آیا بدرفتاری سونی با بازی‌سازان کوچک، پلی استیشن را به نابودی خواهد کشاند؟

در این مقاله به بررسی موضع سونی نسبت به استودیوهای بازی‌سازی کوچک پرداخته‌ایم؛ ظاهرا در ساختار فعلی پلی استیشن، بازی‌های کوچک جایی ندارند و این مسئله به سود هیچکس نیست.

شرکت سونی این روزها کمتر به بازی‌سازان مستقل و عناوین کوچک اهمیت می‌دهد و این مسئله شاید در نهایت به ضرر پلی استیشن تمام شود.

یک بی‌اعتنایی غم‌انگیز به متحدان قدیمی

در چند سال اخیر، در رابطه با بدرفتاری‌های سونی با استودیوهای کوچک گمنام، شایعات زیادی شنیده‌ایم. وقتی به استودیوهای ژاپنی می‌رسیم، این مسئله حتی نمود بیشتری هم پیدا می‌کند؛ جایی که عدم حمایتِ این شرکت بزرگ از بازی‌سازان مستقل باعث شده تا آن‌ها دیگر علاقه‌ای نداشته باشند تا آثارشان را به صورت انحصاری برای پلی استیشن منتشر کنند و به سراغ پلتفرم‌های دیگر می‌روند. دورانی وجود داشت که ده‌ها و حتی صدها اثر ژاپنی انحصاری را بر روی پلی استیشن مشاهده می‌کردیم اما آن دوران به پایان رسیده و سونی در حال خراب کردن پل‌های پشت سرش است.

البته سونی هنوز هم برای شرکت‌های بزرگی که با استراتژی بلاک‌باستری آن‌ها همخوانی دارند، فرش قرمز پهن می‌کند (نمونه‌اش اسکوئر انیکس و سری بازی فاینال فانتزی) اما در مقابل، به نظر می‌رسد که کار ناشران کوچک و متوسط با پلی استیشن به اتمام رسیده است. پلی استیشن 5 به جز همان آثار بزرگ و تجاری، بازی ژاپنی خاص دیگری ندارد و اگر هم دارد، هیچ کدام انحصاری نیستند و برای پلتفرم‌های دیگر هم منتشر می‌شوند. اما چه اتفاقی رخ داد که کار به اینجا رسید؟ مگر پلی استیشن خانه‌ی آثار ژاپنی نبود؟ مگر بازی‌سازان مستقل آرزوی انتشار عناوین‌شان بر روی پلی استیشن را نداشتند؟

مسئله اصلی همان همیشگی است: پول

به طور خلاصه، بدرفتاری سونی با استودیوهای مستقل، مهم‌ترین دلیلِ اتفاقاتِ رخ داده است (که آن هم از پول‌ساز نبودن آثارشان نشأت می‌گیرد). ماجراها از آنجایی آغاز شد که سونی به این نتیجه رسید بازی‌های کوچک ژاپنی (که همیشه در پلتفرم‌های پلی استیشن جایگاه ویژه‌ای داشتند) دیگر ارزش‌اش را ندارند؛ نه ارزش تبلیغات و نه ارزش معرفی. اگر نسبت به این مسئله تردید دارید، کافی است به برخورد سونی با یکی از قدیمی‌ترین استودیوهای فرست پارتی‌اش نگاهی بیندازید!

استودیوی ژاپن (Japan Studio) که یکی از باسابقه‌ترین استودیوهای سونی بود، به صورت ناگهانی بسته شد و سونی حتی قرارداد بسیاری از اعضای آن‌ را تمدید نکرد تا این استعدادها به راحتی جدا شوند. این استودیو در سکوت خبری محض بسته شد و شاید بسیاری از طرفداران سونی هم از این اتفاقات اطلاعی نداشته باشند.

اما بازی‌های ژاپنی تنها قربانیان سیاست‌های جدید سونی نیستند، بازی‌های مستقلی که هرگز توانایی رقابت با آثار تریپل آ (AAA) را نداشته‌اند هم در ساختار فعلی سونی جایگاهی ندارند و البته چرا باید داشته باشند؟ بازی فورتنایت (که حتی برای سونی نیست)، در یک 24 ساعت برای آن‌ها آن‌قدر سودآور است که یک بازی مستقل در طور یک سال یا بیشتر هم نمی‌تواند تا آن اندازه فروش داشته باشد. با این تفاصیل، شاید اگر ما هم جای سونی باشیم، به تصمیمات مشابه‌ای برسیم؛ چرا که پولی از بازی‌های ایندی (Indie) بدست نمی‌آید که بخواهیم خودمان را برایشان به آب و آتش بزنیم اما پول همه چیز نیست. این‌ها استعدادهایی هستند که در حال تباه کردن‌شان هستیم و وقتی شرایط مناسبی برای این شرکت‌های بازی‌سازی جوان فراهم نکنیم، در واقع به هویت اصلی خودمان پشت کرده‌ایم و در حال آسیب زدن به صنعت بازی هستیم.

اما سونی اهمیتی نمی‌دهد، چیزی که برای آن‌ها اولویت دارد، بازی‌های بدنه اصلی و بلاک باستری است که با تبلیغات گسترده عرضه می‌شوند و شکی وجود ندارد که به فروش نجومی می‌رسند. سونی، قید استودیوهای مستقل را هم زده است و البته وقتی به استودیوهای ژاپنی‌ که در واقع در جبهه متحدان بودند رحم نمی‌کند، نباید انتظار داشت که برای بازی‌سازان خارجی ارزشی قائل شود.

زیرساخت‌هایی که به طور کلی وجود ندارند

مدتی قبل بود که گله‌ها و انتقادات بازی‌سازان مستقل از سونی در توئیتر آغاز شد و به تدریج، استودیوهای بیشتری به این جریان پیوستند. این انتقادات شامل مسائل متعددی می‌شود که اگر بخواهیم به همه‌ی آن‌ها بپردازیم، این مقاله شاید تبدیل به یک کتاب شود اما اکثر آن‌ها به یک نکته خاص اشاره دارند: سونی برای ارائه کیت‌های توسعه بازی (GDK) از استودیوهای کوچک پول دریافت می‌کند و البته آثارشان را در فروشگاه خود هم قرار می‌دهد اما در مقابل، هیچ ابزاری در اختیارشان نمی‌گذارد تا بتوانند بازی‌هایشان را به فروش برسانند (دو نکته‌ی اضافی: 1- کیت توسعه مایکروسافت رایگان است. 2- مشکل این نیست که چرا از این استودیوهای کم‌توان پول می‌گیرد، مشکل این است هیچ گونه تسهیلاتی به آن‌ها ارائه نمی‌دهد که در ادامه این ماجرا را بهتر توضیح خواهیم داد).

توسعه‌دهندگان مستقل نمی‌توانند تعیین کنند که چه زمانی بازی‌هایشان تخفیف بخورد (باید منتظر بمانند تا سونی به آن‌ها اطلاع دهد). علاوه بر این، هیچ راهی برای تبلیغات وجود ندارد؛ اکثر فروشگاه‌های اینترنتی بازی همانند استیم، سوییچ یا ایکس باکس، سیستم‌های مختلفی را برای معرفی و تبلیغ آثار پیاده‌سازی کردند و این کار را هم به صورت رایگان انجام می‌دهند.

برای مثال، بازی‌ها به صورت تصادفی در صفحه اصلی قرار می‌گیرند، اگر وارد صفحه یک بازی شوید، در زیر آن چند بازی دیگر به شما پیشنهاد می‌شود، از بخش اکتشاف (Discovery Queue)، می‌توانید عناوین جدید را پیدا کنید و غیره. اما در فروشگاه سونی خبری از این چیزها نیست، یک بازی ممکن است خیلی زود در میان عناوین دیگر گم شود و بسیاری از بازیکنان حتی از وجود آن هم اطلاع پیدا نکنند. سونی برای تبلیغ آثار به روش‌های دیگر هم کار ویژه‌ای انجام نمی‌دهد.

بخش Discovery Queue پلتفرم استیم که به دیده شدن عناوین مستقل کمک می‌کند

اما مشکلات به همین مسائل ختم نمی‌شود؛ سونی حتی جواب ایمیل‌ها و پیام‌های سازندگان را با تاخیر چند ماهه می‌دهد! پس نمی‌توان گفت که فروش ضعیف آثار مستقل بر روی پلتفرم‌ پلی استیشن به دلیل عدم تقاضا است، آن هم وقتی که هیچ ابزاری برای دیده شدن آن‌ها وجود ندارد. نتیجه‌ نهایی این می‌شود که 3 درصد از کل فروش یک بازی، متعلق به پلی استیشن بوده و 97 درصد فروش آن از کنسول‌های نینتندو سوییچ، ایکس باکس یا رایانه‌های شخصی بدست می‌آید. وضعیت بعضی از عناوین بدتر است و در واقع نسخه پلی استیشن آن‌ها زیر 1 درصد از فروش کلی را شامل می‌شود.

البته پلتفرم‌های دیگر هم در زمینه‌ی پشتیبانی، مشکلاتی دارند. برای مثال قرار دادن یک بازی در سرویس ایکس باکس گیم پس (Game Pass) تنها در صورتی اتفاق می‌افتد که مایکروسافت شما را دعوت کند (استودیوها می‌توانند درخواست دهند) یا به‌روزرسانی یک بازی بر روی نینتندو سوییچ آسان نیست و سازندگان باید چند مرحله مختلف را طی کنند. با این حال، ساختارهای ذکر شده به گونه‌ای نیستند که به کسب و کار استودیوهای مستقل ضربه بزنند و اتفاقا همواره به آن‌ها توجه ویژه‌ای می‌شود (هم مایکروسافت و هم سوییچ، آثاری کوچکی که پتانسیل دارند را در کانون توجه قرار می‌دهند و معمولا در فروشگاه‌ها، آثار مستقل را به راحتی رویت می‌کنیم) اما در سوی دیگر، پلی استیشن چه می‌کند؟ درست حدس زدید، هیچ.

یکی از بازی‌سازهای مستقل که نام او فاش نشده، در مصاحبه با سایت کوتاکو می‌گوید:

ما نینتندو را داریم که از شما [بازیساز] پشتیبانی می‌کند، مایکروسافت را داریم که از شما پشتیبانی می‌کند و بعد سونی را داریم که تنها از بازی‌های انحصاری تریپل آ خودش حمایت می‌کند و هیچ اهمیتی به دیگران نمی‌دهد.

احترامی که به تدریج در حال رنگ باختن است

پلی استیشن حالا موفق‌تر از همیشه است و این موفقیت بدون شک از تمرکز آن‌ها بر روی بازی‌های پرخرج، بزرگ و چشم‌گیر بدست آمده. بنابراین بدیهی است که آن‌ها بخواهند همین مسیر را ادامه دهند. سونی حامی صنعت بازی و بازی‌دوستان نیست، حامی تجارت است و تنها چیزی که برای آن‌ها حرف اول و آخر می‌زند، پول است. اما مشکل این است که حتی اگر از این زاویه هم به اتفاقات اخیر نگاه بیندازیم، باز هم نمی‌توانیم حق را به سونی بدهیم.

به طور کلی، رفتار نادرست با شرکای تجاری (همان استودیوها)، چهره‌ی شما را خراب می‌کند. حتی اکثر کسانی که فقط به دنبال عناوین گرافیکی و بزرگ هستند، از کیفیت و ارزش آثار کوچکِ مستقل آگاهی دارند و به آن‌ها احترام می‌گذارند. اینکه شما فقط به بازدهی آثار تریپل آ فکر کنید و باقی را از دفتر خود خط بزنید، یک ایده‌ی احمقانه است که به طور تدریج، آسیب‌هایش مشخص خواهد شد.

اجازه دهید تاریخ را کمی ورق بزنیم. در نسل پنجم کنسول‌ها، شرکت نینتندو با اِن 64 (N64) همین اشتباه را انجام داد که نتیجه‌اش از دست دادن اکثر عناوین ترد پارتی و پیروزی پلی استیشن 1 بود. نینتندو تنها به استودیوهایی اهمیت می‌داد که محصولات مورد نظرش را تولید می‌کردند و عواقب آن را هم دید؛ یعنی همان جایی که جایگاه‌ش در صنعت بازی دچار لغزش شد و سونی بر تخت پادشاهی نشست. نزدیک به 21 سال و تا زمان عرضه کنسول سوییچ، طول کشید تا نینتندو بتواند یک بار دیگر اعتماد استودیوهای ترد پارتی را بدست بیاورد و آن‌ها را به پلتفرم‌ خود بازگرداند.

اما مایکروسافت هم همین اشتباه را با ایکس باکس وان مرتکب شد؛ آن‌ها به بازی‌های میان‌رده، ژاپنی و مستقل توجه خاصی نداشتند (در حالی که در دوران 360، بازی‌های مستقل در سرویس ایکس باکس لایو آتش‌بازی به راه انداخته بودند) و فکر می‌کردند که کلید موفقیت در آثار انحصاری است. خیلی زود مشخص شد که این استراتژی تا چه اندازه غلط است و آن‌ها در چند سال اخیر تمام تلاش خود را به کار گرفته‌اند تا هر نوع استودیو و هر نوع بازی‌ کوچک یا میان‌رده‌ای را تحت حمایت قرار دهند.

البته سونی هنوز می‌تواند به رستگاری برسد و اوضاع را بهبود ببخشد، ضمن اینکه اگر همین مسیر فعلی را هم ادامه دهد، شاید از نظر تجاری با آسیبی رو به رو نشود اما نگاه‌ها نسبت به آن تغییر پیدا خواهد کرد. نکته عجیب اما این است که سونی باید بهتر از هر کسی بداند که توجه به استودیوهای کوچک می‌تواند یک برگ برنده باشد. یکی از دلایلی که نزدیک به سه دهه قبل، پلی استیشن 1 توانست رقبا را کنار بزند، این بود که سونی مسیر مخالف شرکت‌های دیگر را در پیش گرفت.

در دورانی که سگا و نینتندو رفتار مناسبی با استودیوهای ترد پارتی نداشتند و همه چیز به آثار انحصاری خلاصه می‌شد، سونی درها را به سوی توسعه دهندگان باز کرد. همه استودیوها در کنار یکدیگر، به موفقیت پلی استیشن کمک کردند و پیروزی این کنسول ناشی از تلاش‌های شبانه‌روزی همین استودیوهای کوچکی بود که حالا به حاشیه رانده شده‌اند. پلتفرم‌های پلی استیشن با همین آثار کوچک بود که به شکوفایی رسیدند و آیا درست است که حالا به این آثار توجهی نشود؟ ناگفته نماند که سونی در دوران پلی استیشن 3 نیز اشتباهاتی در این زمینه مرتکب شد و شاید یکی از دلایلی که از این کنسول معمولا به نیکی یاد نمی‌شود، همین مسئله باشد.

پلی استیشن و جاده‌ای به‌سوی تباهی

یک بازی یا یک استودیو نمی‌تواند محبوبیت سونی را خدشه‌دار کند اما مجموع آن‌ها بدون شک می‌تواند. این شرکت اگر می‌خواهد جلوی این اتفاقات را بگیرد، باید هر چه سریع‌تر رویکرد فعلی خود را تغییر دهد، در غیر این صورت شاید به زودی کمتر بازی مستقلی برای پلی استیشن 5 عرضه شود. با آمارهای فروش اخیر، واقعا هیچ دلیل وجود ندارد که یک استودیو بخواهد ساخته‌هایش را به پلتفرم جدید سونی بیاورد و این مسئله را در چند سال اخیر بارها مشاهده کرده‌ایم.

اکثر عناوین مستقلِ پرفروش و پرطرفدارِ چند مدت اخیر، بر روی پلی استیشن سر و صدایی برپا نکرده‌اند که هیچ، بسیاری از بازی‌دوستان حتی نمی‌دانند که این آثار بر روی پلتفرم‌های سونی در دسترس هستند! بازی Hollow Knight؟ سوییچ، بازی Hades؟ سوییچ. حتی آثاری همانند Celeste ،Wargroove یا Dead Cells، بیشترین فروش خود را بر روی سوییچ داشته‌اند. اوضاع برای بازی Wargroove بدتر هم بود زیرا برخلاف دیگر پلتفرم‌ها، بر روی پلی استیشن 4 از ویژگی کراس پلی (قابلیت بازی کردن میان پلتفرمی) بهره نمی‌برد.

و این استراتژی در ادامه به یک روتین تبدیل خواهد شد؛ یعنی استودیوها اولویت خود را بر روی پلتفرم‌های دیگر قرار می‌دهند و شاید به کلی پلی استیشن را کنار بگذارند. نمونه‌اش بازی Hollow Knight Silksong که از همان ابتدا برای رایانه‌های شخصی و نینتندو سوییچ در دسترس خواهد بود اما خبری از نسخه پلی استیشن آن نیست. هیچ دلیلی وجود ندارد که این بازی برای کنسول‌های سونی منتشر نشود، به جز فروش پایین و انزجار سونی از استودیوهای کوچک. ظاهرا دورانی که استودیوها حاضر بودند تا بازی‌هایشان کمتر بفروشد اما در انحصار سونی باشد، به پایان رسیده است.

آیا بدرفتاری سونی با بازی‌سازان کوچک، پلی استیشن را به نابودی خواهد کشاند؟ حداقل فعلا پاسخ منفی است. پلی استیشن 5 از نظر فروش عملکرد فوق العاده‌ای داشته و بدون شک به موفقیت‌هایش ادامه خواهد داد اما همان طور که بالاتر هم اشاره کردیم، بی‌توجهی‌های آن‌ها به این استودیوها، عواقب جبران ناپذیری دارد، طرفداران آثار مستقل را از این کنسول دور می‌کند، به هویت این شرکت آسیب می‌زند و شاید بازی دوستان همانند گذشته به آن‌ احترام نگذارند.

سونی اگر این مشکلات را برطرف نکند، در بازار رقابتی، قافیه را به نینتندو و مایکروسافت می‌بازد. حقیقت این است که بازی‌های انحصاری دیگر به تنهایی کافی نیستند و با روند فعلی، سوییچ و ایکس باکس سری ایکس، در زمینه آثار ترد پارتی وضعیت مناسب‌تری دارند. آیا سونی روابط خود با استودیوها را بازسازی کرده و بستر را برای دیده شدن عناوین کوچک آماده می‌کند؟ باید منتظر ماند و دید.