گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
واکسن‌های کرونا این روزها رقیبی جدید برای دست و پنجه نرم کردن پیدا کرده‌اند، رقیبی که سازمان جهانی بهداشت آن را “امیکرون” می‌خواند. پس از انتشار واریانت‌های آلفا، بتا، گاما و دلتا، حالا اومیکرون پنجمین واریانتی است که در لیست واریانت‌های نگران‌کننده سازمان جهانی بهداشت قرار گرفت.
دقیقا پس از انجام واکسیناسیون عمومی در سراسر کشور، خبر از تزریق دوز سوم واکسن کرونا از گوشه و کنارها به گوش رسید، این خبر داغ همراه با خود موجی از چالش و سوال را نیز به همراه داشت؛ کدام واکسن را برای تزریق دوز سوم انتخاب کنیم؟ آیا تزریق دوز سوم واکسن کرونا خطرناک است؟ و … ، همگی سوالاتی هستند که در ذهن ما جا خوش کرده‌اند.
گجت نیوز در این مقاله متفاوت قصد دارد تا شما را با “دوز سوم” واکسن کرونا آشنا سازد، تکنولوژی ساخت واکسن‌ها را شرح دهد و به سوالات مهم پیرامون دوز تقویتی یا دوز سوم واکسن پاسخ دهد.
چرا باید دوز سوم واکسیناسیون را جدی گرفت؟
با گذشت چندین ماه از تزریق واکسن کرونا در اولین گروه از افراد در بسیاری از کشورهای جهان، پرسش‌ها درباره نیاز به تزریق دوز سوم یا دوز تقویتی واکسن کرونا در کشورهای مختلف همواره رو به افزایش بوده است.
تحقیقات در بعضی کشورها درباره اثربخشی واکسن‌های کرونا و میزان ایمنی در بدن دریافت‌کنندگان واکسن بعد از گذشت چند ماه از واکسیناسیون قبلی نشان می‌دهد که تزریق دوز سوم واکسن کرونا به خصوص در جمعیت‌های خاص مانند سالمندان و افراد با ضعف و سرکوب سیستم ایمنی برای حفظ ایمنی جامعه موردنیاز است.
دلایل مختلفی برای تزریق دوز تقویتی واکسن کرونا مطرح شده است که نتیجه بررسی‌ها و تحقیقات است و مورد توجه نهادهای بهداشت و سلامت کشورها قرار گرفته است.
نوواوکس، اولین واکسن کرونا پروتئینی با تاییدیه WHO
در میان اخباری که از کاهش اثرگذاری واکسن‌ها بر نوع اومیکرون کرونا منتشر می‌شود، سازمان جهانی بهداشت در اقدامی توجه‌برانگیز، واکسن کرونا نوواوکس را در فهرست مصرف اورژانسی خود قرار داد. بنابراین، نوواوکس اولین واکسن پروتئینی در برابر کرونا است که تاییدیه جهانی را دریافت می‌کند. این اقدام راه را برای توزیع و مصرف گسترده این واکسن در بسیاری از کشورها باز خواهد کرد.
این واکسن با نام COVOVAX هم شناخته می‌شود که توسط شرکت سرم انستیتو هند و تحت لیسانس شرکت نوواوکس تولید می‌شود. واکسن نوواوکس با نام دیگر Nuvaxovid توسط آژانس داروی اتحادیه اروپا (EMA) است.
این واکسن کرونا که بر پایه پروتئین نوترکیب و به صورت نانوذرات به همراه ادجوانت (ماده جانبی واکسن برای تحریکِ بیشتر ایمنی بدن) ساخته شده، برای پیشگیری از بیماری کرونا در افراد 18 سال و بالاتر تایید شد. روش تولید پروتئین‌های این واکسن مشابه با روشی است که در حال حاضر برای ساخت واکسن‌های مجاز برای بیماری‌هایی مانند آنفولانزا و HPV استفاده می‌شود.
واکسن پروتئینی کرونا چگونه ایمنی را ایجاد می‌کند؟
ویروس کرونا دارای پروتئین‌هایی در سطح خود است که از آنها برای ورود به سلول‌های انسانی استفاده می‌کند. این پروتئین‌ها که اسپایک نام دارند، یک هدف جذاب برای دانشمندان برای ساخت واکسن‌ها و درمان‌های بالقوه است.
واکسن نوواوکس با آموزش دادن به سیستم ایمنی بدن برای ساخت آنتی‌بادی علیه پروتئین اسپایک باعث ایجاد پیشگیری از بیماری می‌شود.
واکسن پروتئینی نوواوکس چگونه ساخته می‌شود؟
نوواوکس برای ساخت واکسن خود، از یک ژن اسپایک که تغییر داده شده، شروع کردند. آنها این ژن را در ویروس دیگری به نام باکولوویروس وارد کردند و بعد به آن ویروس اجازه دادند تا وارد سلول‌های نوعی حشره شوند. حالا این سلول‌های حشره که آلوده شده‌اند، پروتئین‌های اسپایک را تولید می‌کنند که خود به خود به هم متصل می‌شوند و مانند روی سطح ویروس کرونا، خوشه‌هایی را تشکیل می‌دهند.
پروتئین‌های اسپایکِ تولیدشده جمع‌آوری و خالص شده، در نهایت به صورت نانوذرات به هم متصل می‌شوند. این نانوذرات شبیه به ساختار مولکولی ویروس کرونا هستند، اما نمی‌توانند تکثیر شوند یا باعث بیماری کووید-19 شوند.
بدن چگونه بعد از واکسن ایمنی می‌سازد؟
این واکسن همراه با نانوذرات پروتئین اسپایک، حاوی ماده‌ای با منشا گیاهی است که این ترکیب سلول‌های ایمنی را به محل تزریق جذب می‌کند و باعث می‌شود آنها به شدت به نانوذرات واکنش نشان دهند. دسته‌ای از سلول‌های ایمنی این اسپایک‌ها را جذب می‌کنند و با نشان دادن آنها در سطح خود، سلول‌های ایمنی دیگر را خبر می‌کنند تا تکثیر شوند و آنتی‌بادی بسازند.
این آنتی‌بادی‌ها ایمنی را در برابر ویروس کرونا ایجاد می‌کنند. اگر افراد واکسینه بعداً در معرض ویروس کرونا قرار بگیرند، آنتی‌بادی‌ها می‌توانند به پروتئین‌های اسپایک بچسبند و دیگر ویروس کرونا نمی‌تواند وارد سلول‌ها و باعث عفونت شود.
واکسن نوواوکس همچنین می‌تواند نوع دیگری از محافظت را با از بین بردن سلول‌های آلوده ایجاد کند. هنگامی که یک ویروس کرونا به بدن حمله می کند، واکسن نوعی از سلول‌های ایمنی به نام سلول T را فعال می‌کنند که سلول‌های آلوده به ویروس کرونا را شناسایی کرده و آنها را از بین می‌برد.
مزیت‌های واکسن کرونا بر پایه پروتئین نوترکیب
تایید واکسن کرونای نوواوکس توسط WHO، دسترسی به این واکسن را فراهم می‌کند که تکنولوژی شناخته‌شده و با سابقه مصرف طولانی دارد و ایمن است. علاوه بر این، این واکسن شرایط نگهداری و انتقال آسان‌تری (مانند دما) در مقایسه با واکسن‌های جدید mRNA دارد.
واکسن کرونا با پلتفرم پروتئین نوترکیب (مانند نوواوکس و اسپایکوژن) از ایمنی بالایی برخوردار است که سابقه طولانی استفاده از آن در ساخت انواع واکسن‌ها مانند واکسن آنفلوانزا، هپاتیت، HPV و داروهایی چون انسولین آن را به خوبی نشان می‌دهد.
واکسن‌های کرونا بر پایه پروتئین نوترکیب مانند نوواوکس و اسپایکوژن عوارض خفیف و کمتری را نشان می‌دهند. همچنین، عوارض جدی و نادری که با واکسن‌های کرونای جدید مثل mRNA و آدنوویروس مشاهده شده، با واکسن‌های پروتئین نوترکیب (همچون نوواوکس و اسپایکوژن) دیده نشده است.
کارایی واکسن کرونای پروتئینی نوواوکس در تحقیقات
تایید نوواوکس، اولین واکسن کرونای پروتئین نوترکیب توسط WHO، بر مبنای دو تحقیق بالینی فاز 3 است: تحقیق PREVENT-19، که تقریباً 30000 شرکت‌کننده را در ایالات متحده و مکزیک بررسی کرد، و مطالعه‌ای که واکسن را در بیش از 14000 شرکت‌کننده در بریتانیا ارزیابی کرد و نتایج هر دو در نشریات معتبری منتشر شد.
در هر دو تحقیق، واکسن کرونای پروتئینی نوواوکس، کارایی بالا، ایمنی و عوارض با تحمل‌‌پذیری مناسب را نشان داد.
نتایج اثربخشی از این واکسن کرونای پروتئینی در هر دو مطالعه بالینی امیدوارکننده بوده است. از تحقیق بریتانیا با بیش از 14000 شرکت‌کننده، اثربخشی کلی 89.7 درصد به دست آمد. مطالعه ایالات متحده و مکزیک، با بیش از 25هزار شرکت‌کننده، به طور کلی 90.4 درصد اثربخشی را نشان داد.
کرونای امیکرون و واکسن پروتئینی نوواوکس
در یافته‌های جدید از آفریقای جنوبی، واکسن فایزر در افرادی که دو دز از آن دریافت کرده‌اند، در مقایسه با افراد غیر واکسینه، در موج ناشی از امیکرون واکسن تنها 33 درصد در برابر عفونت محافظت می‌کند، اما 70 درصد در برابر بستری شدن در بیمارستان محافظت می‌کند. در حالی واکسن فایزر محافظت 70 درصدی در برابر بستری در بیمارستان در موج امیکرون نشان داده، که در موج دلتا آفریقای جنوبی سطح حفاظتی 93 درصدی مشاهده شده است.
شرکت نوواوکس در حال ارزیابی واکسن خود علیه نوع امیکرون است. به موازات آن، طبق اعلام این شرکت، مراحل اولیه موردنیاز برای ساخت یک واکسن با اسپایک مخصوص امیکرون در حال انجام است. نوواوکس توسعه یک ساختار اختصاصی از پروتئین اسپایک بر اساس ویروس امیکرون را آغاز کرده است.
اسپایکوژن و مجوز مصرف اضطراری وزارت بهداشت
این واکسن استرالیایی- ایرانی در تاریخ چهاردهم مهر ماه سال 1400 به صورت رسمی توانست مجوز مصرف اضطراری را از وزارت بهداشت دریافت کند.
با توجه به نتایج مطالعات بالینی واکسن اسپایکوژن، ساختار پروتئینی و نوع ادجوانت آن، این واکسن استرالیایی- ایرانی را می‌توان یکی از بهترین گزینه‌ها برای تزریق دوز سوم یا دوز بوستر خود و سایر واکسن‌های کرونا دانست.
شما می‌توانید جهت تزریق واکسن اسپایکوژن به مراکز تزریق این واکسن استرالیایی- ایرانی مراجعه فرمایید. جهت آگاهی از موقعیت مکانی مراکز تزریق این واکسن به همراه شماره تماس آنها، می‌توانید به لینک “مراکز تزریق واکسن اسپایکوژن” مراجعه فرمایید. شایان ذکر است که لیست مراکز تزریق اسپایکوژن در حال به روز رسانی است و مراکز جدید به زودی به لیست اضافه خواهند شد.
همچنین جهت آگاهی از موقعیت مکانی مراکز تزریق این واکسن دسترسی به مراکز تزریق واکسن اسپایکوژن در اپلیکیشن‌های مسیریاب “بلد” و “نشان” نیز قرار داده شده است.
آیا دوز سوم سینوفارم در قیاس با دوز سوم اسپایکوژن قوی‌تر است؟
اگرچه اطلاعات محدودی برای مقایسه ایمنی ناشی از واکسن‌های مختلف به عنوان دوز سوم وجود دارد و تاکنون مقایسه مستقیمی بین سینوفارم و اسپایکوژن انجام نشده، بعضی تحقیقات می‌توانند به این سوال جواب دهد.
در مطالعه‌ای در افرادی که قبلاً دو دز واکسن خود را آسترازنکا یا فایزر را دریافت کردند، اثر یک واکسن نوترکیب (مشابه نوواوکس و اسپایکوژن) با یک واکسن ویروس غیرفعال (مشابه سینوفارم) به عنوان دز تقویتی یا بوستر بررسی شد.
واکسن ویروس غیرفعال (مشابه سینوفارم) ایمنی کمتری را بعد از دز سوم تولید کرد. میزان ایمنی ناشی از واکسن ویروس غیرفعال (مشابه سینوفارم) نسبت به بقیه انواع واکسن‌ها به صورت چشمگیری پایین‌تر بود.
واکسن پروتئین نوترکیب (تکنولوژی مشابه اسپایکوژن) باعث تولید سطح ایمنی بالاتری شد و بسیار بهتر از واکسنِ شبیه به سینوفارم توانست پاسخ دستگاه ایمنی را افزایش دهد.
واکسن اسپایکوژن، واکسن کرونای پروتئینی
در ایران واکسن اسپایکوژن از تکنولوژی ساختِ مشابه با واکسن کرونا نوواوکس بهره برده است. علاوه بر مزیت‌های کلی واکسن پروتئین نوترکیب، واکسن اسپایکوژن مزیت‌هایی دارد که آن را برای تزریق دوز بوستر یا دز سوم متمایز می‌کند. اولین نکته این که واکسن اسپایکوژن شامل همه بخش‌های پروتئین اسپایک ویروس کرونا است؛ پس می‌توان انتظار داشت که دستگاه ایمنی در بدن در برابر تمام بخش‌های اسپایک ویروس پاسخ دهد.
در ساخت واکسن کرونای اسپایکوژن ویروس زنده یا ویروس کشته شده به کار نرفته است، این احتمال بروز بیماری‌زایی بر اثر ذرات ویروسی احتمالی را در واکسن کرونای اسپایکوژن از بین می‌برد. واکسن کرونا اسپایکوژن از پروتئین نوترکیبِ خالص‌شده تولید می‌شود.
درباره واکسن‌های پروتئین نوترکیب (مانند واکسن اسپایکوژن) نگرانی کمتری درباره عوارض جانبی وجود دارد، چرا که با واکسن‌های پروتئین نوترکیب، تنها عوارض خفیف و کم‌خطر مشاهده می‌شود. همچنین، عوارض جدی و نادری که پس از تزریق واکسن‌های کرونا دارای تکنولوژی جدید دیده شده، با واکسن‌های پروتئین نوترکیب (مانند واکسن اسپایکوژن) دیده نشده است.
واکسن پروتئینی نوواوکس در جایگاه دز بوستر
پیش از تایید این واکسن کرونا توسط WHO عملکرد آن به عنوان دز بوستر یا دز تقویتی در چند مطالعه آزمایش شده است. اخیراً در مطالعه‌ای با تعداد قابل توجهی از افراد که قبلاً دو دز واکسن خود را از آسترازنکا یا فایزر را دریافت کرده بودند، اثر شش نوع واکسن مختلف به عنوان دز تقویتی یا دز بوستر در تقویت ایمنی بررسی شد. در میان این 6 نوع، واکسن پروتئین نوترکیب نوواوکس با بقیه مقایسه شد.
در افراد دریافت‌کننده دو دز آسترازنکا، واکسن پروتئینی نوواوکس بسیار امیدوارکننده ظاهر شد. واکسن پروتئین نوترکیب باعث تولید ایمنی بیشتر شد.
نکته جالب این که دز سوم واکسن پروتئینی نوواکس بعد از دو دز آسترازنکا، باعث افزایش بیشتری در پاسخ ایمنی سلولی (مسیر دوم دستگاه ایمنی بدن) علیه ویروس شد.
میزان ایمنی با دز سوم واکسن پروتئین نوترکیب بیشتر از دز سوم آسترازنکا در دریافت‌کنندگان دو دز قبلی از آسترازنکا بود. این یعنی استفاده از واکسن با تکنولوژی متفاوت در دز سوم بهتر از استفاده از همان نوع واکسن قبلی است.
واکسن اسپایکوژن انتخاب مناسب برای تزریق دوز سوم
واکسن‌های پروتئین نوترکیب یکی از گزینه‌های مورد توجه برای دز تقویتی واکسن کرونا هستند. زیرا بر اساس مطالعات فعلی، استفاده از واکسن با تکنولوژی متفاوت از تکنولوژی واکسن دزهای قبلی، باعث تولید ایمنی پایدارتر و موثرتری علیه ویروس کرونا می‌شود. نهادهای سلامت بین‌المللی مانندWHO و سازمان غذا و داروی آمریکا نیز تزریق واکسن کرونا با تکنولوژی متفاوت از واکسن دوزهای قبلی را تایید کرده‌اند. واکسن‌هایی مانند واکسن کرونای نوواوکس و اسپایکوژن دارای تکنولوژی متفاوتی از واکسن‌های موجود هستند که این موضوع در کنار ایمنی بالای پلتفرم پروتئین نوترکیب، واکسن‌هایی چون اسپایکوژن را به گزینه مناسبی برای تزریق دز سوم یا دز تقویتی کرونا تبدیل می‌کند.
آیا تزریق دوز سوم واکسن کرونا خطرناک است؟
بعضی از افراد تصور دارند که پس از تزریق دو دوز از واکسن کرونا، تزریق دوز سوم می‌تواند برای بدن آنها مضراتی به همراه داشته باشد و در آینده با مشکلات جدی مواجه خواهند شد. این تصور نادرست است، بلکه برعکس تزریق دوز باقی مانده یا دوز سوم واکسن اکنون برای افزایش ایمنی حاصل از دو دوز قبلی واکسن در گروه‌های خاصی از افراد توصیه می‌شود.
اگر تزریق دوز اول و دوم واکسن کرونا، واکسنی غیر از اسپایکوژن باشد، آیا برای تزریق دوز بوستر می‌توان به سراغ اسپایکوژن رفت؟
اطلاعات موجود از واکسن‌ها و مطالعات قبلی نشان می‌دهد که استفاده از واکسن بوستر با پلتفرم‌های متفاوت از پلتفرم واکسیناسیون اولیه باعث میزان تولید آنتی‌بادی بیشتر نسبت به بقیه افراد و ایجاد ایمنی پایدارتر و قوی‌تری در برابر ابتلا به کووید- ۱۹ می‌شود.
ایمنی‌زایی دوز سوم واکسن علیه اومیکرون
شواهد اولیه حاکی از این است که خطر عفونت مجدد ممکن است با اومیکرون افزایش یابد، این یعنی افرادی که قبلاً بیماری کرونا داشته‌اند یا واکسینه شدند، می‌توانند آسان‌تر با اومیکرون دوباره آلوده شوند.
انواع (واریانت‌های) جدید ویروس کرونا مانند دلتا یا اومیکرون می‌توانند توانایی واکسن‌ها را برای جلوگیری از بیماری کووید-19 کاهش دهند. بعضی تحقیقات و آمارها هم نشان داده که سطح ایمنی ناشی از واکسن‌ها با گذشت زمان و چندین ماه پس از تزریق دوز دوم، رو به کاهش می‌رود.
چرا واکسن اسپایکوژن را برای تزریق دوز سوم انتخاب کنیم؟
یکی از دلایل مهم انتخاب تزریق واکسن اسپایکوژن برای دوز سوم یا دوز باقی مانده این است که واکسن اسپایکوژن شامل تمامی قسمت‌های پروتئین اسپایک ویروس کرونا است؛ پاسخ‌های ایمنی در بدن در برابر تمامی بخش‌های اسپایک ویروس کرونا رخ می‌دهد، بنابراین این پروتئین از جایـگاه مهمی در طراحی واکسـن‌ها علیه ویروس کرونا برخوردار است.
جالب است بدانید که احتمال بروز ریسک خطراتی مانند بیماری‌زایی واکسن و پارتیکل‌های ویروسی در واکسن اسپایکوژن وجود نخواهد داشت چرا که واکسن سیناژن از پروتئین با خلوص بالا ساخته شده است و از تمامی ساختار ویروس استفاده نشده است.
ایمن بودن پلتفرم واکسن نیز از دیگر دلایل این انتخاب به شمار می‌رود. پلتفرم استفاده شده در ساخت واکسن سیناژن بدون شک از ایمن‌ترین پلتفرم‌های استفاده شده در تولید واکسن و دارو است. جالب است بدانید که این پلتفرم در روند تهیه و ساخت انواع واکسن‌ها مانند واکسن HPV (گارداسیل)، هپاتیت، آنفلوانزا و داروهایی مانند انسولین سابقه بسیار طولانی دارد.
این واکسن ایرانی-استرالیایی دارای ایمنی‌زایی بالایی است، اسپایکوژن حاوی ترکیبات آلومینیوم و جیوه نیست، ادجوانت (ماده جانبی برای تحریک بیشتر ایمنی بدن) استفاده شده در این واکســن Advax-SM اسـت که مطالعـات متعددی ایمنی‌زایی آن را نشان داده‌اند.
با توجه به اطلاعات موجود از واکسن‌های دیگر و مطالعات موسوم به Mix & Match به نظر می‌رسد که استفاده از پلتفرم‌های متفاوت از واکسیناسیون اولیه باعث ایجاد ایمنی پایدارتر و موثرتر در برابر ابتلا به کووید-۱۹ می‌شود.
بر اساس نتایج مطالعات بالینی واکسن اسپایکوژن و همچنین ساختار پروتئینی و نوع ادجوانت‌های آن، واکسن اسپایکوژن می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای دوز بوستر خود و سایر واکسن‌های کرونای موجود باشد.
اگر به اطلاعات بیشتری جهت تصمیم‌گیری در انتخاب واکسن اسپایکوژن به عنوان دوز سوم (بوستر) واکسن کرونا نیاز دارید، کافیست از وب سایت رسمی این واکسن، مقاله “اسپایکوژن، انتخابی مناسب برای دوز بوستر” را مطالعه فرمایید.
نگرانی‌ها درباره دوام ایمنی واکسن‌های کرونا
در ایران پس از سرعت گرفتن واکسیناسیون، تا این زمان نزدیک به 70 درصد جمعیت با یک دوز و حدود 60 درصد جمعیت کاملاً واکسینه شده‌اند. با این حال، نشانه‌هایی از کاهش ایمنی در سطح جمعیت در چنین کشورهایی در حال افزایش است. هنوز بسیاری از افراد واجد شرایط در ایران دز سوم واکسن یا دز تقویتی را تزریق نکرده‌اند.
با سؤالاتی که در مورد میزان دوام محافظت حاصل از واکسن مطرح می‌شود، نیاز به واکسیناسیون با دوز سوم یا تقویتی موضوع بحث و بررسی در سراسر جهان است و البته بسیاری از کشورها مانند ایران اکنون برای تزریق دوز سوم واکسن کرونا اقدام کرده‌اند.
علاوه بر بعضی تحقیقات و آمارها که نشان‌دهنده کاهش ایمنی ناشی از واکسن‌ها با گذشت زمان و پس از چندین ماه است، دو دلیل جدی برای استفاده از دوز سوم یا تقویتی واکسن کرونا وجود دارد:
اول، لزوم حفظ ایمنی جمعیت در برابر انواع نوظهور ویروس کرونا یا همان به اصطلاح واریانت‌های ویروس مانند دلتا، اومیکرون و مو که درباره آنها این نگرانی وجود دارد که توان فرار از سیستم ایمنی را داشته باشند.
دوم، نیاز به افزایش اثربخشی واکسن در جمعیت‌های آسیب‌پذیر مانند افراد مبتلا به نقص ایمنی اولیه، کسانی که از درمان‌های سرکوب‌کننده ایمنی استفاده می‌کنند و البته سالمندان.
