مدارگرد خورشیدی (Solar Orbiter) ناسا و آژانس فضایی اروپا به تازگی تصاویری غیر منتظره را از تاجهای خورشیدی به ثبت رسانده که سر و صدای زیادی به پا کردهاند.
اخیرا مدارگرد خورشیدی که ناسا و آژانس فضایی اروپا (ESA) مدتی پیش به فضا فرستاده بودند، اولین عکسها از پدیده شگفتانگیز تاج خورشیدی را به ثبت رسانده است. در بررسی این اتفاق غیر منتظره با ما همراه باشید.
با اینکه کاوشگر مورد نظر هنوز به حالت عملیاتی کامل خود نرسیده، چنین موضوعی باعث نشد تا مدارگرد نتواند اولین نمونه از دادههای مرتبط با پلاسمای باردار مغناطیسی تاج خورشید را ثبت نکند. حدودا یک سال پیش این فضاپیما به سمت ستاره منظومه ما ارسال شده بود و دادههای جمعآوری شده هم جزو اولین سری اطلاعاتی هستند که توسط کاوشگر به زمین مخابره شدهاند. دانشمندان امیدوارند که از طریق این فضاپیما بتوان به جواب سوالات مهمی رسید که در مورد تاثیرات فعالیتهای خورشیدی روی وضعیت سیاره ما مطرح شدهاند.
در میان رویدادهای مختلف ستاره شناسی، پدیده خروج جرم از تاج خورشیدی (CME) که با نام فورانهای خورشیدی هم شناخته میشود، سر و صدای زیادی به پا میکند. در این رویدادها قسمتهای فعال سطح خورشید مقدار زیادی پلاسما را از تاج خورشیدی به فضای اطراف میپاشند. همانطور که انتظار میرود، چنین رویدادی میدانهای مغناطیسی را به همراه خود دارد و طوفان ژئومغناطیسی که در اثر فورانهای مورد نظر ایجاد میشود میتواند سپر مغناطیسی سیاره ما را تحت تاثیر قرار دهد.
دادههای جدید مدارگرد خورشیدی ناسا
در واقع جالب است بدانید که پدیدههای شگفتانگیزی مانند شرارههای خورشیدی که در آسمان مناطق نزدیک به قطب شمال زمین دیده میشوند، محصولات جانبی چنین پدیدههایی هستند؛ با این حال تاثیرات خطرناکتر و جدیتری هم با پدیده CME به وجود میآیند که تنها برای بررسی آنها، بودجه زیادی از طرف آژانسهای فضایی مانند ناسا و ESA اختصاص داده شده است.
مدارگرد خورشیدی ناسا و آژانس فضایی اروپا با هدف بررسی چنین اتفاقاتی به فضا فرستاده شده است. یکی از نمونه تاثیرات فورانهای مغناطیسی ناشی از خروج جرم از تاج خورشیدی، به وجود آمدن اختلال در مخابرههای رادیویی بوده که در قسمتهای مختلف سیاره رخ میدهد. به علاوه در حالت شدیدتر، این فورانها میتواند در نهایت زیرساختهای الکتریکی ساخت دست بشر روی زمین را هم تخریب کرده و در کنار ضرر زدن به تجهیزات برقی مختلف، باعث قطعی برق و حتی تخریب ماهوارههای در گردش در مدار زمین شوند.
اثر دیگری که شاید بیشترین نگرانی را برای بسیاری از کارشناسان به وجود آورده، تغییر وضعیت سلامت افرادی بوده که بدون هیچ حفاظی در مقابل میدانهای پدیده CME هستند. فضانوردان ساکن ایستگاه فضایی بینالمللی نمونهای از این افراد خواهند بود که به دلیل قرارگیری در مدار سیاره، دقیقا در خارج از سپر مغناطیسی محافظتی زمین قرار گرفتهاند.
همانطور که اشاره شد، دانشمندان میخواهند به کمک مدارگرد خورشیدی جدید خود مشخص کنند که دقیقا چه اتفاقاتی بین زمین و خورشید در جریان هستند. این فضاپیما در اوایل سال 2020 به مقصد مدار خورشید ارسال شد و مشخص کردن برخی از تاثیرات پدیده CME و نحوه گسترش این تاثیرات در منظومه شمسی جزو وظایف این کاوشگر بوده است.
آمادهسازی برای ماموریت اصلی
به علاوه، دانشمندان با این کاوشگر اولین تصاویر نمای نزدیک از خورشید را ثبت خواهند کرد و اطلاعات دقیقی را در مورد وضعیت قطبهای ستاره شگفتانگیز مورد نظر به دست میآورند؛ تاکنون سابقه نداشته که از این مناطق از خورشید تصاویر مستقیم تهیه شود. البته قبل از انجام چنین کارهایی تمامی تجهیزات تعبیه شده در مدارگرد ناسا و ESA باید به دقت مورد آزمایش قرار بگیرند و تایید شود که تمامی آنها میتوانند به خوبی وظایف خود را انجام دهند.
به همین دلیل بوده که ثبت دادههایی که به تازگی خبرساز شدهاند توسط مدارگرد خورشیدی مورد نظر سر و صدا به پا کرده، چرا که انتظار نمیرود که تا نوامبر سال جاری میلادی این فضاپیما آماده شروع ماموریت خود باشد. در جریان یکی از همین مراحل آزمایشی اولیه بود که دو پدیده فوران تاج خورشیدی توسط تجهیزات کاوشگر به ثبت رسیدند؛ این اتفاق در تاریخ 12 فوریه گذشته روی داد و سه مورد از تجهیزات پیشرفته تصویربرداری کاوشگر به صورت همزمان، دو پدیده CME را که در طول یک روز رخ دادند، به ثبت رساندند.
البته به دلیل موقعیت کاوشگر خورشیدی در زمان ثبت این فورانها، مخابره دادههای جمعآوری شده به زمین کمی دشوار و زمانبر بود؛ در واقع به هنگام وقوع پدیدههای فوریه گذشته، فضاپیما از دید ما زمینیان، پشت خورشید قرار گرفته بود و تجهیزات آن هم تنها کمی پیش از فورانها روشن شده بودند.
تجهیزات پیشرفته
سه مجموعه تجهیزات به کار رفته توسط مدارگرد خورشیدی مورد نظر، تصویربردار هلیوسفر (SoloHI)، تصویرساز شدید ماورا بنفش و متیس (Metis) هستند؛ دو مورد آخر متعلق به آژانس فضایی اروپا هستند و باید گفت که پیش از این هم دادههایی از فورانهای خورشیدی توسط این دو سری حسگرها ثبت شده بود. با این حال سابقه نداشته که SoloHI بتواند چنین رویدادهایی را ردیابی کند.
گفته شده که دانشمندان کنترل کننده فضاپیما از روی زمین، آپدیتهای مختلفی را برای بهبود روش اتصالی آنتنهای مرتبط با تصویربردار هلیوسفر به فضاپیما مخابره کردند و به همین دلیل، تجهیزات مورد نظر کمی زودتر از آنچه انتظار میرفت، روشن شدند و تاجهای خورشیدی را زیر نظر گفتند.
با این حال جالب است بدانید که چنین اتفاقی در مقایسه با تواناییهای کامل مدارگرد خورشیدی ناسا و ESA چندان هم شگفتانگیز نیست چرا که تواناییهای اصلی فضاپیما بسیار پیشرفتهتر هستند. به عنوان مثال گفته شده که SoloHI تنها با 15 درصد از توانایی اصلی خود دادههای جدید را ثبت کرده و اگر این توانایی به حالت صد درصدی برسد، اطلاعات بسیار مهمی در مورد خورشید جمعآوری خواهند شد.