال چکاپ کلی پلتفرم بود و این اتفاق به صورت تصادفی دقیقا در زمانی که متخصصان مشغول فیلم گرفتن بودند، رخ داد. در واقع مهندسان از طریق تصاویر هوایی اطلاعات لازم برای جدا کردن اجزا مختلف تلسکوپ از هم را جمعآوری میکردند و این پرواز و تصاویر ثبت شده هم به این بخش از پروژه شکست خورده نجات دادن تلسکوپ آرسیبو مربوط میشوند.
از ماه نوامبر به بعد، از ترس فرو ریختن هر لحظهای تلسکوپ، هیچ کس اجازه نزدیک شدن به این تجهیزات را نداشت و خوشبختانه کسی در اتفاق روز سه شنبه گذشته آسیب ندید. بنیاد NSF اعلام کرده که از نوامبر برجهای مراقبت، شعاع مشخصی از خود تلسکوپ و هر قسمتی که احتمال قرار گرفتن در معرض خطرات فرو ریختن آرسیبو در آن وجود داشت، به صورت کامل تخلیه شده بود.
همانطور که اشاره شد، امکان فرو ریختن کامل تلسکوپ رادیویی آرسیبو از ماه آگوست گذشته که یک کابل جانبی 7.5 سانتیمتری از یکی از سه برج نگهدارنده جدا شد و به درون دیسک افتاد، بالا رفت. در آن زمان پاره شدن کابل یک شکاف 30 متری را در دیسک به وجود آورد و تصویر زیر هم این شکاف را از پایین نشان میدهد:
ضربهای به تحقیقات جستجو برای هوش فرازمینی
پس از اتفاق ماه آگوست، پاره شدن یکی از اصلیترین کابلهای نگهدارنده پلتفرم معلق تلسکوپ، مدیران بنیاد ملی علوم را شوکه کرد و متخصصان تخمین زدند که هر لحظه احتمال پاره شدن سایر کابلها و فرو ریختن بخش معلق آرسیبو وجود دارد. این اتفاقات به مدیران NSF هشدار داد که هر اقدامی برای تعمیر و نگهداری آرسیبو میتواند جان مهندسان را به خطر بیندازد و به همین دلیل، از مدتی پیش بنیاد ملی علوم به صورت رسمی دست از پشتیبانی این تلسکوپ تاریخی و شگفتانگیز برداشت.
تصویر بالا حفره به وجود آمده در دیسک تلسکوپ آرسیبو را به هنگام پاره شدن کابل اصلی پلتفرم در نوامبر گذشته، نشان میدهد. در طول 57 سال فعالیت آرسیبو، این تلسکوپ رادیویی عظیم به دنبال نشانههایی از حیات فرازمینی در فضای خارج از جو زمین گشت، اطلاعات مهمی از اجرام آسمانی اطراف زمین به ما داد و اولین سیاره فراخورشیدی که خارج از منظومه شمسی ما قرار دارد را کشف کرد.
در سال 1974 آرسیبو قویترین سیگنال رادیویی ساخت دست بشر که برای ارتباط گیری با آدم فضاییها ساخته شده بود را به فضا فرستاد. در سال 2016 هم متخصصان به کمک این تلسکوپ رادیویی اولین نمونه از سیگنالهای تکرار شونده انفجارهای سریع رادیویی (FRB) را کشف کردند.
تلسکوپ آرسیبو جایگزین ندارد
تلسکوپ آرسیبو که به عنوان یک دیش ثابت، در یک فرو رفتگی خاص درون جنگلهای پورتوریکو ساخته شده بود، ضعیفترین سیگنالهای رادیویی خارج از جو زمین را با دیسک مورد نظر دریافت میکرد و آنها را به پلتفرم معلق خود میفرستاد. آبل مندز (Abel Mendez)، از دانشمندان مسئول کار با آرسیبو میگوید که از دست دادن این تلسکوپ رادیویی ضربه بزرگی به تلاش بشریت برای یافتن نشانههایی از موجودات فضایی وارد میکند.
مندز میگوید که آرسیبو و تلسکوپ رادیویی 500 متری فست (FAST) چین، دو چشم رادیویی بشریت برای دیدن فضای اطراف سیاره بودند و از دست دادن یکی از این چشمها برای ما گران تمام میشود. این دانشمند اظهار کرده که بدون آرسیبو قابلیت بشر برای تحت نظر گرفتن 24 ساعته سیگنالهای رادیویی از منابع ثابت، از بین خواهد رفت؛ در واقع اگر روزی یک منبع ارسال کننده امواج رادیویی فرازمینی کشف شود، بدون داشتن تجهیزاتی مانند آرسیبو نمیتوان به صورت دائم و با همکاری تلسکوپ دانشمندان چینی، این منبع را زیر نظر داشت.
البته تلسکوپهای رادیویی دیگری هم در آمریکا و سایر مناطق جهان هستند، اما متاسفانه هیچ کدام از این تجهیزات به اندازه آرسیبو حساس نبوده و نمیتوان تا آینده نزدیک قابلیتهای تلسکوپ مورد نظر را با تجهیزات دیگر جایگزین کرد.