مسکو و کییف در آستانه یک جنگ قریب الوقوع قرار دارند که تهاجم هوایی بخشی از آن خواهد بود. راهکار روسیه برای نابودی پدافند هوایی اوکراین چیست؟
در زمان شوروی اوکراین نزدیکترین و مهمترین کشور به روسیه بود. پس از فروپاشی نیز همچنان نزدیکترین متحد روسیه به شمار میرفت که البته انقلاب سال 2014 سبب روی کار آمدن دولتی نزدیک به غرب و فاصله گرفتن این دو کشور از یکدیگر شد.
در همان سال 2014 روسیه شبه جزیره کریمه که بخشی از خاک اوکراین بود را به تصرف خود در آورد تا به امروز همچنان به صورت غیررسمی و با استفاده از نیروهای نیابتی، مشغول جنگ با اوکراین در شرق خاک این کشور است. طی چند ماه اخیر نیز چند هزار نیرو به همراه تجهیزات مختلف را در مرز با این کشور مستقر کرده که بنابر برآوردهای اطلاعاتی صورت گرفته توسط غرب، 70 درصد از نیروی مورد نیاز برای یک تهاجم تمام عیار به خاک اوکراین است.
و اما برای این تهاجم احتمالی روسیه حتما بایستی موج نخست حملهاش به صورت هوایی باشد. هواپیماهای جنگنده و بمب افکنهای روسی برای رسیدن به اهداف با ارزش بایستی با پدافند هوایی اوکراین مواجه شوند که همیشه برای آنها دردسر ساز بود.
با وجود اینکه تمام سامانههای پدافند هوایی اوکراین ساخت روسیه هستند، اما این کشور خود به صورت مستقل آنها را ارتقا داده و آنطور که اثبات شد، برتر از نمونه در خدمت روسیه هستند. برای مثال در جنگ 5 روزه سال 2008 بین روسیه و گرجستان، 6 فروند هواپیمای روسی به ویژه یک هواپیمای جاسوسی و شناسایی Tu-22MR توسط سامانه روسی بوک M1 که در اختیار گرجیها بود سرنگون گردید. این سامانهها به صورت غیرقانونی از اوکراین خریداری و مهندسان اوکراینی آنها را ارتقا داده بودند، طوری که جنگ الکترونیک هواپیمای روسی نتوانست آن را از کار بیاندازد.
روسیه میداند که برای در امان نگه داشتن هواپیماهایش از آتش پدافند هوایی اوکراین که شامل سامانههای موشکی S-300، نمونه اوکراینی بوک M1، سامانه 2K12 کوب و سامانه تور در کنار S-125 نوا/پچورا میشود، بایستی آنها را در ابتدای کار از بازی خارج کند. بدین منظور آنها تصمیم دارند از روش آمریکاییها استفاده کنند.
آمریکا در صورت نبرد با روسیه یا چین بایستی از سد پدافند به شدت پرحجم و متراکم آنها عبور کنند. بدین منظور صنایع نظامیاش پهپادهای ارزان قیمت و هواپرتابی توسعه دادهاند که سرعت و سطح مقطع راداری به اندازه یک جنگنده داشته و امواج رادیویی مشابهی از خود نشر میدهند. این اهداف کاذب که از جنگنده و بمب افکن به صورت دور ایستا و خارج از برد پدافند در تعداد بالا رها میشوند، نقش طعمه را ایفا کرده و پدافند را به خود مشغول میکنند تا بدینترتیب ضمن مشغول کردن پدافند با خود و اشباع توان درگیری همزمان پدافند، محل اختفای آنها را پیدا میکنند.
شلیک موشک از سوی آشتبارهای پدافند سبب میشود محل اختفای آنها لو رفته و این پهپادها خود را به صورت انتحاری به آنها کوبیده و یا جنگندهها با شلیک موشک کروز و ضد تششع (ضد رادار) از برد بسیار دور و ایمن، سکوهای پرتاب موشک دشمن را هدف قرار دهند. با این حال روسیه فاقد چنین پهپادهایی است و تصمیم گرفت تا از هواگردهای متفاوتی استفاده کند. بدین منظور آنها به سراغ هواپیماهای دو باله قدیمی آنتونوف AN-2 رفتند که یک موتور پیستونی 9 سیلندر داشته و با سرعت 200 کیلومتر بر ساعت پرواز میکند که از سرعت هلیکوپتر نیز کمتر است.
این هواپیماها که پس از جنگ جهانی دوم ساخته شدند، برای امور کشاورزی نظیر سمپاشی استفاده میشوند. همچنین برخی ماموریتهای نظامی نظیر دیده بانی نیز انجام میدادند. البته ویتنامیها در عصر جت از آن برای حمله استفاده میکردند، اما این هواپیمای ملخی بسیار کند و هدف راحتی بود؛ حتی در یک مورد آمریکاییها با هلیکوپتر غیرمسلح آنها را تعقیب و با شلیک اسلحه از داخل هلیکوپتر آن را سرنگون کردند. امروزه نیز بیشتر علاقهمندان به ورزشهای هوایی کاربر آن هستند.
شوروی 18 هزار فروند از این هواپیماها را تولید و امروزه روسیه همچنان ناوگان بزرگی از آنها را در اختیار دارد. این هواپیماها دیگر کارایی چندانی نداشته و روسها تصمیم گرفتند با تبدیل کردنشان به پهپاد، از آنها به عنوان طعمه و هدف کاذب جهت فریب، کشف و نابودی پدافند هوایی اوکراین استفاده کنند. در جنگ ناگوره قره باغ که سال 2020 بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان به وقوع پیوست نیز ارتش آذربایجان از همین هواپیماها برای یافتن پدافند هوایی ارمنستان بهره برد و سپس آنها را با پهپادهای انتحاری هاروپ و هارپی که از اسرائیل خریده بود، هدف قرار میداد.
به تازگی یک ویدیوی کوتاه در تیک تاک منتشر شد که در آن هواپیماهای AN-2 روسی در حال حرکت به سمت مرز اوکراین هستند و تنها کاربری ممکن برای آنها نقش هدف کاذب است. حال این سوال مطرح میشود که آیا اوکراینیها با توجه به تجارب و اطلاعات جنگ ناگوره قره باغ از درگیری با این اهداف پرهیز میکنند یا خیر؟ زیرا سرعت و سطح مقطع راداری این هواپیماها با یک جنگنده جت فرق داشته و پدافند میتواند فرق آنها را متوجه شود. روسیه احتمالا هواپیماهای AN-2 را به همراه پهپادهای رزمی برای نابودی پدافند هوایی اوکراین بفرستد.
بهترین روش برای مقابله با آنها استفاده از سامانههای پدافند هوایی متحرک و دوش پرتاب است که از قضا ایالات متحده آمریکا و دیگر کشروهای حوزه بالتیک و اروپایی شمار بالایی موشکهای پدافندی دوش پرتاب استینگر را در شمار بالا به اوکراین تحویل دادهاند. هواپیمایی مانند AN-2 هیچ راه گریزی از دست موشک استینگر ندارد و بدین صورت میتوان از لو رفتن محل پدافند جلوگیری نمود. استفاده از هلیکوپتر، پهپاد و جنگنده نیز راهکاری دیگر است. توپهای ضد هوایی خودکشش نظیر ZSU-23-4 شیلکا نیز گزینهای مناسب برای شکار AN-2 هستند.