به تازگی تحقیقات جالبتوجهی در مورد بحث انواع کنجکاوی انجام شده که شکلهای مختلف این ویژگی شخصیتی شگفتانگیز را به ما نشان میدهد.
چه چیزهایی در مورد انواع کنجکاوی میدانید؟ اگر شما هم مثل بسیاری از مخاطبان باشید، تاکنون صحبتهای زیادی در مورد دستهبندی انواع این ویژگی شخصیتی نشنیدهاید، اما اینطور که به نظر میرسد، بررسیهای اخیر دانشمندان اطلاعات مهمی را در این رابطه در اختیار جامعه علمی قرار داده است.
در واقع کنجکاوی تاثیر مهمی در جنبههای مختلف زندگی ما، از روابط انسانی گرفته تا تحصیل و کار، میگذارد، اما همانطور که میدانیم قرار دادن این ویژگی انسانی زیر میکروسکوپ و بررسی دقیق آن کار چندان راحتی نیست. با این حال محققان اخیرا به کمک وبسایت ویکیپدیا، دو نوع اصلی از کنجکاوی را زیر نظر گرفته و آنالیز کردهاند.
برای پژوهش اخیر، دانشمندان جستجو در وبسایت ویکیپدیا را به عنوان معیار اصلی خود در نظر گرفته و از 149 داوطلب خواستند که روزانه به مدت 15 دقیقه در این تارنما وقت بگذرانند. این تحقیقات برای مدت سه هفته طول کشید و در طول آن، چیزی بیش از 18 هزار صفحه از ویکیپدیا توسط این کاربران خوانده شد. سپس دادههای جمعآوری شده توسط تکنیکی از علم ریاضیات به نام تئوری گراف (graph theory) آنالیز شد تا بتوان این دادهها را به شکل نمودارهایی قابل درک درآورد.
ویکیپدیا و انواع کنجکاوی
در نهایت، نتایج تحقیقات در مورد انواع کنجکاوی این امکان را فراهم کرد تا ویژگیهای شخصیتی افراد در ارتباط با بحث کنجکاوی در دو گروه اصلی که تا پیش از این شناخته شده نبودند، قرار بگیرد. محققان میگویند که این دو گروه اصلی با نامهای فضول (busybody) و شکارچی (hunter) دستهبندی میشوند. افراد گروه فضول کسانی هستند که رنج گستردهای از اطلاعات مختلف را کاوش میکنند، در حالی که افراد گروه شکارچی مسیر متمرکزتری را در تلاش برای کسب علم و دانش طی میکنند.
زیست فیزیکدان، دنیل بست (Danielle Bassett) از دانشگاه پنسیلوانیا آمریکا میگوید که افراد تیپ شخصیتی درونگرا و برونگرا به لطف ویژگیهای منحصر به فرد ویکیپدیا، در تحقیقات اخیر با شانسی برابر مورد بررسی قرار گرفتهاند. بست میگوید که تحقیقات قبلی در مورد انواع کنجکاوی این موضوع را مدنظر قرار نداده بود، در حالی که ویکیپدیا به عنوان موتور جستجویی عاری از تبلیغات، به کاربران اجازه میدهد تا خود کنترل تمرکز و توجه خود را به دست بگیرند.
تیم بست برای تحقیقات انجام شده هر صفحهای از این موتور جستجو را به عنوان یک گره در دادهها شناسایی کردند و ارتباط این صفحات به یکدیگر را فاکتور تعیین کننده در مشخص کردن ویژگیهای شخصیتی داوطلب، در نظر گرفتند. به این ترتیب امکان تشخیص افراد گروه فضول و شکارچی از یکدیگر فراهم شد، چرا که در گروه اول داوطلبان معمولا بین صفحات غیر مرتبط ویکیپدیا جابهجا میشدند، در حالی که شکارچیان بیشتر از بقیه وقت خود را صرف مطالعه صفحاتی میکردند که به صورت تنگاتنگ با هم مرتبط بودند.
تغییر وضعیت بین انواع کنجکاوی
البته نکته جالب این بود که داوطلبان همیشه به صورت تمام و کمال جزو یکی از دو انواع کنجکاوی فضول و شکارچی قرار نمیگرفتند و همین مسئله باعث شد تا دانشمندان به دنبال دلیل اصلی بروز چنین پدیدهای باشند. برای این کار، در ابتدای پژوهش، فرمی شامل چندین سوال مرتبط با وضعیت سلامت به داوطلبان داده شد که شامل موضوعاتی مانند روابط اجتماعی یا قابلیت تحمل فشار روانی و استرس میشد.
بررسیها نشان داد که اگر داوطلب به دنبال پیدا کردن جواب سوالات مشخصی باشد و با قصد پر کردن حفرهای اطلاعاتی خود، وارد ویکیپدیا شود، رفتار او بیشتر جزو گروه شکارچیان خواهد بود. از طرف دیگر اگر شخص به دنبال کشف اطلاعات جدید بوده و هدف دقیقی از جستجوی خود نداشته باشد، رفتار او جزو گروه فضول قرار میگیرد و در مدت زمان تعیین شده، بین صفحات مختلف و نامرتبط ویکیپدیا جابهجا میشود.
بست میگوید که به باور او و همکارانش، داوطلب بنا به دلایلی مشخص از وضعیت شکارچی به فضول جابهجا میشود؛ این دلایل میتواند به نیاز شخص به تجربه حسهای جدید مربوط بوده و یا بخشی از تلاش او برای کشف اطلاعات جدید و نو باشد. همچنین، نکته جالبی که باعث تمایز پژوهش بست از تحقیقات پیشین میشود، بررسی این موضوع بوده که ویژگی شخصیتی کنجکاوی چگونه ابراز میشود.
استفاده از نتایج اخیر
بست میگوید که در تحقیقات قبلی دانشمندان کنجکاوی را از طریق بروز فعالیتهایی مانند پرسیدن سوالات، شرکت کردن در بازیهای گوناگون و حتی شایعهپراکنی در افراد اندازهگیری میکردند، در حالی که کار تحقیقاتی اخیر به کمک وبسایت ویکیپدیا، ماجرای انواع کنجکاوی را از جنبهای دیگر بررسی کرده است.
طبق صحبتهای تیم بست، یافتههای دانشگاه پنسیلوانیا میتواند در موضوعاتی مانند نحوه تدریس به دانش آموزان و دانشجویان مورد استفاده قرار بگیرد و همچنین، این امکان وجود دارد که بر اساس نوع کنجکاوی هر شخص، شکل ارائه اطلاعات به او هم دستکاری شود. به این ترتیب شاید بتوان انواع مختلف فرآیندهای حل مشکل را تحت تاثیر قرار داد.
به علاوه، محققان میگویند که کنجکاوی ارتباط نزدیکی با وضعیت سلامت ما دارد و وقتی شخصی در مورد محیط اطراف و زندگی خود کنجکاو باشد، احتمال بالا بودن رضایت او از زندگیاش هم بیشتر خواهد بود. چنین اشخاصی استرس کمتری دارند و گفته شده که اگر بتوان اطلاعات را به شکلی در اختیار مخاطبان قرار داد که دسترسی به آن ساده باشد، امکان پرورش کنجکاوی افراد فراهم میشود و رضایتمندی اشخاص از زندگی هم بیشتر خواهد شد.
روانشناس دیوید لیدون (David Lydon) از دانشگاه پنسیلوانیا میگوید که برای رسیدن به برداشتی درستتر از نتایج تحقیقات اخیر در رابطه با انواع کنجکاوی انسانها، باید دادههای بیشتری جمعآوری شوند و در مراحل بعدی تحقیقات، میتوان این دادهها را به سطحی رساند که امکان بهرهبرداری از آنها در کلاسهای درس فراهم شود. چنین شکلی از دستهبندی به باور لیدون بسیار بهتر از حالتی بوده که افراد را به گروههای کنجکاو و غیر کنجکاو تقسیمبندی کنیم.
ژورنال “Nature Human Behaviour” مقاله تیم دانشگاه پنسیلوانیا را منتشر کرده است.