دانشمندان در کمال شگفتی اعلام کردهاند که بقایای چرنوبیل با گذشت بیش از سه دهه از رخ دادن این فاجعه، هماکنون در حال سوختن و رسیدن به نقطه انفجار هستند.
تازهترین بررسیها نشان داده که بقایای چرنوبیل در وضعیت خطرناکی قرار دارد و اینطور که به نظر میرسد، برخی از مواد رادیواکتیو به جا مانده از این فاجعه مهیب، در حال واکنش، سوختن و نزدیک شدن به حالت انفجاری هستند.
بررسیهای دانشمندان نشان داده که واکنشهای خطرناکی در حال وقوع در مواد رادیواکتیو به جا مانده از این اتفاق، داخل یکی از زیرزمینهای غیر قابل دسترس نیروگاه در اکراین هستند. چرنوبیل نیروگاه هستهای بود که در سال 1986 به بدترین کابوس مردم منطقه تبدیل شد و جان عده زیادی را در جریان ذوب شدن تجهیزات نیروگاه گرفت. از زمان وقوع آن فاجعه تاکنون محققان زیادی در این رابطه پژوهش کردهاند و تازهترین بررسیها که توسط دانشمندان پیگیر وضعیت کنونی منطقه انجام شده، از بالا رفتن تعداد نوترونهای موجود در اتاق شماره 305/2 خرابههای نیروگاه خبر میدهند.
این اتاق از بقایای چرنوبیل حجم زیادی از خرابههای رادیواکتیو به جا مانده از فاجعه مورد نظر را در خود جا داده است. در زمان حادثه عناصر اورانیوم و زیرکونیم در کنار گرافیت و شن، همانند نوعی مواد مذاب به درون این اتاق جاری شدند و پس از مدتی، به مواد سفتی با نام «مواد حاوی سوخت» (FCMs) تبدیل شدند. افزایش میزان نوترون موجود در محل نشان میدهد که هماکنون درون این مواد سوختی سفت شده واکنشهای شکافت در حال وقوع هستند؛ واکنشهایی که در نهایت به شکافت هسته اورانیمهای موجود در محل منجر میشوند و مقدار زیادی انرژی را همراه این شکافت آزاد میکنند.
خطر انفجار بقایای چرنوبیل
نیل هیات (Neil Hyatt)، شیمیدان مواد هستهای از دانشگاه شفیلد بریتانیا میگوید که این خرابههای رادیواکتیو مثل زغالهای روشن در حال سوختن هستند؛ با این حال اگر کاری برای پخش کردن و کنترل این مواد انجام نشود، احتمال اینکه تمامی بقایای مورد نظر به حالت انفجاری برسند وجود دارد. البته باید گفت که چنین انفجاری به هیچ وجه به شدت آنچه در دهه 80 میلادی جان هزاران نفر را گرفت، نیست.
انفجار چرنوبیل علاوه بر آثار لحظهای فاجعهبار خود، برای مدتها ابری از مواد رادیواکتیو را در اروپا به وجود آورد. گفته شده که در صورت وقوع بدترین اتفاق ممکن و انفجار بقایای چرنوبیل در خرابههای موجود، کل تخریب به وجود آمده در همان ساختمان نیروگاه و محدود به بتنها و ساختارهای فلزی زیرزمین خواهد ماند. از طرف دیگر حدودا یک سال پس از انفجار مورد نظر ساختاری محافظتی در اطراف بخش نابود شده نیروگاه ساخته شد تا از نشت مواد رادیواکتیو به بیرون و بروز چنین اتفاقاتی جلوگیری کند. به گفته متخصصان همین ساختار محافظتی انفجار را درون محل چرنوبیل نگه میدارد.
با این حال، دانشمندان میگویند که حتی بروز یک انفجار محدود و بیدردسر میتواند کار جابهجایی و تخلیه تمامی مواد FCMs موجود در خرابهها را از همیشه سختتر کند. از طرف دیگر بیش از سه دهه از ساخت ساختار محافظتی چرنوبیل میگذرد و احتمال تخریب کامل آن در اثر وقوع انفجار کم نیست؛ به این ترتیب ممکن است که منطقه با مخروبههای رادیواکتیو و گرد و غبار هستهای آلوده شود.
برنامههای آینده
قسمت بتنی و فلزی ساختار محافظتی چرنوبیل با نام سرپناه (Shelter) شناخته میشود. این سرپناه در مرکز خود دیوارهای بتنی دارد و اطراف آن هم با شبکههای فلزی احاطه شده که کار تکمیل آنها در سال 2018 انجام شد.
میزان نوترونهای بقایای چرنوبیل از چهار سال پیش تاکنون در حال بیشتر شدن بوده و گفته شده که احتمال ادامه پیدا کردن این فرآیند تا چند سال دیگر و بدون بروز هیچ انفجاری وجود دارد. البته ممکن است که در نهایت انفجاری رخ ندهد و مواد FCMs موجود خود به خود خاموش شوند؛ با این حال اگر روند افزایشی میزان نوترونها ادامه پیدا کند، دانشمندان مجبور به مداخله خواهند بود.
با این تفاصیل صحبت کردن از مداخله مستقیم کارشناسان با انجام چنین کاری در دنیای واقعی تفاوت زیادی دارد؛ مدیران نیروگاه هنوز باید راهی مطمئن برای دسترسی به چندین تن مواد رادیواکتیوی پیدا کنند که در زیر مخروبههای بتنی چرنوبیل مدفون شدهاند. با گذشته سی و پنج سال از وقوع فاجعه مورد نظر، تشعشعات رادیویی موجود در محل همچنان حضور مستقیم انسانها را غیر ممکن میکنند، اما ایده دیگری که مطرح شده، به کار گیری رباتهای مقاوم در برابر تشعشعات است.
این رباتها میتوانند درون بقایای چرنوبیل حفاری کرده و میلههای جاذب نوترون را داخل محلهای حساس کار بگذارند. مقامات اوکراین امیدوارند که تا سپتامبر آینده برنامهای دقیق و موثر برای خاموش کردن بقایای در حال سوختن نیروگاه مورد نظر ارائه کنند.