مارتلت موشکی کوچک، اما سریع‌ و مهلک است (این مقاله با خبری مهم بروزرسانی شد)

موشک مارتلت از جمله تسلیحات نوینی است که نیروی دریایی بریتانیا مشغول آزمایش‌های نهایی برای ورود به خدمت در آینده‌ای نزدیک است.

مارتلت (Martlet) موشکی مینیاتوری است که توسط شعبه بریتانیایی از کمپانی فرانسوی تالس (Thales) موسوم به Thales Air Defence، که در زمینه طراحی و ساخت موشک و سیستم‌های پدافندی فعالیت دارد، در بین سال‌های 2008 تا 2011 طراحی و توسعه یافت. در سال 2011 بریتانیا خواهان به خدمت گیری موشک شد و در 2021 نیروی دریایی بریتانیا آن را به صورت اولیه برای ارزیابی کامل وارد خدمت کرد و به صورت مقدماتی در اختیار ناو گروه تهاجمی هواپیمابر شماره 21 قرار داد. زمان ورود به خدمت رسمی آن نیز 2024 در نظر گرفته شده است.

نسخه نهایی موشک مارتلت

این موشک که با نام موشک متوسط چندمنظوره یا اختصارا LMM نیز شناخته می‌شود، 13 کیلوگرم وزن دارد که 3 کیلوگرم مربوط به سرجنگی آن است که بسته به برنامه ریزی با فیوز مجاورتی لیزری پس از رسیدن به فاصله 1 یا 3 متری از هدف، یا پس از برخورد به و یا به صورت تاخیری پس از نفود به بدنه داخل آن منفجر می‌شود. طول موشک 1.3 متر و قطرش نیز 7.6 سانتی‌متر است. موتور راکتی آن از نوع سوخت جامد و دو مرحله‌ای است که موشک را با حداکثر سرعت 1800 کیلومتر بر ساعت (1.5 تا 1.7 ماخ) به سمت هدف پیش برده و دستیابی به برد 8 کیلومتر را میسر می‌سازد.

پهپاد S-100 مسلح به دو موشک مارتلت از نسخه اولیه

این موشک علاوه بر هلیکوپتر، از انوع پهپاد نیز قابل شلیک است. ضمن اینکه قابلیت شلیک از سطح توسط پرتابگر مجزا و یا نصب روی خودروی پرتابگر به منظور ساخت سامانه‌ای موشکی را نیز دارد. با استفاده از آن یک سیستم دفاع نزدیک و نقطه‌ای نیز ساخته شده است. ماموریت اصلی این موشک همه منظوره درگیری با شناورهای سبک نظیر قایق‌های موشک انداز سریع است. علاوه بر این توان درگیری با دیگر اهداف سطحی شامل خودروها و همچنین خودروهای زرهی سبک و متوسط (مانند نفربر) در کنار اهداف هوایی به ویژه پهپاد و هلیکوپتر و همچنین موشک‌های کروز را دارد.

شلیک مارتلت از یک برجک کنترل از راه دور مسلح به موشک و تیربار

سرجنگی اصلی آن از نوع خرج گود و ترکش زا است که علیه اهداف شناور به شدت موثر است و با برخورد به بدنه و انفجار، آسیب بسیار زیادی به شناور سبک وارد و بسته به وزن آن را غرق کرده و یا از کار می‌اندازد. این ویژگی علیه توپخانه و خودروهای زرهی (غیر از تانک) نیز موثر است و می‌تواند آن‌ها را نابود کند. ترکش‌زایی و قابلیت تنظیم فیوز روی حالت مجاورتی نیز از آن موشکی موثر علیه اهداف پرنده به خصوص انواع کوچکتر نظیر پهپاد ساخته است؛ زیرا پس از انفجار در نزدیکی آن، ترکش‌ها حداکثر مساحت ممکن از سطح بیرونی هواگرد را تخریب و موجب سقوط آن می‌شوند. علاوه بر این می‌تواند سرجنگی مخصوص آسیب جانبی کم، سرجنگی دو مرحله‌ای و یا سرجنگی فوق انفجاری نیز حمل کند.

جستجوگر در دماغه موشک به خوبی مشهود است

هدایت موشک نیز چندگانه است. مارتلت در دماغه خود یک جستجوگر فروسرخ دارد که کاربر می‌تواند با استفاده از آن، موشک را روی هدف قفل و سپس شلیک کند. این نوع هدایت از نوع غیرفعال است؛ بدان معنا که جستجوگر موشک هیچ امواجی از خود نشر نداده و تنها امواج منتشر شده از هدف را دریافت و به سمت آن می‌رود. به لطف این ویژگی موشک مذکور از نوع شلیک کن – فراموش کن محسوب می‌شود و پس از قفل و شلیک به سمت هدف، دیگر نیازی نیست تا کاربر آن را هدایت و هدف را برایش نشانه گذاری کند و موشک کاملا خودکار به سمتش می‌رود.

یک سیستم شلیک مارتلت که قابلیت هدایت موشک به صورت دستی و خودکار را دارد

علاوه بر این موشک قابلیت هدایت لیزری در دو نوع پرتو سواری و یا آشیانه‌یابی نیز دارد. در این 2 روش هدف با یک پرتوری لیزری کدگذاری شده تا زمان اصابت برای موشک نشانه‌ گذاری می‌شود. در حالت پرتو سواری موشک با استفاده از 2 گیرنده لیزری که در انتهایش دارد، امتداد پرتو را تعقیب و به سمت هدف می‌رود. در روش آشیانه یابی نیز موشک با جستجوگر لیزری که در دماغه دارد (به جای جستجوگر فروسرخ) بازتاب لیزر از هدف را کشف و به سمتش می‌رود. در این دو روش که هر دو نیمه فعال محسوب می‌شود، در صورتی که هدف هشدار دهنده لیزری داشته باشد، متوجه قفل لیزری روی خود می‌شود.

شلیک مارتلت به روش دوش پرتاب

در شرایطی که شرایط آب و هوایی نامساعد و یا محیط غرق در مه، دود و غبار باشد، هدایت فروسرخ گزینه بسیار مناسبی است و موشک بدون مشکل به سمت هدف پرواز می‌کند. از سوی دیگر هدایت لیزری به خصوص در حالت پرتوسواری غیرقابل اخلال است و نمی‌توان موشک را با کور کننده و یا هدف کاذب موسوم به فلیر (شراره) گمراه کرد. البته جستجوگر فروسرخ موشک در مقابل این چنین پادکارهای فروسرخ مقاوم است، اما احتمال فریب خوردنش صفر نیست. از این رو موشک را می‌توان بسته به شرایط با یکی از روش‌های گفته شده و یا ترکیبی از همه به سمت هدف فرستاد.

یکی از دو جستجوگر پرتور سواری لیزری با فلش مشخص شده است

بین دو روش هدایتی نیمه فعال لیزری شامل پرتو سواری و آشیانه یابی، گرچه حالت پرتو سواری در برابر اخلال کاملا مقاوم‌ است و به دلیل عدم نیاز به بازتاب لیزر از هدف به نشانه گذار لیزری قدرتمندی نیاز نیست، اما در عوض حالت آشیانه یابی دقیق‌تر بوده و برای درگیری با اهداف پرسرعت نظیر هواگردها مناسب‌تر ‌می‌باشد. زیرا در این روش بر خلاف روش پرتو سواری، موشک از روی بازتاب لیزر از هدف، فاصله‌اش با آن را پیوسته می‌داند و سیستم هدایتی با دقت بیشتری موشک را هدایت می‌کند. همچنین به دلیل قدرت بیشتر نشانه‌گذار لیزر، در برد بالاتر دقت و عملکرد بهتری دارد.

شلیک مارتلت از پرتابگر زمینی پایه دار با قابلیت هدایت دستی و یا خودکار در روش نیمه فعال

در روش نیمه فعال کاربر می‌تواند خود به صورت دستی هدف را نشانه گذاری و موشک را به سمتش هدایت کند. همچنین می‌توان کار هدایت را به کامپیوتر سپرد و خود تنها موشک را شلیک و به سیستم تعقیب و نشانه گذاری خودکار هدف اجازه دهد موشک را به سمتش هدایت کند. هدایت توسط کامپیوتر دقت بالاتری دارد و برای مقابله با اهداف پرسرعت مناسب‌تر است، اما در عوض هدایت دستی انعطاف پذیری بالاتری داشته و کاربر به لطف دوربین تلویزیونی و فروسرخ با بزرگنمایی و قابلیت دید در شب و از بین مه، دود و غبار، می‌تواند موشک را به یک نقطه خاص از هدف بکوبد. بدین ترتیب می‌توان اهداف سخت را از نقطه ضعفشان مورد اصابت قرار دارد؛ برای مثال در این حالت موشک اگر به عقب یا طرفین تانک کوبیده شود، شانس نفوذ به بدنه آن را نیز دارد.

یک سیستم دفاع نزدیک جهت درگیری با اهداف و دریایی مسلح به توپ 30 میلی‌متری و 5 موشک مارتلت

همچنین سیستم هدایت داخلی در کنار سیستم هدایتی ماهواره‌ای GPS نیز برای این موشک توسعه داده شده که می‌توان روی آن نصب و هدایت موشک را به حالت دو گانه پرتو سواری لیزری و ماهواره‌ای تبدیل کرد. این قابلیت برای درگیری با اهداف ثابت و فاقد گرما، نظیر یک سنگر یا خودروی خاموش کاربرد دارد. زیرا مختصات آن تغییر نکرده و موشک پس از شلیک به راحتی به سمتش می‌رود و نیازی نیست تا کاربر آن را به سمت هدف هدایت و خود را مشغول آن کند. به بیانی این موشک همه فن حریف است و برای درگیری با هر نوع هدف در برد کم، کارایی و کاربرد بالایی دارد.

حمل 20 تیر مارتلت توسط هلیکوپتر

مارتلت گرچه موشکی بسیار کوچک و سبک است، اما روش‌های هدایتی متنوع و سرجنگی چندمنظوره با فیوز سه حالته آن را به سلاحی به شدت مهلک علیه هدف مورد نظر تبدیل می‌سازد. با این حال طوری طراحی شده که آسیب ناخواسته وارده به اطراف هدف ناچیز باشد. موشک پس از شلیک قابلیت برنامه ریزی مجدد دارد و می‌توان با تغییر هدف، آن را به سمت هدف جدیدی هدایت کرد. این موشک همچنین ارزان قیمت است و نیازی به نگه داری ندارد. هر تیر از آن درون یک لوله پرتاب خلا و ضد آب قرار دارد که بدون هیچ گونه نگه‌داری حداقل تا 15 سال آماده شلیک می‌ماند.

یک نوع برجک کنترلی مسلح به توپ 30 میلی‌متری و 7 موشک مارتلت

موشک را می‌توان از هر نوع پلت فرم ثابت و در حال حرکت به سمت اهداف ایستا و متحرک شلیک کرد. همچنین قابلیت شلیک نرم دارد که آن را به گزینه‌ای مناسب برای شلیک از پلت فرم‌های سبک نظیر پهپاد تبدیل می‌کند. در این روش موشک با مرحله اول موتور بدون کوچکترین لگد به بیرون از لوله پرتاب و پس از رسیدن به فاصله امن 10 متری از خدمه، موتور اصلی مرحله دوم خود را روشن و به سمت هدف پرواز می‌کند. در این حالت شعله موتور اصلی به خدمه آسیبی وارد نمی‌کند. همچنین به دلیل ضعیف بودن مرحله اول، سازه و بدنه پلت فرم سبک فشاری متحمل نمی‌شود.

شلیک مارتلت از پرتابگر 3 موشکی زمینی

این موشک را می‌شود از پرتابگر دوش پرتاب علیه هدف سطحی و هوایی شلیک کرد. همچنین قابلیت شلیک از پرتابگر 3 پایه دار زمینی با ظرفیت 1 تا 4 موشک را دارد. امکان نصب روی خودورهای سبک تا زرهی و همچنین نصب روی ربات‌های رزمی زمینی نیز وجود دارد. شناورهای فوق سبک بدون سرنشین تا ناوشکن‌ها نیز می‌توانند به آن مسلح شوند؛ نیروی دریایی بریتانیا جهت آزمایش یک سامانه دفاع نزدیک برای درگیری با موشک‌، اهداف هوایی و اهداف سطحی روی یکی از ناوچه‌های خود نصب کرد که یک توپ خودکار 30 میلی‌متری و 5 پرتابگر موشک مارتلت دارد.

هلیکوپتر وایلدکت 4 غلاف پرتابگر 5 موشکی با خود حمل می‌کند

پهپادهای فوق سبک نظیر هلیکوپتر بدون سرنشین S-100 نیز می‌توانند 2 موشک با خود حمل کنند. با این حال بستر اصلی حمل هلیکوپترهای AW159 وایلدکت (Wildcat) نیروی دریایی بریتانیا هستند که هر یک 2 بالچه و زیر هر بالچه 2 آویزگاه دارد. هر یک از این آویزگاه‌ها پذیرای یک پرتابگر 5 موشکی است و بدین ترتیب یک هلیکوپتر سبک می‌تواند 20 موشک هوا به سطح/هوا با خود حمل و با بهره از جستجوگر فروسرخ موشک‌ها، با حمله زنبوری شمار بالایی از مهاجمین (مثلا قایق یا موشک کروز) مقابله و به سمت هر کدام از آن‌ها یک موشک شلیک کن – فراموش کن پرتاب کند.

پرتابگر 4 موشکی مارتلت و استار استریک

یک حسن دیگر مارتلت شباهتی است با موشک استار استریک (Starstreak) دارد. استار استریک نیز ساخت Thales Air Defence و از هدایت پرتو سوای لیزری بهره می‌برد. ماژول هدف گیری و هدایت هر دو موشک مشترک است و یک پلت فرم، چه از نوع هوایی، زمینی و دریایی، قادر است هر دو موشک را در کنار یکدیگر حمل و بسته به نوع هدف گزینه مناسب را به سمتش شلیک کند. حتی پرتابگرهایی ساخته شده‌اند که به طور همزمان پذیرای هر دو موشک هستند. هدایت هر دو موشک در حالت نیمه فعال را می‌توان یا به صورت دستی انجام داد و یا به کامپیوتر سپرد.

بریتانیا تاکنون بیش از صد موشک مارتلت را برای آزمایش و ارزیابی شلیک کرده و قرار است آن را از 2024 رسما وارد خدمت کند. تعداد سفارش اولیه آن‌ها نیز هزار تیر موشک است. همانطور که گفته شد این موشک قابلیت شلیک از پرتابگر زمینی را نیز دارد و در حالت نیمه فعال کاربر می‌تواند موشک را به صورت دستی هدایت و یا کار هدایت را به کامپیوتر بسپارد. هر پرتابگر زمینی و دریایی دارای سیستم تعقیب موشک است و کاربر با مشاهده موقعیت لحظه به لحظه موشک، با استفاده از دوربین در هر ساعت از روز و هر شرایط آب و هوایی، می‌تواند موشک را هدایت کند.

بروزرسانی

به تازگی فیلمی از هدف قرار دادن یک پهپاد روسی توسط اوکراینی‌ها با استفاده موشک مارتلت با پرتابگر دوش پرتاب منتشر شد. این سلاح به صورت کاملا غیرمنتظره تحویل اوکراینی‌ها گردید و پیشتر هیچ اشاره‌ای به آن نشده بود. بدین ترتیب ارتش اوکراین پیش از ارتش بریتانیا از این موشک در یک نبرد واقعی استفاده کرد.